Τα θεμέλια της επιστήμης και της ιστοριογραφίας (Μέρος Ε’)

Περνώντας τώρα στη σφαίρα της ελληνικής ιστοριογραφίας και εκκινώντας από τη ρίζα Fιδ-(vid-), που σημαίνει βλέπω, φθάνουμε αρχικά στη λέξη ίστωρ, δηλαδή εκείνος που έχει δει κάτι και μπορεί να παρουσιαστεί ως αυτόπτης μάρτυρας. Υπ’ αυτήν την έννοια, ιστορίη είναι η εξερεύνηση και διήγηση με βάση την προσωπική παρατήρηση.

Εν συνεχεία, καθώς εξελίσσονταν τα πράγματα, δεν ήταν πλέον αναγκαία η άμεση αυτοψία, καθώς η εξερεύνηση μπορούσε να συντελεστεί και με την εξέταση μαρτύρων. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν βέβαια πάντα την ίδια αξία, οι δε μαρτυρίες τους μπορεί να ήταν αντιφατικές, γι’ αυτό και εδώ, όπως και στον τομέα των φυσικών επιστημών, προέβαλλε επιτακτικό το αίτημα της ανεύρεσης του σωστού με βάση τον ορθολογισμό και την κριτική αντίληψη των πραγμάτων.

Το εργαλείο που χρησιμοποιείται για μια τέτοια συλλεκτική εργασία και κριτική αξιοποίηση των μαρτυριών είναι ο πεζός λόγος, και μάλιστα ένας πεζός λόγος που αρχικά αποφεύγει τα στολίδια και αφήνει τα γεγονότα να μιλήσουν από μόνα τους. Ο εν λόγω τύπος θεώρησης και περιγραφής των γεγονότων αναπτύχθηκε στην Ιωνία, γι’ αυτό και ο αρχαιότερος πεζός λόγος γράφεται σε ιωνική διάλεκτο.

Ο αποικισμός και η έντονη εμπορική δραστηριότητα οδήγησαν τους Ίωνες της Μικράς Ασίας σε μακρινές ξένες χώρες, ενώ ταξίδια όπως εκείνα του Εκαταίου από τη Μίλητο και του Ηροδότου από την Αλικαρνασσό είχαν σκοπό τους εκ των προτέρων την απόκτηση γνώσεων. Πυλώνες της ιστοριογραφίας που αναπτύσσεται την εποχή εκείνη στην Ιωνία είναι τα γεωγραφικά και εθνογραφικά ενδιαφέροντα όσων ταξιδεύουν και ξενιτεύονται.

Οι ανοιχτόμυαλοι έλληνες ταξιδευτές φροντίζουν να καταγράφουν τις εμπειρίες που συγκεντρώνουν από τη ναυσιπλοΐα κοντά στις ακτές: τις θέσεις και την απόσταση μεταξύ λιμένων και εκβολών ποταμών, τα επικίνδυνα σημεία, τις θέσεις με πόσιμο νερό και αρκετές άλλες χρήσιμες πληροφορίες πρακτικού χαρακτήρα. Παράλληλα, όμως, την προσοχή τους προσελκύει ο νόμος, τα παραδοσιακά έθιμα ξένων λαών, με τις παρατηρήσεις και τις συγκρίσεις τους να συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής σκέψης.

Τα θεμέλια της επιστήμης και της ιστοριογραφίας (Μέρος Α’)

Τα θεμέλια της επιστήμης και της ιστοριογραφίας (Μέρος Β’)

Τα θεμέλια της επιστήμης και της ιστοριογραφίας (Μέρος Γ’)

Τα θεμέλια της επιστήμης και της ιστοριογραφίας (Μέρος Δ’)