Η Ειρήνη Φαναριώτη μιλάει για την παράσταση «Χοηφόροι»

«Κανείς από τους ανθρώπους δεν θα περάσει τη ζωή του για πάντα σώος και ατιμώρητος. Το ένα βάσανο είναι εδώ, το άλλο θα έρθει».

ΧΟΗΦΟΡΟΙ< χοή + φέρω: αυτές που φέρουν τιμές στον νεκρό.

Πρόκειται για τη δεύτερη κατά σειρά τραγωδία του Αισχύλου στην τριλογία, Ορέστεια. Ο τίτλος του έργου αφορά το Χορό και πάνω σ’ αυτή τη δυναμική του συνόλου στηρίζεται το μεγαλύτερο μέρος της παράστασης, αντιμετωπίζοντάς την ως ένα από τα βασικά στοιχεία της πολιτείας. Η συλλογικότητα και όλα αυτά για τα οποία είμαστε ικανοί όταν είμαστε μαζί. Η θέση του έργου στην τριλογία, στο μέσον: έπεται ενός σπουδαίου συμβάντος, της δολοφονίας του Αγαμέμνονα από την Κλυταιμήστρα και προηγείται της καταδίωξης του Ορέστη από τις Ερινύες. Είναι ένα έργο με παρελθόν και μέλλον. Στοιχεία που συνάδουν με την ίδια τη φύση του ανθρώπου/πολίτη, που προηγείται και έπεται άλλων, αναρωτούμενος ποια είναι τελικά η δική του θέση στην Ιστορία. Προσδοκά την ανατροπή της τάξης της ανομίας και θρηνεί για τη γενιά που χάθηκε και χάνεται. Ποιος χρησμός, ποια δύναμη είναι ικανή να οπλίσει το χέρι ενός παιδιού ενάντια στο γονιό του;
Ο Ορέστης,  καταφθάνει ως σωτήρας του οίκου, αποφασισμένος να τιμωρήσει το φόνο του πατέρα του, με εντολή του Απόλλωνα. Θα υποφέρει όμως από το βάρος της μητρικής εξόντωσης. Θα επικαλεστεί το Θείο Δίκαιο. Τη στήριξή του, ζητά εξαρχής κι ο Χορός, με τον ερχομό του σωτήρα και την ελπίδα του για μια αλλαγή.

Ποιά είναι η ευθύνη του συνόλου σε μια πόλη που βουλιάζει στην αδικία; Θα καταφέρει ο Ορέστης να τη διαλύσει και να επανιδρύσει την τάξη ή μια τέτοια πράξη θα τον φέρει αντιμέτωπο με μεγαλύτερα δεινά;

Σε κλειστό χώρο, στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, η ομάδα Terre de Semis έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με ένα αρχαίο κείμενο. Έχοντας ήδη ασχοληθεί σε βάθος, σε προηγούμενες παραστάσεις της, με τις τεχνικές της αφήγησης και την αναπαράσταση σε μορφή χορικών, αυτή τη φορά έρχεται αντιμέτωπη με τον πυρήνα και την αφετηρία του Θεάτρου και της έννοιας του Χορού. Ο τελευταίος εκπροσωπείται από το σύνολο των ηθοποιών/αφηγητών που θα καλούνται σε διάφορους αριθμητικούς συνδυασμούς να μας αφηγηθούν την ιστορία (μονοφωνικά ή πολυφωνικά) σε μια μορφή τελετουργίας, που προετοιμάζει το θεατή για το μεγάλο συμβάν. Θα αποτελέσει το σύνολο των πολιτών που ποθούν να αναβιώσουν την ιστορία μιας πόλης που βουλιάζει στην αδικία και της έλευσης του Ορέστη που θα διαλύσει και θα επανιδρύσει την τάξη. Ως μικρογραφία της κοινωνίας, η οικογένεια, τίθεται στο μέσον της έρευνας, ενώ οι σχέσεις και η αλληλεπίδραση των μελών της αποτελούν ζητήματα που η ομάδα καλείται να αναμετρηθεί.
Όλοι οι πολίτες, εξόριστοι, στους δρόμους, υποτάσσονται σε μια αλόγιστη εξουσία. Οι ηθοποιοί/αφηγητές σκυταλοδρόμοι σε έναν αγώνα στη μέση του χρονικού πουθενά.

Η Ειρήνη Φαναριώτη, υπεύθυνη για την σκηνοθεσία της παράστασης μας μιλάει για αυτό το δύσκολο εγχείρημα που παρουσιάζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου έως τις 2 Δεκεμβρίου.

Τι πραγματεύεται το έργο;

Μετά τη δολοφονία του Αγαμέμνονα από την Κλυταιμήστρα και τον εραστή της, τον Αίγισθο,ο Ορέστης εξορίζεται από τον οίκο των Ατρειδών. Οι ‘Χοηφόροι’ είναι ένα έργο για την επιστροφή του Ορέστη από την εξορία με σκοπό να δολοφονήσει την μητέρα του και τον Αίγισθο.

Ποιους προβληματισμούς θίγει;

Το ίδιο το έργο -ανήκει στην τριλογία του Αισχύλου, Ορέστεια- μιλά για την απονομή της δικαιοσύνης, εδώ με την μορφή της αυτοδικίας που κατευθύνεται από κάποια Θεία βούληση κι επιταγή, ωστόσο αυτό που προσωπικά με κέντρισε για να ασχοληθώ μ’ αυτό το έργο είναι ύπαρξη και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας και πιο ειδικά μιας οικογένειας, πότε αποφασίζει ένας ενήλικας να ‘σκοτώσει’το γονιό μέσα του, να πάψει να ηχεί η φωνή της μάνας μέσα στ’ αυτιά και στο μυαλό του παιδιού της. Τί μπορεί να ‘οπλίσει’ ένα παιδί να στραφεί σ’ αυτή την πράξη αποκοπής από τον πυρήνα του;

Ποιο είναι το προφίλ των ηρώων;

Είναι ήρωες που τους ακολουθεί μια προαιώνια κατάρα ενδοοικογειακών εγκλημάτων. Δεν ξεκίνησαν όλα από την Κλυταιμήστρα που δολοφόνησε τον Αγαμέμνονα ούτε από τον Αγαμέμνονα που θυσίασε την Ιφιγένεια. Πηγαίνει πιο βαθειά στο χρόνο, σαν κυτταρική μνήμη, ένα αναπόφευκτο DNA που ο Ορέστης καλείται να διαγράψει, προφασιζόμενος την αποκατάσταση της δικαιοσύνης των πραγμάτων, αλλά κι ο ίδιος πέφτει θύμα αυτής της σειράς παιδοκτονιών, μητροκτονιών, αιμομιξιών, ανθρωποφαγιών.

Όλα ξεκίνησαν από τον Τάνταλο..

Τι αναφορές έχει στο σήμερα;

Στη δική μας παράσταση όλα αυτά έχουν συντελεστεί. Η μητροκτονία της Κλυταιμήστρας και η δολοφονία του Αιγίσθου. Οι αφηγητές είναι οι ίδιοι απόγονοι του οίκου των Ατρειδών και στηριζόμενοι σε μια φράση από τον τελευταίο μονόλογο του Ορέστη που λέει ότι « έτσι με τον χρόνο καλώ όλους τους Αργείους να φυλάνε για μένα στη μνήμη πώς παρουσιάστηκαν τα κακά και να είναι μάρτυρές μου όταν έρθει ο Μενέλαος.. » φτιάξαμε μια σύγχρονη τελετουργία που πραγματοποιείται κάθε χρόνο, την ίδια μέρα, στο ίδιο μέρος από αυτούς τους ‘απογόνους’ του Ορέστη που φυλάνε στη μνήμη και αναπαριστούν πώς παρουσιάστηκαν τα κακά. Η μητέρα είναι στο μυαλό των παιδιών της και η τελευταία εικόνα λίγο πριν το θάνατό της είναι αυτή που παρουσιάζεται στο βίντεο της παράστασης σαν η τελευταία εικόνα της Κλυταιμήστρας στο μυαλό των απογόνων της.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να έχει πάρει ο θεατής όταν δει την παράσταση;

Θέλω ο θεατής να αφεθεί να περάσει από όλα τα στάδια. Να συν-κινηθεί με τους αφηγητές και να προσπαθήσει να αποβάλλει τη διανοητική διαδικασία μέσα σ’ αυτό. Να αφεθεί να αισθανθεί και να διαισθανθεί την κάθε στιγμή. Δεν είναι μια παράσταση χρονικής απόδοσης γεγονότων. Είναι μια ποιητική μεταφορά συνθηκών και συναισθημάτων. Θέλω να φύγει ο θεατής γεμάτος συναισθήματα και την επομένη να αναλογιστεί αν κάτι από όλα αυτά συνδέεται με τη δική του τη ζωή.

Ποια είναι η αγαπημένη σας σκηνή; 

Κάθε φορά αλλάζει! Είναι εντυπωσιακό. Σε κάθε παράσταση, στο τέλος, μου μένει μια σκηνή ακόμη πιο καθαρή και έντονη. Θα σας πω από εχθές το βράδυ. Είναι η στιγμή της επίκλησης στον πατέρα. Ο Ορέστης έχει φανερωθεί στην Ηλέκτρα, της αφηγείται την θεϊκή εντολή του Λοξία, πως αν δεν καταδιώξει τους υπαίτιους για τον θάνατο του πατέρα θα τον βρουν πλήθος κακά και μέσα σ’ αυτό το κλίμα, τα αδέλφια σε Χορό, επικαλούνται την πατρική βοήθεια για να προχωρήσει το σχέδιο. Μέσα σ’αυτή την επίκληση θυμούνται τις όμορφες στιγμές αυτού του ισχυρού άνδρα, του Αγαμέμνονα, τον εξυμνούν και τον πονούν. Είναι ένα ιδιόμορφο ζεϊμπέκικο,  το ζεϊμπέκικο του πατέρα, όπως το έχουμε ονομάσει, όπου το σώμα συσπάται στο ρυθμό των 9/8ων και ο πόνος που ξεκινά από τα σωθικά αφήνεται να διαπεράσει όλο το κορμί.