Περί πολλά τυρβάζει…

Μια από τις πολλές ευαγγελικές ρήσεις του Ιησού που έλαβαν στο διάβα του χρόνου χαρακτήρα αποφθέγματος και χρησιμοποιούνται συχνά τόσο στον προφορικό όσο και στο γραπτό νεοελληνικό λόγο είναι αυτή που αναφέρει ο Λουκάς σχετικά με την επίσκεψη του Κυρίου στο σπίτι της Μάρθας και της Μαρίας: «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνᾷς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά» (Λουκ. 10, 41).

Τις περισσότερες φορές η λόγιας καταγωγής φράση «περί πολλά τυρβάζει/-ῃ» («ασχολείσαι, καταπιάνεσαι, καταγίνεσαι με πολλά πράγματα») παρουσιάζεται αλλοιωμένη, καθώς ακόμη και άνθρωποι των γραμμάτων λένε ή γράφουν «περί πολλών τυρβάζει» ή συγχέουν το β’ ενικό πρόσωπο του ρήματος τυρβάζομαι με το γ’ ενικό πρόσωπο του ρήματος τυρβάζω.

Κατ’ αρχάς, όσον αφορά την πτώση που (πρέπει να) συνοδεύει την πρόθεση περί στη συγκεκριμένη φράση, θα επιμείνουμε στην αιτιατική —περί πολλά τυρβάζει ή περί άλλα τυρβάζει— και θα απορρίψουμε τη γενική — περί πολλών τυρβάζει ή περί άλλων τυρβάζει.

Και τούτο, όχι επειδή η γενική είναι λανθασμένη από συντακτικής απόψεως —η πρόθεση περί μετά γενικής σημαίνει ήδη από την αρχαία ελληνική γλώσσα αναφορά, δηλαδή ως προς κάτι, εν σχέσει προς κάτι, αναφορικώς προς κάτι—, αλλά επειδή εδώ εξετάζουμε μια παροιμιώδη φράση, μια τυποποιημένη, καθιερωμένη έκφραση, που πρέπει γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο να χρησιμοποιείται όπως έχει στο πρωτότυπο.

Σε ό,τι αφορά τώρα το τι ακριβώς σημαίνει η υπό εξέταση φράση, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το τυρβάζει/-ῃ είναι β’ ενικό πρόσωπο του παθητικού τυρβάζομαι και όχι γ’ ενικό πρόσωπο του ενεργητικού τυρβάζω, όπως πολλοί —οι περισσότεροι ίσως εξ όσων μεταχειρίζονται τη φράση— πιστεύουν.

Το ενεργητικό τυρβάζω, ρήμα της αρχαίας ελληνικής που σήμαινε ανακατώνω ή αναταράσσω, δε χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική γλώσσα. Το παθητικό τυρβάζομαι, ρήμα της αρχαίας ελληνικής που σήμαινε βρίσκομαι σε ταραχή και αταξία, συνωστίζομαι ή συνθλίβομαι, επιβιώνει στη νέα ελληνική ως αμετάβατο αρχαιοπρεπές ρήμα που έχει τη σημασία τού ασχολούμαι, καταπιάνομαι ή καταγίνομαι με κάτι, επιδίδομαι με αφοσίωση σε κάτι.

Επομένως, το «περί πολλά/άλλα τυρβάζει/-ῃ» σημαίνει «ασχολείσαι, καταπιάνεσαι, καταγίνεσαι με πολλά/άλλα πράγματα» και όχι «ασχολείται, καταπιάνεται, καταγίνεται με πολλά/άλλα πράγματα».

Έχοντας πλέον ξεκαθαρίσει τα του τυρβάζω/τυρβάζομαι, μπορούμε να παραθέσουμε σε μετάφραση το σχετικό χωρίο από το ευαγγέλιο του Λουκά:

Καθώς πορεύονταν (ο Ιησούς και οι μαθητές του), αυτός εισήλθε σε ένα χωριό. Μια γυναίκα που ονομαζόταν Μάρθα τον φιλοξένησε στο σπίτι της. Η αδελφή της, που ονομαζόταν Μαρία, καθισμένη κοντά στα πόδια του Ιησού, παρακολουθούσε τη διδασκαλία του. Η Μάρθα, που είχε αφοσιωθεί στο να προσφέρει τις υπηρεσίες της, να περιποιηθεί τους επισκέπτες της, πλησίασε και είπε: «Κύριε, δε σε μέλει που η αδελφή μου με άφησε μόνη μου να προσφέρω τις υπηρεσίες μου; Πες της λοιπόν να με βοηθήσει». Κι ο Ιησούς τής αποκρίθηκε τα εξής: «Καλή μου Μάρθα, για πολλά νοιάζεσαι και για πολλά αναστατώνεσαι, ενώ μόνον ένα είναι απαραίτητο. Η δε Μαρία διάλεξε την εκλεκτή μερίδα, που δε θα της αφαιρεθεί ποτέ και από κανέναν».

Στο ανωτέρω απόσπασμα, ο Ιησούς αντιδιαστέλλει τα φαγητά που προθυμοποιήθηκε να ετοιμάσει και να προσφέρει στον ίδιον και τους μαθητές του η Μάρθα προς την εκλεκτή μερίδα που διάλεξε η Μαρία και δεν είναι άλλη από την πνευματική τροφή, την οποία προσέφερε ο ίδιος ο Κύριος και είχε παντοτινά, αναφαίρετα οφέλη.