Χειραψία : Η ιστορία του χαιρετισμού που κινδυνεύει λόγω κοροναϊού

Είναι ίσως ο πιο διαδεδομένος χαιρετισμός στον κόσμο. Η χειραψία μπορεί να χρησιμοποιείται για να σηματοδοτήσει μία φιλία, να οριστικοποιήσει μία επιχειρηματική συναλλαγή ή να υποδείξει σεβασμό.

Ωστόσο, η χρήση της αρχαιότατης αυτής συνήθειας μπορεί να σταματήσει εξαιτίας της πανδημίας του κοροναϊού.

Αρχαιότατη προέλευση – Και στην αρχαία Ελλάδα

Η επικρατέστερη θεωρία για την καταγωγή της χειραψίας είναι ότι ξεκίνησε από τους ανθρώπους των σπηλαίων ως χειρονομία ειρήνης, αλλά και ελαφρώς ως ένδειξη… καχυποψίας.

Οι πρόγονοι μας έτειναν τα χέρια τους και έπιαναν σφιχτά τα χέρια ο ένας του άλλου για να αποδείξουν ότι δεν κουβαλούν όπλο. Αργότερα, οι Ρωμαίοι έπιαναν τον πήχη του χεριού του άλλου για να διαπιστώσουν ότι δεν είχαν κρυμμένο μαχαίρι στο μανίκι του.

Σε όλο τον αρχαίο κόσμο, η χειραψία έχει απεικονιστεί σε αγγεία, ταφόπλακες και πέτρινες πλάκες με σκηνές γάμων, που δείχνουν συμφωνίες με τους θεούς, νεαρούς πολεμιστές που φεύγουν για τον πόλεμο, και τους πρόσφατα νεκρούς που φτάνουν στην επόμενη ζωή.

Η Ήρα και η Αθηνά δίνουν τα χέρια

Πολλές φορές απεικονιζόταν στις επιτύμβιες στήλες, όπου ο νεκρός παριστάνεται είτε σε κάποια ασχολία της καθημερινής ζωής, είτε καθιστός ανάμεσα στα αγαπημένα του πρόσωπα, τα οποία αποχαιρετά διά χειραψίας.

Επίσης, αρχαιολογικά ευρήματα και αρχαία κείμενα δείχνουν ότι η χειραψία γινόταν και στην αρχαία Ελλάδα από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Ο Όμηρος έκανε πολλές αναφορές στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια για τη χειραψία, ως επίδειξη εμπιστοσύνης, ενώ απεικονίζεται και στην τέχνη, τις τοιχογραφίες και τα αγάλματα.

Από τον Μεσαίωνα και ύστερα

Στη Μεσαιωνική Ευρώπη οι ιππότες έκαναν χειραψία μεταξύ τους για να δουν εάν θα έπεφταν κρυμμένα όπλα.

Τον 17ο και τον 18ο αιώνα, πιστεύεται ότι οι Κουάκεροι (μέλη της «Θρησκευτικής Κοινωνίας των Φίλων», Χριστιανικής Ομολογίας η οποία εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα στην Αγγλία με πρωτεργάτη τον Γεώργιο Φοξ) υιοθέτησαν την χειραψία ως χαιρετισμό.

Μέχρι το 1800 είχε καθιερωθεί σε τέτοιο βαθμό που εκδόθηκαν και εγχειρίδια για τη σωστή χειραψία. Η δημοτικότητα της χειραψίας στις ΗΠΑ θεωρείται ότι προέρχεται από αυτήν την παράδοση.

Οι διαφορετικές παραδόσεις για τη σύγχρονη χειραψία

Παρόλο που η χειραψία είναι ευρέως διαδεδομένη ανά τον κόσμο σήμερα, οι χρήσεις της είναι πολλές και διαφέρουν ανά χώρα.

Χειραψία γίνεται στην αρχή μιας γνωριμίας, στον αποχαιρετισμό, ως ένδειξη συγχαρητηρίων ή ευγνωμοσύνης και για το κλείσιμο μιας συμφωνίας.

Στον αθλητισμό, η χειραψία μεταξύ των αντιπάλων είναι δηλωτική του πνεύματος του «ευ αγωνίζεσθαι».

Ιδιαίτερα διαδεδομένες είναι οι χειραψίες μεταξύ πολιτικών. Συνήθως οι πολιτικοί δίνουν χειραψία και ταυτόχρονα αγκαλιάζονται, ενώ καθιερωμένες είναι οι φωτογραφίες με χειραψίες μεταξύ πολιτικών.

Γενικά, σκοπό της χειραψίας είναι να δηλώσει εμπιστοσύνη, σεβασμό, ισττητα και συμφωνία. Συνήθως τις προτιμούν οι άνδρες και όχι οι γυναίκες.

Στις δυτικές χώρες, η σφιχτή χειραψία είναι ένδειξη δύναμης και αυτοπεποίθησης. Αντίθετα, στις ανατολικές χώρες προτιμάται μία πιο «αδύνατη» χειραψία, ένδειξη σεβασμού και ισορροπημένου χαρακτήρα.

Στην Κίνα και την Κορέα, ο μεγαλύτερος σε ηλικία τείνει πρώτος το χέρι του.

Γενικότερα, σε διάφορες χώρες άλλη σημασία έχει η διάρκεια και η ισχύς μιας χειραψίας, ενώ συνοδεύονται και από διάφορες κινήσεις.

Γιατί κάνουμε χειραψία; Μία ενδιαφέρουσα θεωρία

Σε μια μελέτη του 2015, ερευνητές στο Ισραήλ κατέγραψαν σε βίντεο τις χειραψίες ανάμεσα σε εκατοντάδες αγνώστους και ανακάλυψαν ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων, αμέσως μετά, μύριζαν το χέρι τους.

Ανέπτυξαν έτσι τη θεωρία ότι η χειραψία ίσως ασυναίσθητα να χρησιμοποιείται για να ανιχνεύσουμε χημικά σημάδια, και πιθανούς τρόπους επικοινωνίας όπως κάνουν και τα υπόλοιπα ζώα, μυρίζοντας το ένα το άλλο.

Χειραψία και μετάδοση μικροβίων

Είναι γνωστό ότι από τα χέρια μεταδίδονται μικρόβια που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες, ειδικά αναπνευστικές λοιμώξεις όπως το κρυολόγημα ή η γρίπη.

O κίνδυνος μετάδοσης μέσω της χειραψίας σχετίζεται με τις πρακτικές υγιεινής των χεριών, λέει η Λίζα Μαραγκάκη, ανώτερη διευθύντρια πρόληψης των λοιμώξεων στο Σύστημα Υγείας του Johns Hopkins.

Εάν οι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους τακτικά και φτερνίζονται στους αγκώνες τους, οι χειραψίες δε θα είναι τόσο επικίνδυνες

Το ξέσπασμα του κοροναϊού κάνει τους ανθρώπους να ξανασκεφτούν τη χειραψία και να αναζητήσουν άλλες χειρονομίες που επιτελούν παρόμοιες λειτουργίες χωρίς επαφή.

O διάσημος δρ. Άντονι Φάουτσι, ένας από τους συνεργάτες του Ντόναλντ Τραμπ στη μάχη κατά του κοροναϊού, δήλωσε ότι θα πρέπει να ξεχάσουμε από εδώ και πέρα τις χειραψίες.

«Δε νομίζω ότι θα πρέπει ποτέ να ξανακάνουμε χειραψία, για να είμαστε ειλικρινείς μαζί σας. Δε θα ήταν μόνο καλό για να αποφευχθεί η νόσος του κοροναϊού. Έτσι κατά πάσα πιθανότητα θα μειωθούν δραματικά τα περιστατικά γρίπης σε αυτή τη χώρα», προσέθεσε αργότερα.

Ως εναλλακτικές, προτείνονται το άγγιγμα των γροθιών (fist bump) ή των αγκώνων, ή ο ινδουιστικός χαιρετισμός namaste.