Ισθμός, πορθμός και διώρυγα

Λέξεις που απαντούν συχνά-πυκνά τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, όροι που έχουμε όλοι διδαχθεί κατά τη διάρκεια του σχολικού βίου μας στο πλαίσιο του μαθήματος της Γεωγραφίας, τα ουσιαστικά ισθμός, πορθμός και διώρυγα συγχέονται πολλές φορές ως προς τη σημασία τους.

Στις γραμμές που ακολουθούν θα καταστήσουμε σαφή τη διάκριση ανάμεσα στους εν λόγω γεωγραφικούς όρους, ώστε να γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας σε ποιες περιπτώσεις πρέπει να χρησιμοποιούμε καθέναν από αυτούς.

Το ουσιαστικό ισθμός, που παράγεται από το ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είμι (ενεστώτας με σημασία μέλλοντα, θα πορευτώ, θα πάω), σημαίνει μια στενή λωρίδα γης, ένα στενό τμήμα ξηράς ή χερσαίο πέρασμα, που συνδέει δύο στεριές και χωρίζει δύο θάλασσες.

Ο ισθμός του Αετού, που ενώνει το βόρειο και το νότιο τμήμα της Ιθάκης, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του συγκεκριμένου γεωγραφικού όρου στη χώρα μας.

Ισθμός ήταν άλλοτε και η στενή λωρίδα γης στην Κόρινθο, που συνέδεε την Πελοπόννησο με την υπόλοιπη Ελλάδα και χώριζε τον Κορινθιακό από τον Σαρωνικό κόλπο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ευρέως γνωστοί είναι ο ισθμός του Παναμά, που συνέδεε τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική, και ο ισθμός του Σουέζ, που ένωνε άλλοτε την Αφρική με την Ασία.

Αντιθέτως, το ουσιαστικό πορθμός, που ανάγει την προέλευσή του στο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας περάω (διέρχομαι, περνώ στο απέναντι μέρος, περνώ από τόπο σε τόπο), δηλώνει μια στενή λωρίδα θάλασσας, ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα, που χωρίζει δύο ξηρές και ενώνει δύο θάλασσες.

Οι πλεύσιμοι πορθμοί θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικοί από στρατηγικής και οικονομικής απόψεως, καθώς αποτελούν βασικές υδάτινες αρτηρίες, αλλά και κύριους παράγοντες στον καθορισμό των ορίων μιας παραθαλάσσιας λεκάνης.

Ο πορθμός του Ευρίπου, που χωρίζει την Εύβοια από τη Στερεά Ελλάδα, είναι πασίγνωστος χάρη στο γεγονός ότι τα νερά του αλλάζουν κατεύθυνση ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Το ιδιόμορφο αυτό παλιρροϊκό φαινόμενο είναι κατεξοχήν ορατό από την παλαιά γέφυρα της Χαλκίδας, που βρίσκεται στο στενότερο σημείο του πορθμού.

Παγκοσμίου φήμης πορθμοί είναι, μεταξύ άλλων, τα Δαρδανέλλια (Ελλήσποντος), ο Βερίγγειος πορθμός, ο πορθμός του Μαγγελάνου, ο πορθμός του Καλαί, ο πορθμός του Γιβραλτάρ.

Προκειμένου να διευκολυνθεί η διακίνηση των ανθρώπων και των αγαθών με πλοία, διανοίχθηκαν με τεχνικά έργα ισθμοί μείζονος σημασίας και κατασκευάστηκαν διώρυγες, δηλαδή τεχνητοί πορθμοί, τεχνητές δίοδοι, μέσω των οποίων διέρχονται πλοία, προπάντων φορτηγά.

Έτσι, ο ισθμός της Κορίνθου έγινε διώρυγα, το ίδιο ο ισθμός του Σουέζ και ο ισθμός του Παναμά.

Οι διώρυγες, γνωστές και ως κανάλια, πέραν της συγκοινωνιακής αξίας τους (διώρυγες σύνδεσης θαλασσών, λιμνών και ποταμών), ενδέχεται να εξυπηρετούν αρδευτικές ή αποξηραντικές ανάγκες (διώρυγες παροχέτευσης και διώρυγες αποχέτευσης).