Η σημασία της εστίας

Οι εικόνες και οι συνθήκες που περιγράφουν την καθημερινότητα των περισσότερων Σκοπιανών μέσα στα σπίτια τους δεν είναι άγνωστες σε όσους από εμάς έχουμε μνήμες Ελλάδας από τη δεκαετία του 1960, ακόμη και του 1970. Σπίτια παλιά, στα όρια του να είναι κατοικήσιμα, με υγρασία, μούχλα στους τοίχους, ταβάνια που στάζουν. Η θέρμανση ανέφικτη πολυτέλεια. Ο,τι μπορεί να ζεστάνει, ένα μαγκάλι, μια σόμπα. Ανθρωποι που τριγυρίζουν μέσα στο σπίτι με παλτό και γάντια, που δεν τολμάνε να κάνουν ένα μπάνιο.

Παιδιά που υποφέρουν από βρογχικά και απειλούνται από πνευμονία. Κάπως έτσι έγινε τότε όνειρο ζωής, για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, η απόκτηση ενός σπιτιού με τις στοιχειώδεις ανέσεις. Ανέσεις δηλαδή έλεγαν εκείνη την εποχή τα απολύτως απαραίτητα. Ζεστό τρεχούμενο νερό, κεντρική θέρμανση και μια καλή μόνωση που προστατεύει από την υγρασία. Κι ας είναι σε ένα διαμέρισμα σε εργατική πολυκατοικία. Ενα σπίτι που, τουλάχιστον, θα σε κρατάει μέσα.

Αυτό το τελευταίο είναι μια άλλη διάσταση που αναδύεται και από τα λεγόμενα της Σβετλάνα Μπάτζραμ. Οταν δηλαδή λέει ότι στο ζεστό τους σπίτι περνάνε περισσότερες ώρες. Με απλό λόγο περιγράφει πώς ένα σπίτι γίνεται από στεγασμένος χώρος εστία. Με την αρχαία έννοια. Τόπος συγκέντρωσης βασικά της οικογένειας αλλά και των φίλων, της παρέας. Για να δούμε ποιον ρόλο παίζει αυτό ως προς την εξέλιξη του πολιτισμού, ας πάμε στην Αθήνα του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα.

Οταν άρχισε ο εξευγενισμός του ιδιωτικού χώρου των εύπορων Αθηναίων, που μέχρι τότε «ζούσαν» κυρίως στην Αγορά. Και το μέλημά τους ήταν πώς θα διακριθούν σε αυτόν τον «αγοραίο» χώρο. Με καλές επιδόσεις σε αγώνες και σε δημόσιες συζητήσεις, με δωρεές σε ναούς. Από τότε που άρχισαν να μαζεύονται στα σπίτια, οι συζητήσεις έγιναν πιο εσωτερικές, πιο φιλοσοφικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι πλατωνικοί διάλογοι, πλην του Φαίδρου, έχουν γίνει μέσα σε εκείνες τις πρώτες εστίες.