Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Γ’)

Σχεδόν σύγχρονος του Θαλή ήταν ο επιστήμονας και φιλόσοφος Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (circa 610-546 π.Χ.), ο οποίος θεωρήθηκε μαθητής του πρώτου από τους μεταγενεστέρους. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας, ο Αναξίμανδρος έλαβε μέρος στην κτίση της Απολλωνίας, αποικίας στον Εύξεινο Πόντο, και διέμεινε πρόσκαιρα στη Σπάρτη.

Όπως και ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος καταπιάστηκε με το πρόβλημα της ουσίας της φύσης, της αρχής των όντων. Η αρχή αυτή, σύμφωνα με τον ονομαστό προσωκρατικό φιλόσοφο, βρίσκεται στο άπειρον, μέσα στο οποίο περιλαμβάνεται και αυτό που είναι απέραντο και αυτό που είναι άμορφο. Το άπειρον του Αναξίμανδρου δεν είναι ούτε ένα καθορισμένο από υλικής απόψεως στοιχείο ούτε ένα μείγμα μέσα στο οποίο από μιας αρχής θα περιλαμβανόταν το καθετί.

Κατά τον Αναξίμανδρο, από το άπειρον, δηλαδή την άπειρη και ανεξάντλητη αρχική αιτία που υπάρχει πριν από κάθε ατομικό ον, προέρχεται η γνήσια γένεση. Χάρη στην αφαιρετική ικανότητα της ελληνικής σκέψης και του λόγου, το απροσμέτρητο βάθος, η άβυσσος, από την οποία προέρχεται η γένεση σε Ανατολικές κοσμογονίες, έγινε στον Αναξίμανδρο έννοια (το άπειρον).

Το άπειρον του Αναξίμανδρου διαφέρει από το Χάος του Ησιόδου: είναι αθάνατο και άφθαρτο, συγχρόνως όμως είναι και αγένητον (α στερ. + γενέσθαι). Δεδομένου ότι τα περιλαμβάνει όλα και τα κυβερνά όλα, το άπειρον είναι η θεότητα.

Όλα τα πράγματα που γεννιούνται, υποστηρίζει ο Αναξίμανδρος, τιμωρούνται και συγκρούονται μέσα στο χώρο, και η σύγκρουση αυτή αφαιρεί ή περιορίζει αμοιβαία τη δυνατότητα να ζήσουν το ένα κοντά στο άλλο.

Συγκεφαλαιώνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το άπειρον του Αναξίμανδρου —απεριόριστο στο χώρο, απέραντο στο χρόνο και ποιοτικά απροσδιόριστο— είναι χρονική αρχή, πηγή από την οποία γεννιούνται τα πάντα, υπόβαθρο όλων των κοσμικών μεταβολών και τελικός αποδέκτης κάθε κόσμου που κλείνει τον κύκλο της ύπαρξής του.

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος A’)

Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας (Μέρος Β’)