Ο φόρτος του χειρουργού

Γράφει ο δρ Παναγιώτης Β. Τσακλής*

Σε ένα δημοφιλές TED Talk, ο βρετανός νευροεπιστήμονας Daniel Wolpert δήλωσε ότι ο λόγος που ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε, δεν ήταν να σκεφτόμαστε ή να αισθανόμαστε, αλλά να ελέγχουμε την κίνηση. Η κίνηση είναι το κεντρικό στοιχείο που στηρίζει τη σωματική υγεία και την άσκηση. Οταν κινούμαστε, συνδυάζουμε τους τρεις πυλώνες της φυσικής κατάστασης, δύναμη, καρδιαγγειακή υγεία και ευελιξία, σε έναν.

Οι μυοσκελετικές καταπονήσεις είναι μία από τις πιο κοινές αιτίες επαγγελματικών τραυματισμών και αναπηρίας στις βιομηχανικές χώρες και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ενας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου που εμπλέκονται στην εμφάνιση της βλάβης είναι η κακή και μη-εργονομική στάση του σώματος. Τα κύρια μυοσκελετικά συμπτώματα είναι μυϊκός πόνος, δυσφορία, μούδιασμα, κάψιμο, ευαισθησία, πρήξιμο, περιορισμένο εύρος κίνησης και απώλεια δύναμης. Οι χειρουργοί εμφανίζουν πολλά από αυτά τα συμπτώματα. Εκτελούν επεμβάσεις σε όρθια θέση και τα χέρια είναι γενικά σε κίνηση. Μερικές φορές μια σταθερή στάση συνεχίζεται για ώρες και η πίεση που ασκείται στις μυοσκελετικές δομές τους είναι πολύ υψηλή. Με την πάροδο του χρόνου, η συνεχής έκθεση σε εμβιομηχανικούς και ψυχολογικούς στρεσογόνους παράγοντες μπορεί να εντείνει τις μυοσκελετικές βλάβες.

Σωματική και ψυχολογική κόπωση

Η στάση του σώματος των χειρουργών κατά τη διάρκεια ανοικτών χειρουργικών επεμβάσεων περιγράφεται ως μια θέση κατά την οποία το κεφάλι είναι σε κάμψη και ο κορμός γέρνει προς τα πίσω, καθώς καμπουριάζουν. Οι χειρουργοί διατηρούν αυτή τη στάση για μεγάλα χρονικά διαστήματα και ως εκ τούτου αντιμετωπίζουν σωματική δυσφορία κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τη χειρουργική επέμβαση. Λόγω της θέσης και του βάθους της τομής κατά τη διάρκεια της επέμβασης, τείνουν να εργάζονται ακίνητοι, με τα χέρια τους σε απαγωγή και δίχως στήριξη. Εκτός από την ακατάλληλη στάση του σώματος λόγω κακής εργονομίας, οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις των χεριών και των καρπών και η υπερβολική δύναμη, μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις μυοσκελετικές διαταραχές. Οι μελέτες μας κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων, σε διαφορετικές ειδικότητες χειρουργών, έχουν καταγράψει πολύ υψηλά φορτία μυοσκελετικής καταπόνησης και κόπωσης, κυρίως στις περιοχές του αυχένα, των ώμων και της μέσης, με αντίστοιχες καταγραφές δυσφορίας και ιστορικού μυοσκελετικών προβλημάτων, στο 66% έως 94% των περιπτώσεων.

Αναλογιζόμενοι το σύνολο του χειρωνακτικού και ψυχολογικού φόρτου που επωμίζεται ένας χειρουργός κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι πολύ σημαντικό να αξιολογηθεί η ανάπτυξη της κόπωσης, ο χρόνος αντίδρασης, η προσοχή και η μνήμη του χειρουργού. Επιπλέον της σωματικής, η ψυχική κόπωση είναι μια ψυχοβιολογική κατάσταση που προκαλείται από παρατεταμένες περιόδους απαιτητικής γνωστικής δραστηριότητας.

Καθώς ο αριθμός των εργασιών αυξάνεται και καθώς οι χειρουργοί προχωρούν προς το τέλος της εργάσιμης ημέρας, γίνονται πιο κουρασμένοι, ο χρόνος αντίδρασης τελικά αυξάνεται και η προσοχή και η μνήμη αλλάζουν ελαφρώς. Οι μελέτες σε αυτό το πεδίο έδειξαν πως η κόπωση αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της 1ης, 2ης, 3ης και 4ης επέμβασης, όπως αντικατοπτρίζεται από τις διαφορετικές κλίμακες κόπωσης που χρησιμοποιήθηκαν και αναδύονται φαινόμενα όπως η υπνηλία και ο αυξημένος χρόνος αντίδρασης. Οι επιπλοκές που προκύπτουν από την κόπωση των χειρουργών μπορεί να είναι σοβαρές. Η κατάσταση απόδοσης και οι δεξιότητές τους μειώνονται καθώς εκτελούν περισσότερες εργασίες ή προχωρούν κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Χειρουργικός πρωταθλητισμός!

Η χειρουργική επέμβαση είναι μια απαιτητική δραστηριότητα, και ακριβώς όπως ο αθλητισμός, απαιτεί υψηλό επίπεδο ψυχικής και σωματικής κατάστασης.

Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διατήρηση ενός προγράμματος φυσικής κατάστασης απαιτεί χρόνο και αφοσίωση, οι χειρουργοί που βελτιστοποιούν τα επίπεδα φυσικής τους κατάστασης θα αποκτήσουν φυσικά πλεονεκτήματα που τους επιτρέπουν να αποδώσουν στα καλύτερά τους.

Η χειρουργική απόδοση μπορεί να επηρεαστεί από τις ακόλουθες φυσικές ιδιότητες:

Ακρίβεια â στις περισσότερες επεμβάσεις ο χειρουργός πρέπει να χρησιμοποιήσει και τα δύο χέρια για να εντοπίσει την ακριβή θέση για να κάνει τομές. Ετσι, τα «καλά χέρια» είναι εξαιρετικά σημαντικά.

Γρήγορες αντιδράσεις â Ενας χειρουργός πρέπει να είναι συνεχώς σε εγρήγορση και έτοιμος να αντιδράσει σε οτιδήποτε συμβαίνει κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.

Αντοχή â Ενας χειρουργός θα είναι συνήθως στη δράση για μια ολόκληρη μέρα, δουλεύοντας σε επεμβάσεις που μπορούν να διαρκέσουν για 90 λεπτά ή περισσότερο. Ετσι, απαιτείται καλή σωματική αντοχή για να διασφαλιστεί ότι η απόδοσή τους παραμένει στο ύψος της καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Για να αποδώσουν λοιπόν καλύτερα, είναι σημαντικό να προετοιμάζονται τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Οταν ασκούμαστε, είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε τις ορμόνες μας στα βέλτιστα επίπεδα και αυτό βοηθά τον εγκέφαλό μας να λειτουργεί καλύτερα.

Επιπλέον, χρειάζεται Ψυχολογική προετοιμασία:

Οι χειρουργοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν τεχνικές απεικόνισης παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούν κορυφαίοι αθλητές, προκειμένου να προετοιμαστούν διανοητικά για τις διαδικασίες που πρόκειται να αναλάβουν. Αυτό είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό και σημαντικό πριν από ιδιαίτερα περίπλοκες διαδικασίες.

Ανατρέχοντας σε προηγούμενες επιδόσεις τους, μπορούν να μάθουν πολλά από την αναθεώρηση της χειρουργικής τους απόδοσης, παρακολουθώντας την πίσω σε βίντεο. Αυτό επιτρέπει στον χειρουργό να κατανοήσει περισσότερα για την τεχνική του και να αποφασίσει να βελτιώσει τις τυχόν αδυναμίες.

Για τους παραπάνω λόγους, η άσκηση θα πρέπει να γίνει βίωμα σε αυτούς τους επαγγελματίες και θα πρέπει να στοχεύει στην ανάπτυξη όλων των ιδιοτήτων βελτίωσης των φυσικών τους δυνατοτήτων και της ψυχικής τους οξύτητας. Η καλή φυσική κατάσταση βοηθά στην καλλιέργεια ενός μυαλού που είναι αιχμηρό, σε εγρήγορση και γρήγορο να αντιδράσει, γεγονός ζωτικής σημασίας για τον υποβαλλόμενο και επαγγελματικής βιωσιμότητας για τον υποβάλλοντα την εγχείρηση.

*Ο δρ Παναγιώτης Β. Τσακλής είναι καθηγητής Εμβιομηχανικής και Εργονομίας, ΤΕΦΑΑ – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μοριακής Ιατρικής και Χειρουργικής, Karolinska Institute, Sweden ptsaklis@gmail.com.

Έντυπη έκδοση Το Βήμα