Ο έλληνας Ζοντερκομάντο

«Είναι ένα μεγάλο κτίριο με ένα φαρδύ φουγάρο με 15 (δεκαπέντε) φούρνους. Από κάτω από έναν κήπο είναι δύο μεγάλοι υπόγειοι θάλαμοι απέραντοι. Ο ένας χρησιμεύει για να ξεγδυνόμαστε και ο δε έτερος θάλαμος του θανάτου όπου ο κόσμος μπαίνει γυμνός και μετά που συμπληρώνονται περίπου 3.000 άτομα κλείνεται και τους γκαζέρνουν, όπου μετά 6-7 λεπτά μαρτυρίου παραδίδουν το πνεύμα». Μέσα σε ελάχιστες γραμμές, ο Μαρσέλ Νατζαρή, έλληνας Εβραίος της Θεσσαλονίκης, Sonderkommando στο Αουσβιτς, αποδίδει τη φρίκη των θαλάμων αερίων σε ένα ολιγοσέλιδο χειρόγραφο που στα τέλη Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου 1944 έθαψε σε ένα θερμός στον περίβολο του Κρεματορίου ΙΙΙ πιστεύοντας ότι η εκτέλεσή του επίκειται και θέλοντας να αφήσει πίσω ένα ίχνος της ύπαρξής του. Ενας από τους εννέα συνολικά «κυλίνδρους του Αουσβιτς» με καταγραφές που έκρυψαν κρατούμενοι ως μηνύματα στην αιωνιότητα, βρέθηκε το 1980 και μαζί με ένα δεύτερο, εκτεταμένο αυτή τη φορά, χειρόγραφο στο οποίο ο Νατζαρή εξέθεσε πληρέστερα την εμπειρία του το 1947, κυκλοφόρησαν σε μια μικρή ιδιωτική έκδοση το 1991.

Σήμερα, επανεκδίδονται σε επιμέλεια της ιστορικού Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, με την προσθήκη κατατοπιστικών κειμένων ιστορικού σχολιασμού ως μια κρίσιμης σημασίας μαρτυρία από το σημείο μηδέν της ανθρώπινης ύπαρξης. Γιατί οι Ζοντερκομάντο ήταν εκείνοι που εξαναγκάζονταν από τους Γερμανούς στην απομάκρυνση και στην καύση των πτωμάτων από τους θαλάμους αερίων.