Σαν σήμερα πέθανε ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρωτοπόρος του διαστήματος

Ήταν 12 Απριλίου 1961, Τετάρτη του Πάσχα, λίγο πριν τις 10 το πρωί όταν ο Γιούρι Γκαγκάριν μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη με το σοβιετικό διαστημικό σκάφος Βοστόκ 1.

Ήταν η πρώτη φορά που ο άνθρωπος ξέφευγε από τα στενά όρια της γης και άγγιζε το αχανές διάστημα. «Κοιτάζω τη Γη και είναι τόσο όμορφη», ήταν οι πρώτες λέξεις του Γκαγκάριν.

Γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου του 1934 στο Κλούσινο, ένα μικρό χωριό 160 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας. Οι γονείς του δούλευαν στην κολλεκτίβα της περιοχής. Ο ίδιος, αφού δούλεψε σε χυτήριο, παρακολούθησε την τεχνική σχολή του Σαράτωφ, όπου άρχισε τις πρώτες του πτήσεις με ελαφρά αεροπλάνα.

Ο εκπαιδευτής του διέκρινε το ταλέντο του και τον σύστησε στην Πολεμική Αεροπορία, όπου διακρίθηκε για τις πτητικές του ικανότητες, την πειθαρχία και τη σωματική του δύναμη.

Το 1955, ακολουθώντας το πάθος του για τα αεροπλάνα, μπήκε στη Σχολή Πιλότων στο Όρενμπουργκ. Αποφοίτησε το 1957 με έπαινο, και στη συνέχεια υπηρέτησε αρχικά στον Βόρειο Στόλο κοντά στον Αρκτικό Κύκλο, πετώντας σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες.

Αργότερα έγινε δοκιμαστής πιλότος, πετώντας καινούργια και πειραματικά αεροσκάφη. Το 1959 επιλέχτηκε, μαζί με 20 άλλους, για να εκπαιδευτεί ως κοσμοναύτης, με σκοπό την πρώτη πτήση ανθρώπου στο διάστημα.

Ακολούθησε μια πολύ σκληρή διαδικασία επιλογής και εκπαίδευσης. Οι υποψήφιοι κοσμοναύτες έπρεπε, μεταξύ άλλων, να αντέξουν σε επιταχύνσεις 13 g, και η ψυχολογική εκπαίδευση περιελάμβανε ένα 24ωρο σε ένα σκοτεινό και ηχομονωμένο δωμάτιο.

Οι τελικοί υποψήφιοι για το πρώτο ταξίδι στο διάστημα ήταν ο Γκαγκάριν και ο Γκέρμαν Τίτωφ, που επιλέχτηκαν, εκτός από την άριστη επίδοσή τους κατά την εκπαίδευση, και για το μικρό τους ανάστημα (το ύψος του Γκαγκάριν ήταν μόλις 1,58), καθώς ο θάλαμος της κάψουλας που θα τους μετέφερε στο διάστημα ήταν εξαιρετικά περιορισμένος. Η τελική απόφαση ήταν να πετάξει ο Γκαγκάριν, με τον Τίτωφ σαν εφεδρικό.

Γράφοντας ιστορία

Στις 12 Απριλίου 1961, Τετάρτη του Πάσχα, στις 9:07 ώρα Μόσχας, ο Γιούρι Γκαγκάριν ξεκίνησε για το ιστορικό του ταξίδι μέσα στο Βοστόκ 1. Εικοσιπέντε λεπτά μετά την εκτόξευση, μπήκε σε ελλειπτική τροχιά με απόγειο 302 χιλιόμετρα, περίγειο 175 χιλιόμετρα και περίοδο 89 λεπτά και 34 δευτερόλεπτα, κινούμενος με ταχύτητα 7,61 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο (27.396 χιλιόμετρα ανά ώρα). Το κωδικό του όνομα κατά τη διάρκεια της πτήσης ήταν Кедр (Κέδρος).

Πίσω στη Γη, τα νέα ήδη ξεκινούσαν για το γύρο του κόσμου. Το Σοβιετικό Επιτελείο τον προήγαγε, όσο ήταν στο διάστημα, σε Ταγματάρχη – για την περίπτωση που δεν γυρνούσε. Μάλιστα, είχαν ετοιμαστεί τρία δελτία τύπου για την αποστολή πριν την εκτόξευση: ένα για την περίπτωση επιτυχίας και δυο για την περίπτωση αποτυχίας.

Ο Γκαγκάριν δεν είχε τον έλεγχο του σκάφους του, επειδή κανείς δεν ήξερε πώς οι συνθήκες κατά την πτήση θα επηρέαζαν τον άνθρωπο βιολογικά και ψυχολογικά· ο συνδυασμός για το ξεκλείδωμα του χειριστηρίου βρισκόταν μέσα σ’ ένα σφραγισμένο φάκελο που είχε μαζί του, ενώ το σκάφος ελεγχόταν από επιτελείο επιστημόνων και τεχνικών στη Γη.

Μετά από 67 λεπτά σε τροχιά, το προσωπικό ελέγχου πτήσης έδωσε εντολή στο σκάφος να πυροδοτήσει τους κινητήρες επιβράδυνσης και να αρχίσει την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα. Ο Γκαγκάριν δεν προσγειώθηκε μαζί με την κάψουλα, αλλά χρησιμοποίησε το εκτινασσόμενο κάθισμά του σε ύψος 7 χιλιομέτρων, και μετά από ελεύθερη πτώση χρησιμοποίησε το αλεξίπτωτό του και προσγειώθηκε κοντά στην πόλη Τακτάροβα.

Μια γυναίκα, η εγγονή της και η αγελάδα τους ήταν οι πρώτοι που είδαν τον Γκαγκάριν να επιστρέφει. Η συνολική διάρκεια της αποστολής, που τελείωσε στις 10:55 ώρα Μόσχας με την προσγείωση του Γκαγκάριν, ήταν 108 λεπτά.

Αν και σύντομη, χρειάστηκε πολύ θάρρος. Κανείς δεν ήξερε πραγματικά εάν ο άνθρωπος θα μπορούσε να επιζήσει στο διάστημα. Οι πιθανότητες επιβίωσης κατά τους επιστήμονες ήταν μόλις 5%, ενώ η ασφαλής επιστροφή του στη Γη φάνταζε ως ένα μάλλον απίθανο ενδεχόμενο.

Η πτήση του έδωσε απαντήσεις σε πολλά σημαντικά ερωτήματα. Οι λεπτομερέστατες παρατηρήσεις του απέδειξαν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί το ίδιο καλά και στο διάστημα, διαψεύδοντας μία από τις σημαντικότερες ανησυχίες των επιστημόνων. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η βαρύτητα δεν είναι απαραίτητη για την πέψη. Κατά την εκτόξευση και την επιστροφή του, ένιωσε τη βαρύτητα έξι έως οκτώ φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στη Γη. Κατάφερε, όμως, να επιβιώσει.

Μετά την πτήση – Το τραγικό τέλος

Μετά την πτήση ο Γκαγκάριν έγινε παγκόσμια γνωστός, και ταξίδεψε σε πολλές χώρες διαφημίζοντας την επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης. Τιμήθηκε με το μετάλλιο Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως και οι υπόλοιποι κοσμοναύτες μετά από αυτόν, χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από το Σοβιετικό Κράτος για λόγους προπαγάνδας και δημοσίων σχέσεων, με αποτέλεσμα να αρχίσει να φθείρεται από τη δημοσιότητα: άρχισε να πίνει και να έχει προβλήματα με το γάμο του.

Παρόλα αυτά συνήλθε, και μετά από μια παγκόσμια περιοδεία, ξαναγύρισε στο διαστημικό πρόγραμμα της Ε.Σ.Σ.Δ. Εκτός από κοσμοναύτης, ανέλαβε και εκπαιδευτής και σύμβουλος στο σχεδιασμό των σκαφών Βοσχόντ και Σογιούζ, και της Σοβιετικής προσπάθειας για την κατάκτηση της Σελήνης.

Ασχολήθηκε ακόμα με τα προκαταρκτικά σχέδια ενός επαναχρησιμοποιούμενου διαστημοπλάνου. Αν και ήθελε να ξαναπετάξει, θεωρήθηκε εθνικό κεφάλαιο, και το 1967 του απαγορεύτηκε και τυπικά, μετά και την καταστροφική πτήση του Σογιούζ 1, να συμμετάσχει ξανά σε διαστημική πτήση (κάτι ανάλογο έγινε και με τον Τζον Γκλεν, πρώτο αμερικανό στο διάστημα, που ξαναπέταξε μόνο στα βαθιά του γεράματα). Ο Γκαγκάριν θα μπορούσε στο εξής να πετάει μόνο αεροπλάνα, και μόνο με τη συνοδεία δεύτερου πιλότου.

Ο Γκαγκάριν πέθανε στις 27 Μαρτίου 1968, λίγες μέρες πριν την έβδομη επέτειο της ιστορικής του πτήσης. Σκοτώθηκε μαζί με τον εκπαιδευτή του ενώ πετούσε ένα MiG-15 κοντά στο Κιρζάτς. Ήταν 34 χρονών. Τα αίτια για το δυστύχημα ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκαν, αν και αποκλείστηκε η πιθανότητα ανθρώπινου λάθους. Διάφορες εκδοχές αναφέρουν την κακοκαιρία, την πρόκληση αναταράξεων από τις μηχανές ενός μαχητικού Su-11 ή την αποσυμπίεση του θαλάμου οδήγησης.

Το τότε Σοβιετικό καθεστώς είχε αναφέρει ότι ο Γκαγκάριν έμεινε μέσα στο αεροπλάνο ως το τέλος προκειμένου να μην πέσει πάνω σε ένα σχολείο.Ο Γιούρι Γκαγκάριν είναι θαμμένος στο Κρεμλίνο. Η γενέτειρά του πήρε το όνομά του, ενώ πολλά αγάλματα στήθηκαν σε όλη τη χώρα, προς τιμήν αυτού του «Κολόμβου του Διαστήματος», αυτού του «Σύγχρονου Ίκαρου».