Ο κύριος και η κυρία

Λέξεις που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, τα ουσιαστικά κύριος και κυρία έχουν αποκτήσει στο διάβα του χρόνου ποικίλες εννοιολογικές αποχρώσεις.

Το ουσιαστικό κύριος χρησιμοποιείται ως προσφώνηση για κάθε ενήλικο άτομο του ανδρικού φύλου («Είπα στον κύριο να προχωρήσει στο διάδρομο»), αλλά και ως προσφώνηση που συνοδεύει το αξίωμα ή την επαγγελματική ιδιότητα ενός άνδρα («Ο κύριος υπουργός έχει το λόγο»).

Επίσης, τοποθετείται πριν από το όνομα ή/και το επίθετο ενός άνδρα («Ο κύριος Δημήτρης», «Ο κύριος Λευτέρης Παπαγεωργίου»), ενώ δηλώνει και το έτερον ήμισυ της γυναίκας στον έγγαμο βίο, το σύντροφο ή σύζυγο αυτής.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, σε ένδειξη σεβασμού, απευθύνονται στο δάσκαλο ή τον καθηγητή τους αποκαλώντας τον κύριο.

Σε παλαιότερες εποχές η λέξη κύριος σήμαινε τον ιεραρχικά ανώτερο, τον αφέντη ή οικοδεσπότη, τον ιδιοκτήτη ενός σπιτιού ή μιας επιχείρησης, σε αντιδιαστολή προς τον υπηρέτη.

Εξάλλου, κύριος χαρακτηρίζεται ο άνδρας που διαθέτει αξιοπρέπεια, σοβαρότητα, αξιοπιστία και εντιμότητα. Έτσι, όταν κάνουμε λόγο για συμφωνία κυρίων, έχουμε κατά νουν μια αμοιβαία δέσμευση που βασίζεται μόνο στο λόγο της τιμής των συμβαλλομένων και όχι σε ένα επίσημο συμφωνητικό.

Στην Αγία Γραφή Κύριος (με κεφαλαίο κ) είναι ο Θεός (στην Παλαιά Διαθήκη) αλλά και ο Ιησούς Χριστός (στην Καινή Διαθήκη).

Το ουσιαστικό κυρία χρησιμοποιείται ως προσφώνηση για κάθε γυναίκα, κατά κανόνα έγγαμη (οι ανύπαντρες γυναίκες οιασδήποτε ηλικίας αποκαλούνται δεσποινίδες), αλλά και ως προσφώνηση που συνοδεύει το αξίωμα ή την επαγγελματική ιδιότητα μιας γυναίκας («Η κυρία πρόεδρος», «Η κυρία εισαγγελέας»).

Επίσης, τοποθετείται πριν από το όνομα ή/και το επίθετο μιας γυναίκας («Η κυρία Ελευθερία», «Η κυρία Ελένη Βασιλοπούλου»), ενώ δηλώνει και το έτερον ήμισυ του άνδρα στον έγγαμο βίο, τη σύζυγο ή συμβία αυτού.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, σε ένδειξη σεβασμού, απευθύνονται στη δασκάλα ή την καθηγήτριά τους αποκαλώντας την κυρία.

Εξάλλου, η λέξη κυρία σημαίνει τη νοικοκυρά ή οικοδέσποινα, τη σύζυγο του οικοδεσπότη, τη μητέρα σε μια οικογένεια, ενώ σε παλαιότερες εποχές αποτελούσε την καθιερωμένη προσφώνηση μιας οικοδέσποινας από το υπηρετικό προσωπικό της.

Τέλος, κυρία χαρακτηρίζεται η αξιοπρεπής και ευυπόληπτη γυναίκα, που συμπεριφέρεται με ευγένεια και σοβαρότητα.

Τα πλέον συνηθισμένα λάθη σε ό,τι αφορά τη χρήση των δύο ουσιαστικών είναι τα ακόλουθα:

• Όταν επιχειρούμε να αυτοσυστηθούμε ή να αυτοπαρουσιαστούμε, να παρουσιάσουμε δηλαδή τον εαυτό μας (όνομα, επαγγελματική ιδιότητα κ.ά.) σε άλλους χωρίς την παρέμβαση τρίτου, χρησιμοποιούμε τις λέξεις κύριος και κυρία πριν από το όνομα ή/και το επίθετό μας.

Παραδείγματος χάριν, λέμε: Χαίρω πολύ, είμαι ο κύριος Κώστας ή ο κύριος Κώστας Νικολάου ή ο κύριος Νικολάου.

Το ορθό είναι να αυτοσυστηθούμε ως εξής: Χαίρω πολύ, είμαι ο Κώστας ή ο Κώστας Νικολάου ή ο Νικολάου.

• Όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους που έχουν φύγει από τη ζωή, κάνουμε χρήση της λέξης κύριος ή κυρία πριν από το όνομα ή/και το επίθετο του αποθανόντος ή της αποθανούσης.

Παραδείγματος χάριν, λέμε: Την περίοδο εκείνη εργαζόταν μαζί μας η κυρία Ελένη Παπαθανασίου.

Εφόσον η Ελένη Παπαθανασίου δε βρίσκεται πλέον εν ζωή, ο ενδεδειγμένος τρόπος να αναφερθούμε σε εκείνη είναι ο ακόλουθος: Την περίοδο εκείνη εργαζόταν μαζί μας η μακαρίτισσα (ή αείμνηστη) Ελένη Παπαθανασίου.