Μια φωνή στα ερείπια της Βαϊμάρης

Οι κομμουνιστές τού καταλόγισαν «μικροαστικό ατομικισμό», οι δεξιοί τον θεώρησαν Kulturbolschewist, μπολσεβίκο της κουλτούρας∙ οι «δικαστές των ηθών» τον έστησαν στον τοίχο ως πορνογράφο, ο ίδιος δεν έπαυε να επαναλαμβάνει: «Είμαι ένας ηθικός άνθρωπος!». Ομως ο συγγραφέας του «Φάμπιαν», ηθικολόγος, σατιριστής, αιώνιο παιδί, σκεπτικιστής, οξυδερκής, αστείος, ανελέητος παρατηρητής της «άχαρης πλευράς της ζωής», είναι η ισορροπημένη, ειρωνική φωνή της καταδικασμένης, ήδη στα χρόνια που έγραφε το κορυφαίο του μυθιστόρημα, φιλελεύθερης δημοκρατίας. Είναι η φωνή της «ανάπηρης» Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που τολμά να αντικρίσει κατάματα την αναπηρία της.

«Ο καλεσμένος μας, κυρίες και κύριοι, δεν είναι λογοτέχνης, αλλά δάσκαλος» – μ» αυτά τα λόγια θα αυτοπαρουσιαστεί ο Εριχ Κέστνερ στο ακροατήριό του στο Pen Club της Ζυρίχης το 1957. «Αν δείτε κάτω απ» αυτό το πρίσμα όλο το φάσμα των έργων του – από εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά ώς το πιο παράτολμο ποίημα – το γεγονός γίνεται κρυστάλλινα φανερό. Ο άνθρωπος αυτός είναι ένας ηθικιστής. Ενας ορθολογιστής. Απόγονος του γερμανικού Διαφωτισμού, ορκισμένος εχθρός της κίβδηλης «βαθύτητας» που ποτέ δεν φεύγει από τη μόδα σ» αυτή τη χώρα των ποιητών και των στοχαστών, ολοκληρωτικά ταγμένος στις τρεις απαράγραπτες επιταγές: ακεραιότητα αισθήματος, διαύγεια σκέψης και απλότητα γλωσσικής έκφρασης». Περίπου την ίδια εποχή, θα γράψει στον πρόλογο της επανέκδοσης μιας ποιητικής του συλλογής που είχε κυκλοφορήσει πριν από το 1933: «Οι στίχοι δείχνουν πώς ήταν τα πράγματα πριν από το 1933 στις μεγάλες πόλεις και αλλού. Επίσης δείχνουν πώς ένας νέος άντρας επιχείρησε να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, χρησιμοποιώντας την ειρωνεία, την κριτική, τη χλεύη και το γέλιο. Το ότι τέτοιες προσπάθειες δεν έχουν νόημα είναι προφανές. Αλλά είναι εξίσου προφανές ότι η έλλειψη νοήματος τέτοιων εγχειρημάτων και η αναγνώριση αυτής της έλλειψης ποτέ δεν φίμωσαν έναν σατιριστή, ούτε μπορούν να το κάνουν. Εκτός κι αν τα βιβλία του ριχτούν στην πυρά. Οι σατιριστές δεν μπορούν να σωπάσουν, επειδή είναι δάσκαλοι. Και οι δάσκαλοι αναγκαστικά ενεργούν σαν δάσκαλοι. Στην πιο κρυφή γωνιά της καρδιάς τους, παρόλη την αταξία του κόσμου, ανθίζει ντροπαλά μια ανόητη, άσκοπη, παράλογη ελπίδα, ότι ο άνθρωπος μπορεί και να βελτιωθεί λιγάκι, αν τον καταριέσαι, τον προσβάλλεις και τον κοροϊδεύεις συχνά. Οι σατιριστές είναι ιδεαλιστές».

Διαβάστε περισσότερα εδώ