Καντίνσκι: Δικαστήριο δεν δικαιώνει Εβραίους που διεκδικούν πίνακα που αγόρασε μουσείο το 1940

Μια απόφαση που αγνοεί τις θηριωδίες και τις πιέσεις των Ναζί στους Εβραίους και το συνολικότερο ιστορικό πλαίσιο και η οποία βασίζεται σε πόρισμα μιας αμφιλεγόμενης επιτροπής επανορθώσεων εξέδωσε δικαστήριο επιλέγοντας να στηρίξει μουσείο που απέκτησε πίνακα το 1940 και όχι τα θύματα που αναγκάστηκαν να τον πουλήσουν.

Η ιστορία έχει ως εξής:

Δικαστήριο του Άμστερνταμ αποφάσισε ότι το έργο Painting with Houses (Bild mit Häusern) (1909), του Καντίνσκι (Wassily Kandinsky) , το οποίο διεκδικούν οι κληρονόμοι ενός Εβραίου στον οποίο ανήκε πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να παραμείνει στη συλλογή του Μουσείου Stedelijk.

Οι κληρονόμοι του ιδιοκτήτη του προσέφυγαν εναντίον του μουσείου και του Δήμου στο δικαστήριο μετά την απόρριψη της αίτησης τους για επιστροφή του έργου από την κυβερνητική Επιτροπή Επανορθώσεων το 2018.

Η αρχική απόφαση θεωρήθηκε αμφιλεγόμενη επειδή οι δικηγόροι της οικογένειας ισχυρίζονται ότι τέσσερα μέλη της επιτροπής έχουν σχέσεις με το μουσείο.

Το έργο, το οποίο δημοπρατήθηκε το 1940 κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Ολλανδίας, αξίζει δεκάδες εκατομμύρια.

Η οικογένεια είχε πούλησε το έργο στο ένα τρίτο της τιμής με την οποία το είχε αγοράσει 17 χρόνια νωρίτερα.

Η αξίωση για την επιστροφή του έργου έγινε από δύο εγγόνια του Εβραίου επιχειρηματία και συλλέκτη Emanuel Lewenstein. Υποστηρίχθηκαν από τη χήρα ενός θετού γιου της Irma Klein, της πρώτης συζύγου του Lewenstein, ο οποίος είχε το έργο πριν πωληθεί στην δημοπρασία το 1940. Οι δύο διεκδικούσαν από 37,5% ο καθένας και η χήρα 25%.

Στην απόφαση που βγήκε χθες, ο δικαστής είπε ότι πριν οι ενάγοντες παραπέμψουν την υπόθεσή τους στην Επιτροπή Επανορθώσεων, συμφώνησαν να αποδεχθούν ως δεσμευτική την απόφασή της.

«Όταν υπάρχει δεσμευτική απόφαση, ο δικαστής δεν μπορεί και δεν μπορεί να επαναλάβει το έργο της επιτροπής», ανέφερε στην απόφαση όπως γράφει η ολλανδική Het Parool. Η απόφαση ανέφερε επίσης ότι η αρχική έρευνα για την προέλευση του έργου που διεξήγαγε η επιτροπή δεν είχε «σοβαρά ελαττώματα».

Η επιτροπή αποφάνθηκε ότι δεν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το έργο είχε κλαπεί, όπως ισχυρίστηκαν οι κληρονόμοι. Διαπίστωσε επίσης ότι η Klein, η οποία είχε αποκτήσει το έργο μέσω του διαζυγίου της από τον Lewenstein, δεν είχε πουλήσει το έργο υπό πίεση, ούτε λόγω οικονομικών ζημιών που υπέστη από τη ναζιστική κατοχή. Το δικαστήριο επιβεβαίωσε αυτά τα ευρήματα.

Ο Τζέιμς Πάλμερ, ιδρυτής της Mondex Corporation, μιας εταιρείας που βοηθά τις οικογένειες να ανακτήσουν λεηλατημένα και αζήτητα περιουσιακά στοιχεία, δήλωσε πως η απόφαση παραβιάζει τη «Διακήρυξη της Ουάσιγκτον», η οποία προωθεί τη διερεύνηση πολιτιστικών αντικειμένων με ύποπτη προέλευση που μπορεί να έχουν λεηλατηθεί από τους Ναζί.

«Αυτό παραβιάζει τη Διακήρυξη της Ουάσιγκτον και αψηφά την ηθική, και ως εκ τούτου είναι εντελώς απαράδεκτο».

Μια ανεξάρτητη έρευνα για την Επιτροπή Επανορθώσεων η οποία δημοσιεύθηκε πριν από λίγες μέρες, υποστηρίζει ότι η Επιτροπή δεν έχει δείξει αρκετή ενσυναίσθηση στους Εβραίους – θύματα και ότι έχει πάρει συχνά το μέρος των μουσείων.

Στην έκθεση αναφέρεται, ακόμη,  πως οι  διαδικασίες της επιτροπής δεν ήταν διαφανείς. Ειδικότερα, στην έκθεση προέκυψε και σύγκρουση συμφερόντων από μέλη της επιτροπής.

Μία εβδομάδα πριν από τη δημοσίευση της έκθεσης, ο επικεφαλής της επιτροπής, Alfred Hammerstein, παραιτήθηκε χωρίς να δώσει εξηγήσεις για τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση.

Πάντως, ο δικηγόρος της οικογένειας δήλωσε ότι θα ασκήσει έφεση στην απόφαση.