Σεβαστείτε τουλάχιστον τον θάνατο κακόψυχοι

Λίγα πράγματα απασχολούν τον άνθρωπο διαχρονικά περισσότερο από τη θνητότητα του. Οι αντιλήψεις για το θάνατο, τα έθιμα της ταφής και του πένθους των ζωντανών που μένουν πίσω θεωρούνται, μάλιστα, από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία κάθε πολιτισμού.

Κανείς δεν πεθαίνει αφήνοντας πίσω μόνο φίλους. Μπορεί η ζωή να τα φέρει έτσι που κάποιος να χαρεί με τον θάνατο κάποιου, μην προσποιηθούμε ότι ο άνθρωπος είναι κανένα άγιο πλάσμα ανίκανο για αισθήματα και ένστικτα πιο ταπεινά ή ότι δεν υπήρξαν άνθρωποι που προκάλεσαν πόνο και θάνατο και ζημιές φοβερές σε δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες, εκατομμύρια ανθρώπους.

Κάποτε, όμως, υπήρχε ακόμη ένα ζύγι εσωτερικό, κοινωνικό, σιωπηλό. Το να πεθάνει π.χ. ο γείτονας που δεν χώνευες και να βγεις να το φωνάξεις αυτό στη πλατεία δημόσια με το όνομα σου και να τον βρίσεις και χυδαία, δεν ήταν μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Υπήρχε αυτό το κράτημα, αυτό το ένστικτο του να φανούμε «καθωσπρέπει».

Είναι αυτή η αντίληψη, η οποία έχει βαθιές πολιτισμικές ρίζες, που μας οδήγησε να προβλέπουμε στο δίκαιο μας να τιμωρείται η προσβολή της τιμής του νεκρού. Και είναι σαφές πως η εξύβριση και η προσβολή του είναι ένα εντελώς, μα εντελώς, διαφορετικό πράγμα από τη μετά θάνατον δίκαιη αποτίμηση του δημόσιου βίου του, ακόμη κι αν αυτή πρέπει να είναι σκληρή.

H σκύλευση των social media

Αυτό με τα κοινωνικά δίκτυα μας τελείωσε. Αρχίσαμε να θεωρούμε περίπου χρέος δικό μας και των άλλων να σχολιάσουμε τα πάντα. Βαφτίσαμε την καφρίλα και την αγένεια «καθωσπρεπισμό», «σοβαροφάνεια» και «πολιτική ορθότητα». Και μετά, με μια προσχηματική επίκληση της ελευθερίας του λόγου και της ανοχής, που δήθεν τάχα μου δικαιωματικά τους χρωστά η κοινωνία, άρχισαν πολλοί άνθρωποι να βγάζουν τον χειρότερο τους εαυτό στη φόρα. Έτσι. Γιατί μπορούν.

Επίσης, ξεχνάμε καμιά φορά κάτι όσοι γράφουμε δημόσια. Ότι για κάθε άνθρωπο που πεθαίνει υπάρχουν πολλοί ζωντανοί που τον πενθούν και που δεν κουβαλούν κανένα βάρος ευθύνης για τις όποιες αμαρτίες του αποδίδουμε. Μπορούμε όλοι να ταυτιστούμε με αυτούς γιατί είναι μέρος της ζωής μας δυστυχώς να χάνουμε αγαπημένους.

Κι η απώλεια πονάει, είναι βάναυσο πράγμα. Της αξίζει λίγη σιωπή.