Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Άλμπερτ Σέρα και Τζοάνα Χογκ στην 60η διοργάνωση

Στο ανατρεπτικό σινεμά του καταλανού δημιουργού Άλμπερτ Σέρα και τη δυναμική κινηματογραφική υπογραφή της Βρετανίδας Τζοάνα Χογκ στρέφει το βλέμμα του το επετειακό, 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (31/10 – 10/11/2019).

Άλμπερτ Σέρα: Στο μεταίχμιο του σύγχρονου με το παλιό

Η δουλειά του καταλανού σκηνοθέτη και καλλιτέχνη Άλμπερτ Σέρα εμπνέεται από τη λογοτεχνία, την ιστορία και την τέχνη. Είτε εκτυλίσσονται σε εντυπωσιακούς εξωτερικούς χώρους, είτε λαμβάνουν χώρα σε ένα μόνο δωμάτιο, οι ταινίες του Σέρα ασχολούνται με την παρακμή της εξουσίας, με τον θάνατο -τον οποίο προσεγγίζει με σαρκασμό-, ενώ βρίσκονται στο μεταίχμιο του ρομαντισμού και του ρεαλισμού. Συχνά επιλέγει να αφηγηθεί ιστορίες που έχουν σχέση γνωστές προσωπικότητες. Από τον Δον Κιχώτη και τον Καζανόβα, στον Δράκουλα και τον Λουδοβίκο XIV, o Σέρα χειρίζεται με τρόπο πρωτότυπο τους κινηματογραφικούς του χαρακτήρες, προσδίδοντας γήινη υπόσταση σε σχεδόν μυθικές φιγούρες.

Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε επτά μεγάλου μήκους και μία μικρού μήκους ταινία του. Ο σκηνοθέτης θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει το έργο του, ενώ θα δώσει και masterclass ανοιχτό στο κοινό.

Ως πηγή έμπνευσης, ο σκηνοθέτης δηλώνει τους φίλους του, την ποπ μουσική και το πειραματικό σινεμά των ’60s –αλλά και τους κριτικούς κινηματογράφου της ίδιας δεκαετίας-, καθώς και τους avant-garde καλλιτέχνες των αρχών του 20ού αιώνα. Στις ταινίες του αρέσκεται να αναμειγνύει διάσημους και επαγγελματίες ηθοποιούς με ανθρώπους από την ιδιαίτερη πατρίδα του ή με ανθρώπους που βρήκε απλά στο Facebook.

Το μινιμαλιστικό Honour of the Knights (2006) φέρνει στο επίκεντρο την δονκιχωτική φιγούρα. Μόνο που εδώ δεν είναι οι περιπέτειες του διάσημου ήρωα του Μιγκέλ Θερβάντες που ενδιαφέρουν τον σκηνοθέτη, αλλά οι άσκοπες περιπλανήσεις, οι ήχοι και τα τοπία. O σκηνοθέτης επισκέπτεται ξανά το συγκεκριμένο πρότζεκτ το 2011, στο The Lord Worked Wonders in Me. Στο πλαίσιο ενός καλλιτεχνικού πρότζεκτ υπό την αιγίδα του Κέντρου Σύγχρονου Πολιτισμού της Βαρκελώνης, ο Άλμπερτ Σέρα και ο Λισάντρο Αλόνσο συμφώνησαν να ανταλλάξουν κινηματογραφικές επιστολές, όπου αμφότεροι εξερευνούν χαρακτήρες και έννοιες που άφησαν ένα ξεχωριστό στίγμα στη φιλμογραφία τους. Ο Σέρα αναθεωρεί το Honour of the Knights μεταφέροντας τους ηθοποιούς και το συνεργείο της ταινίας στο άγονο και σκληρό τοπίο της Λα Μάντσα, του αυθεντικού σκηνικού όπου εκτυλίχθηκαν οι περιπέτειες του Δον Κιχώτη.

Μια βιβλική αφήγηση, εκείνη των τριών μάγων που αναζητούν το μωρό Ιησού, γίνεται αφορμή για μια φιλοσοφική αναζήτηση στο Birdsong (2008). Ο Σέρα χρησιμοποιεί μινιμαλιστική αφήγηση και ασπρόμαυρη φωτογραφία σε μία στοχαστική και υπνωτιστική ταινία, την οποία πολλοί έσπευσαν να συγκρίνουν με το σινεμά του Καρλ Ντράγερ ή του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Ο Σέρα ανατρέπει ξανά τα δεδομένα με το Story of my Death (2013), στο οποίο ο θεατής παρακολουθεί μια φανταστική συνάντηση ανάμεσα στον Καζανόβα και τον κόμη Δράκουλα. Η επιθυμία και η απόλαυση, η σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικότητας είναι έννοιες που απασχολούν εδώ τον σκηνοθέτη, σε μία αλληγορική αποτύπωση της μετάβασης της ευρωπαϊκής διανόησης από τον ρασιοναλισμό στον ρομαντισμό.

Η παρακμή και ο θάνατος του Λουδοβίκου XIV υπήρξαν πλούσια πηγή έμπνευσης για τον Άλμπερτ Σέρα. Το Roi Soleil (2018), ένα έργο που παρουσίασε στην γκαλερί Tate Modern, συνδυάζει στοιχεία περφόρμανς, installation και κινηματογράφου και παρακολουθεί τις τελευταίες ημέρες της ζωής του μονάρχη. Το θέμα απασχόλησε τον σκηνοθέτη και στην ταινία Ο Θάνατος του Λουδοβίκου XIV (2016), όπου ο Ζαν – Πιέρ Λεό ερμηνεύει με τρόπο συγκλονιστικό έναν ισχυρό άνθρωπο που στέκεται ανίσχυρος απέναντι στην αγωνία του τέλους. Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και τις δύο εκδοχές.

Η πιο πρόσφατη ταινία του Σέρα, Liberté (2019) διαδραματίζεται λίγο πριν το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης και παρακολουθεί τις νυχτερινές περιπλανήσεις μιας ομάδας αριστοκρατών, των Libertines που το 1774 εγκαταλείπουν τη Γαλλία, αναζητώντας καταφύγιο στη Γερμανία, όπου αρχίζουν να ζουν μια ζωή πέρα από ηθικούς κανόνες και όρια. Ένα γκροτέσκο, προκλητικό και φιλήδονο ταμπλό βιβάν της παρηκμασμένης Παλαιάς Ευρώπης, η οποία αντιστέκεται σθεναρά στην πνευματική, ηθική και σεξουαλική απελευθέρωση. Ο Σέρα ασχολείται πάλι με την παρακμή και την εξουσία σε μια ταινία που απέσπασε εξαιρετικές κριτικές και βραβεύτηκε με ειδικό βραβείο της Επιτροπής του τμήματος «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

Στο 60ό ΦΚΘ θα προβληθεί και η μικρού μήκους Cuba Libre (2013), μια ταινία – φόρος τιμής στο σινεμά του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Η ταινία είναι γυρισμένη σε ένα παρακμιακό, αλλά γοητευτικό νυχτερινό κλαμπ και περιλαμβάνει χαρακτήρες και μοτίβα που μοιάζει να έχουν ξεπηδήσει απευθείας από το φασμπιντερικό σύμπαν.

Τάξη και προνόμιο στο σινεμά της Τζοάνα Χογκ

Το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης διοργανώνει, επίσης, ένα αφιέρωμα στην Τζοάνα Χογκ, πρωτοπόρο ενός νέου ρεύματος κοινωνικού ρεαλισμού στο βρετανικό σινεμά. Το έργο της, το οποίο θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν οι θεατές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει τολμηρά πορτραίτα της μεσαίας τάξης.

Σταθεροί της συνεργάτες είναι η Τίλντα Σουίντον και ο Τομ Χίντλεστον, με τον οποίο συνεργάζεται για πρώτη φορά στο Unrelated (2007), το αναπάντεχο και συναρπαστικό κινηματογραφικό της ντεμπούτο. Μια παρέα Βρετανών περνούν το καλοκαίρι τους σε μία βίλα στην Τοσκάνη. Οι ήρωες της ταινίας ανήκουν στη μεσαία τάξη και εκπροσωπούν δύο διαφορετικές γενιές. Συνδετικός κρίκος η Άννα (Κάθριν Γουόρθ) που στη διάρκεια των διακοπών απομακρύνεται από τους συνομήλικούς της και προσεγγίζει τη νεότερη γενιά και ειδικά τον ανιψιό των φίλων της.

Οι διακοπές μιας οικογένειας που ανήκει στη μεσαία τάξη βρίσκονται στο επίκεντρο και της δεύτερης ταινίας της Χογκ, το Archipelago (2010). Κεντρικός ήρωας ο Έντουαρντ (ξανά σε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Τομ Χίντλεστον), ένας νεαρός άνδρας που εγκαταλείπει τη δουλειά του στο Σίτι για να ταξιδέψει στην Αφρική. Η μητέρα του, Πατρίσια, και η αδελφή του διοργανώνουν μια απόδραση πριν από την αναχώρησή του. Ο αποξενωμένος πατέρας της οικογένειας δεν λέει να εμφανιστεί, δύο παράταιροι προσκεκλημένοι δίνουν το «παρών», και οι υπόγειες δυνάμεις του ανταγωνισμού και της μνησικακίας φέρνουν στην επιφάνεια τον θυμό και την ένταση που καιροφυλακτούσαν υπογείως. Με τρόπο διακριτικό και λεπτομερή, η Χογκ μελετά και εδώ τις ρωγμές που εμφανίζονται στους οικογενειακούς δεσμούς.

Στην επόμενη ταινία της, Exhibition (2013), η Χογκ χρησιμοποιεί δύο μη επαγγελματίες ηθοποιούς (την Βιβ Άλμπερτιν, πρώην μέλος των the Stilts και τον υποψήφιο για βραβείο Turner καλλιτέχνη Λίαμ Γκίλικ) στους ρόλους ενός ζεύγους καλλιτεχνών που ετοιμάζεται να μετακομίσει σε ένα σπίτι που λειτουργεί συγχρόνως ως λαβύρινθος, καταφύγιο, φυλακή, ψυχολογικό πεδίο μάχης, λίκνο έμπνευσης και οχύρωμα απέναντι στον εξωτερικό κόσμο και τις εσωτερικές αμφιβολίες. Ένα κινηματογραφικό μυστήριο και ταυτόχρονα μια μελέτη της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής, το Exhibition απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.

Στο ημι-αυτοβιογραφικό The Souvenir (2019), η Χογκ παρουσιάζει τη σχέση μιας νεαρής φοιτήτριας κινηματογράφου (εξαιρετική η Όνορ Σουίντον – Μπερν, κόρη της Τίλντα Σουίντον) με τον μεγαλύτερης ηλικίας, εκλεπτυσμένο εραστή της. Η παρουσία του τη βοηθά να ανεξαρτητοποιηθεί από την υπερπροστατευτική της μητέρα και τους σνομπ φίλους της, ωστόσο σταδιακά βυθίζεται σε μια τοξική σχέση γεμάτη ένταση, που την απομακρύνει από τα όνειρα και τις φιλοδοξίες της. Οι πρώτες ερωτικές απογοητεύσεις, η ενηλικίωση, οι δημιουργικές αναζητήσεις απασχολούν την Χογκ στην τελευταία της ταινία, η οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και κέρδισε βραβείο της Επιτροπής στο Σάντανς. Αυτή τη στιγμή η Χογκ ετοιμάζει το δεύτερο μέρος της ταινίας, το οποίο θα παρακολουθεί την ηρωίδα, Τζούλι, στα πρώτα της χρόνια ως νεαρής ενηλίκου.

Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα προβληθεί και η πρώτη της μικρού μήκους ταινία, Caprice (1986), με την Τίλντα Σουίντον σε έναν από τους πρώτους της πρωταγωνιστικούς ρόλους.