27/9/1822 : Ο Σαμπολιόν ανακοινώνει την αποκρυπτογράφηση της περίφημης Στήλης της Ροζέτας

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1822, ημέρα Παρασκευή, με επιστολή του προς τη Γαλλική Ακαδημία Επιγραφών και Καλών Γραμμάτων, ο γάλλος λόγιος και αιγυπτιολόγος Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν (1790–1832) ανακοίνωσε την αποκρυπτογράφηση της περίφημης Στήλης της Ροζέτας, ενός από τα πλέον εμβληματικά αρχαιολογικά ευρήματα ανά την υφήλιο.

Η λεγόμενη Στήλη της Ροζέτας είναι μια πλάκα που κατασκευάστηκε από γρανοδιορίτη (πρόκειται για πυριγενές πέτρωμα και τον πλέον διαδεδομένο πλουτωνίτη) και  χρονολογείται στο 2ο αιώνα π.Χ.

Αναπαράσταση της Στήλης της Ροζέτας

Φέρει εγχάρακτη επιγραφή σε δύο γλώσσες (αιγυπτιακή και ελληνική) και σε τρία συστήματα γραφής (αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή, αιγυπτιακή δημώδη/δημοτική γραφή, ελληνική αλφαβητική γραφή).

Τμήμα του διασωθέντος κειμένου στην αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή

Το κείμενο της Στήλης της Ροζέτας, γνωστό και ως Διάταγμα της Μέμφιδας, αναφέρεται στη θέσπιση της θεϊκής λατρείας του Πτολεμαίου Ε’ του Επιφανούς (βασίλεψε κατά την περίοδο 204-181 π.Χ.).

Η Στήλη δε σώζεται ολόκληρη, καθώς λείπουν ένα μεγάλο μέρος του κειμένου της αιγυπτιακής ιερογλυφικής γραφής και ολόκληρη η επίστεψη, καθώς και ένα μικρότερο μέρος των κειμένων της αιγυπτιακής δημώδους γραφής και της ελληνικής αλφαβητικής γραφής.

Τμήμα του διασωθέντος κειμένου στην αιγυπτιακή δημώδη/δημοτική γραφή

Αξίζει να σημειωθεί ότι καθένα από τα τρία αυτά κείμενα δεν αποτελεί πιστή μετάφραση των άλλων δύο, αλλά εξαίρετη απόδοση αυτών.

Η Στήλη της Ροζέτας ανακαλύφθηκε τυχαία (στο πλαίσιο οχυρωματικής επιχείρησης) στις 15 Ιουλίου 1799 από γάλλους στρατιώτες που (με επικεφαλής τον αξιωματικό Pierre-François Bouchard) συμμετείχαν στην εκστρατεία που πραγματοποιούσε ο Μέγας Ναπολέων στην Αίγυπτο (1798-1801).

Τμήμα του διασωθέντος κειμένου στην ελληνική αλφαβητική γραφή

Παρέμεινε στην κατοχή του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αιγύπτου έως τη στιγμή κατά την οποία η Αίγυπτος πέρασε στην εξουσία των Άγγλων.

Μέσα στο πλαίσιο της οξείας διαμάχης μεταξύ της Γαλλίας και της Αγγλίας εκείνη την περίοδο, η ιδιοκτησία της Στήλης προσέλαβε χαρακτηριστικά πολιτικού ζητήματος.

Τελικά, η Στήλη παραχωρήθηκε στην Αγγλία το 1801 (βάσει των όρων της Συνθήκης της Αλεξάνδρειας) και μεταφέρθηκε στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας το Φεβρουάριο του 1802.

Από το 1802 η Στήλη της Ροζέτας εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Δεν ήταν λίγοι οι ερευνητές εκείνοι που ήδη από το 1801 επιδίωξαν να αποκρυπτογραφήσουν την ιερογλυφική γραφή της Στήλης της Ροζέτας.

Το διασωθέν ελληνικό κείμενο της Στήλης είχε δημοσιευτεί μεταφρασμένο στην αγγλική γλώσσα το 1802.

Πλέον τυχερός και πλέον ικανός από τους προαναφερθέντες ερευνητές αναδείχθηκε ο γάλλος Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν, ο οποίος κατάφερε να βρει το 1822 το μυστικό των άγνωστων μέχρι τότε αιγυπτιακών ιερογλυφικών με τη βοήθεια του ελληνικού κειμένου της Στήλης.

Το αποτέλεσμα του ερευνητικού μόχθου του Σαμπολιόν

Ο Σαμπολιόν είχε πασχίσει επί μακρόν για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών της Στήλης της Ροζέτας, ακολουθώντας παράλληλη πορεία με το βρετανό ερευνητή Τόμας Γιανγκ (1773-1829), με τον οποίο διατηρούσε και αλληλογραφία.

Ο Γιανγκ είχε κατορθώσει να ταυτίσει ορισμένους φωνητικούς χαρακτήρες, αλλά ο Σαμπολιόν ήταν εκείνος που έκανε το αποφασιστικό βήμα με τη δημιουργία του πρώτου φωνητικού αλφαβήτου για ιερογλυφικά, το 1821.

Επιστολή του Τόμας Γιανγκ αναφορικά με τα ιερογλυφικά (10/2/1818)

Εν κατακλείδι, η σημασία της Στήλης της Ροζέτας έγκειται στο γεγονός ότι έγινε το κλειδί της ερμηνείας και της κατανόησης των αιγυπτιακών ιερογλυφικών.

(Πηγή φωτογραφικού υλικού: blog.britishmuseum.org)