Βεύη Φλώρινας: Το «Όχι» των ανδρών του Anzac στους Ναζί

Χώμα από το πεδίο μάχης στην ορεινή περιοχή της Βεύης Φλώρινας, όπου έχασαν τη ζωή τους και ετάφησαν εκατοντάδες αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προσέφεραν οι τοπικές αρχές στην πρεσβευτή της Αυστραλίας στην Ελλάδα, Kate Logan, που επισκέφθηκε την περιοχή για να τιμήσει την μνήμη των πεσόντων στρατιωτών.

Στη συγκινητική τελετή που πραγματοποιήθηκε στην τοπική κοινότητα Βεύης, ο αντιδήμαρχος Φλώρινας Χρήστος Μπαρδάκας παρέδωσε στην πρεσβευτή της Αυστραλίας στην Ελλάδα κεραμικό αγγείο φτιαγμένο σε τοπικά εργαστήρια, γεμάτο με χώμα από το σημείο που ετάφησαν οι άνδρες του στρατιωτικού εκστρατευτικού σώματος Αυστραλών και Νεοζηλανδών ΑΝΖΑC (Australian and New Zealand Army Corps), που είπαν το δικό τους «Όχι» στις 11 και 12 Απριλίου 1941 εναντίον των Ναζί, στην περίφημη μάχη της Βεύης.

Η περιοχή ταφής των ανδρών του Anzac εντοπίστηκε έπειτα από έρευνες και συλλογή στοιχείων (από τους κατοίκους των γύρω χωριών) που πραγματοποίησαν εμπειρογνώμονες από την Αυστραλία, οι οποίοι επισκέφθηκαν αρκετές φορές την περιοχή αναζητώντας στοιχεία για το πού έδρασε το εν λόγω εκστρατευτικό σώμα της Κοινοπολιτείας.

Σύμφωνα με την πρεσβευτή της Αυστραλίας στην Ελλάδα, η συλλογή χώματος από μαρτυρικούς τόπους και πεδία των μαχών όπου βρίσκονται θαμμένοι στρατιώτες του Αnzac «αποτελεί πρωτοβουλία που εντάσσεται στο Έργο για την Εκατονταετία (Centenary Project), για την επέτειο των 100 χρόνων από τη συμμετοχή του εκστρατευτικού σώματος Αυστραλών και Νεοζηλανδών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Το χώμα θα μεταφερθεί στο Μνημείο του Anzac στο Hyde Park του Σίδνεϋ, το οποίο δημιουργήθηκε για να τιμήσει τους στρατιώτες που έπεσαν στα πεδία των μαχών στον Α’ και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και θα περιλαμβάνει χώμα από 100 τοποθεσίες από όλη την υφήλιο, όπου αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες έδωσαν τη ζωή τους. Στην Ελλάδα υπάρχουν τέσσερις τέτοιες περιοχές: στη Βεύη Φλώρινας, στον Πλαταμώνα Τεμπών, στο Ρέθυμνο και στον Πλατανιά Χανίων.

Η πρεσβευτής της Αυστραλίας έδειξε να ενθουσιάζεται από τη συνάντηση που πραγματοποίησε με τους εκπροσώπους του Δήμου Φλώρινας, του τοπικού διαμερίσματος της Βεύης αλλά και κατοίκων του μικρού χωριού, για τον τρόπο με τον οποίον τιμούν και θυμούνται τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στην περιοχή τους τον Απρίλιο του 1941. «Είμαστε περήφανοι που είδαμε ότι η τοπική κοινωνία συνεχίζει να θυμάται το ρόλο που διαδραμάτισαν οι αυστραλοί στρατιώτες και τις θυσίες τους για την υπεράσπιση της Ελλάδας και της δημοκρατίας» δήλωσε η κ. Kate Logan και ευχαρίστησε την τοπική κοινωνία «που της επέτρεψε να πάρει στην Αυστραλία ένα μικρό κομμάτι της Ελλάδας».

«Θα το φροντίσουμε με αγάπη» σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι «το χώμα που συνέλεξα θα αποτελέσει μέρος εκθέματος στο Μνημείο του Anzac στο Σίδνεϋ».

Όσον αφορά το ιστορικό της μάχης της Βεύης Φλώρινας, οι Γερμανοί μόλις είχαν κάμψει την ελληνική αντίσταση στα οχυρά του Ρούπελ και στις 10 Απριλίου 1941 είχαν καταλάβει τη Θεσσαλονίκη. Οι Σύμμαχοι, στην προσπάθειά τους να καθυστερήσουν τους εισβολείς, παρέταξαν ένα μικτό σχηματισμό αυστραλών, βρετανών, νεοζηλανδών και ελλήνων στρατιωτών, γνωστό με την ονομασία «Δύναμη Μακέι». Η Βεύη με το στενό πέρασμα του Κλειδιού είχε θεωρηθεί από τους Συμμάχους θέση στρατηγικής σημασίας, και γι’ αυτό παρατάχθηκε, ως πρώτη γραμμή άμυνας, δύναμη δύο χιλιάδων αυστραλών στρατιωτών, μαζί με τρεις χιλιάδες Έλληνες, περί τους χίλιους ‘Αγγλους και άλλους τόσους Νεοζηλανδούς. Εναντίον των υπερασπιστών των στενών παρατάχθηκε το 40ό Τεθωρακισμένο Σώμα Στρατού της Γερμανίας, ενώ το δύσκολο κομμάτι της διάρρηξης του βασικού μετώπου των στενών, το οποίο υπερασπιζόταν το 2/8 τάγμα των Αυστραλών, ανέλαβε η 1η Μεραρχία SS Αδόλφος Χίτλερ. Επρόκειτο για εμπειροπόλεμη μονάδα των Ναζί, που είχε μεταφερθεί από το μέτωπο της Δουνκέρκης και η οποία έως τη λήξη του πολέμου κατέστη υπεύθυνη για πλείστες θηριωδίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Ανατολικό Μέτωπο της Ρωσίας.

Οι επιθέσεις ξεκίνησαν από το μεσημέρι της 11ης Απριλίου, αλλά η κύρια γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε την επόμενη ημέρα στις 8:30 π.μ. στην περιοχή του 2/8 Τάγματος των Αυστραλών. Μέχρι το μεσημέρι οι επιτιθέμενοι κατάφεραν να αποκτήσουν πλεονέκτημα, ενώ αργά το απόγευμα η Συμμαχική διοίκηση, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούσε να ανακόψει την επίθεση των Ναζί, έδωσε το σήμα της υποχώρησης όλων των αμυνόμενων δυνάμεων. Δυστυχώς, το τάγμα των Αυστραλών, που δέχθηκε τον κύριο όγκο της γερμανικής επίθεσης, εξαιτίας και της κακής συνεννόησης με τη διοίκηση, απομονώθηκε από τις υπόλοιπες Συμμαχικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα να αποδεκατιστεί από τους Γερμανούς. Μόνο 250 άνδρες κατάφεραν να φτάσουν στο Ξινό Νερό και στα διπλανά χωριά.

Ο Βαγγέλης Ιωαννίδης, δικηγόρος και ερευνητής από το Αμύνταιο, ο οποίος γνώρισε βετεράνους του Αnzac και ερεύνησε τις γραπτές μαρτυρίες επιζώντων, σημειώνει ότι η χιονόπτωση που προηγήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας και οι θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν που επικρατούσαν στην περιοχή, μείωσαν τις αντοχές των ήδη ταλαιπωρημένων Αυστραλών, που είχαν μεταφερθεί εσπευσμένα από το θερμό μέτωπο της Αιγύπτου και της Βόρειας Αφρικής και δεν είχαν προλάβει να προσαρμοστούν στο χειμωνιάτικο κλίμα της μάχης. Βέβαια, παρά την ήττα και τις βαριές απώλειες στο πεδίο της μάχης, η σθεναρή αντίσταση των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στη Βεύη είχε ως αποτέλεσμα οι Συμμαχικές δυνάμεις να κερδίσουν δύο μέρες για την υποχώρηση τους προς νότον.