«Ανεμολόγιο» ή «Πάμε Χαβάη»;

Στη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 2000 τα προγράμματα που επιχειρούσαν αναδρομή στο ελληνικό τραγούδι ήταν στο φόρτε τους. Αλλά για λόγους που αφορούσαν μάλλον την αίσθηση του χιούμορ η αναδρομή αυτή σταματούσε μετά βίας στη δεκαετία του 1970. Κατά τ’ άλλα, η ραδιοφωνική Ελλάδα μετεωριζόταν μεταξύ Σωκράτη Μάλαμα και Νότη Σφακιανάκη. Αν το ζητούμενο ήταν να δείξεις «τι ακούει ο Νεοέλλην» γιατί να μην προχωρήσεις στην επόμενη πίστα (κυριολεκτικά και μεταφορικά);

Αυτές οι σκέψεις προέκυψαν κάποια στιγμή κατά την ανάγνωση του άρτι εκδοθέντος «Οι ωραίοι έχουν χρέη» (Πατάκη, εικονογράφηση Αχιλλέα Ραζή), το οποίο υπογράφει ο 31χρονος δημοσιογράφος Βύρων Κριτζάς, με τον οποίο γνωριζόμαστε από τον «Ταχυδρόμο». Δεν έχει νόημα να σκαρώσει ο καθένας τη δική του λίστα με τα 45 τραγούδια που κλείνουν μέσα τους την περίοδο 1990 – 2017.

Σημασία έχει ότι οι επιλογές του Βύρωνα αποκαλύπτουν τις δικές του ευαισθησίες για όσα συνέβαιναν μετά μουσικής στην πρωτο-, προ- και μνημονιακή Ελλάδα. Αν το καλοσκεφτείτε, το βιβλίο ξεκινάει με μια εποχή που διογκωνόταν το δημόσιο χρέος αλλά δεν το ξέραμε, είχε προκύψει το ονοματολογικό για την ακατονόμαστη γείτονα και η πολιτική πόλωση καλά κρατούσε.

Αρχής γενομένης από το «Φταίει ο χοντρός» (1990) του Λουκιανού Κηλαηδόνη, ο Κριτζάς ενσωματώνει στη λίστα -που κρύβει περισσότερα απ’ όσα προδιαθέτει- τα δικά του ενδοσκοπικά σχόλια, τις «διακλαδώσεις» των καλλιτεχνών και το zeitgeist που μας έβγαλε μέχρι εδώ.

«Στο “Γκρέκο μασκαρά”…που είχα πρωτακούσει στο σπίτι της νεοδημοκράτισσας γιαγιάς μου, ο Μηλιώκας συνθέτει το πορτρέτο ενός Νεοέλληνα μπλοφατζή. Στον “Μην περιμένετε αστειάκια”, σχολιάζοντας την επικαιρότητα, ο Σαββόπουλος βλέπει πέρα και πάνω από αυτήν: “Πώς να μην κλέψει ο Κοσκωτάς, αφού ένα όραμα κονόμας/ και ευζωίας και ανόδου ήταν το μέτρο ολωνών μας;”

Κάτι ανάλογα εξισορροπητικό, που ξεφεύγει από τη σφαίρα της εύκολης διαμαρτυρίας και στρέφει το βλέμμα στην προσωπική ευθύνη του καθενός, επιχειρεί το 1990 ο Λουκιανός Κηλαηδόνης».

Διαχωρισμοί

Το βιβλίο δεν θα μπορούσε να γραφτεί αν δεν αποκήρυσσε τους διαχωρισμούς «ποιοτικού» και «εμπορικού», «κλασικού» και «εφήμερου». Αν δεν συναντούσε τις αντιφάσεις της περιόδου μέσα από «ζόρικα ντουέτα», που λέει κι ο Τζίμης Πανούσης (ο οποίος, παρεπιμπτόντως, συμμετέχει με τον «Νεοέλληνα» του 1993). Το «Ανεμολόγιο» των Τριπολίτη – Μικρούτσικου συνυπάρχει με την Άντζυ Σαμίου και τον Χρήστο Δάντη, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου με τον Vassilikos, τις «Εξαιρέσεις» του Rous, τον Καρβέλα και την Μποφίλιου. Το «Gucci φόρεμα» -αν ενθυμείστε- γίνεται δείκτης της προολυμπιακής ευωχίας μας, ενώ το 2010 (Καστελόριζο, ΔΝΤ, ξέρετε τη συνέχεια) ακούγονται οι στίχοι «Ελληνάααρα, Εληνάααρα/ εγώ είμαι με φιλότιμο, μαγκιά και με ψυχάρα/ Ελληνάααρα/ δεν υπάρχει στον πλανήτη τέτοια φάρα» από τον Παναγιώτη Ρεντεκάκο.

Ένα δείγμα μόνο από την «αγανακτισμένη» και ανέξοδη στιχουργική που θα κατακλύσει singles, άλμπουμ και μουσικές σκηνές της εποχής μετέχοντας στην επαναστατική φαντασίωση εναντίον των εταίρων, της Ευρώπης, της τρόικας και δεν συμμαζεύεται.

Λίγο πριν το τέλος -με το «Αμάν αμάν» της Krista Papista- ο Β.Κριτζάς προλαβαίνει το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου: και με την εποχή μας τι γίνεται; Γράφονται καλά τραγούδια; Πού θα τα ανακαλύψουμε, στη δισκογραφία ή το youtube; Μια τελευταία χρονογέφυρα μέσα στο βιβλίο: «”Για μένα, Χρήστο μου, κάθε εποχή είναι θρυλική” δηλώνει ο Τάσος Φαληρέας στον Χρήστο Χωμενίδη, σε συνέντευξή του 1998 στο περιοδικό Elle, ερωτώμενος αν νοσταλγεί το παρελθόν.

“Κάθε εποχή έχει ενδιαφέρον, διαθέτει δημιουργούς. Ακόμα και η σημερινή. Σήμερα απλώς είναι πιο δύσκολο να περιγραφεί καλλιτεχνικά η πραγματικότητα λόγω της γενικότερης σύγχυσης που επικρατεί σε όλα τα επίπεδα. Αυτός όμως, είναι ακριβώς και ο ρόλος του δημιουργού: να διαλύει τις συγχύσεις, να βρίσκει το αληθινό νόημα του καιρού του”».