Η δεικτική αντωνυμία τόσος/τόση/τόσο και το επίρρημα τόσο

Η δεικτική αντωνυμία της νέας ελληνικής γλώσσας τόσος/τόση/τόσο χρησιμοποιείται για να δηλωθεί μια ποσότητα:

«Αναρωτιέμαι πού βρέθηκε τόσος κόσμος», «Τόσες ευκαιρίες σού δόθηκαν, κι εσύ δεν αξιοποίησες καμία», «Είναι τόσα τα προβλήματα, που οι γιατροί δεν του έδωσαν παρά ελάχιστες ελπίδες», «Μίλησα στο σεμινάριο με τόσους συναδέλφους, που δε θυμάμαι τον αριθμό τους», «Δεν κατάφερε σχεδόν τίποτα, μολονότι έριξε τόσα χρήματα στην τελευταία του δουλειά», «Παρά τις τόσες επιθέσεις το τελευταίο διάστημα, η δημοτικότητα της κυβέρνησης παραμένει υψηλή».

Πολλοί είναι εκείνοι που χρησιμοποιούν στο γραπτό και τον προφορικό λόγο τύπους της εν λόγω αντωνυμίας μαζί με τα επίθετα πολύς και λίγος:

«Αναρωτιέμαι πού βρέθηκε τόσος πολύς κόσμος», «Τόσες πολλές ευκαιρίες σού δόθηκαν, κι εσύ δεν αξιοποίησες καμία», «Είναι τόσα πολλά τα προβλήματα, που οι γιατροί δεν του έδωσαν παρά ελάχιστες ελπίδες», «Μίλησα στο σεμινάριο με τόσους πολλούς συναδέλφους, που δε θυμάμαι τον αριθμό τους», «Δεν κατάφερε σχεδόν τίποτα, μολονότι έριξε τόσα πολλά χρήματα στην τελευταία του δουλειά», «Παρά τις τόσες πολλές επιθέσεις το τελευταίο διάστημα, η δημοτικότητα της κυβέρνησης παραμένει υψηλή», «Έχει τόση λίγη όρεξη για δουλειά, που δεν έχει νόημα να συνεχίσω την προσπάθεια», «Τόσος πολύς κόπος και τόση λίγη ανταμοιβή!»

Αυτό είναι λάθος! Μαζί με τα επίθετα πολύς και λίγος, τα οποία δηλώνουν επίσης ποσότητα, πρέπει να χρησιμοποιούμε, σε οποιοδήποτε γένος και σε οποιονδήποτε αριθμό, το επίρρημα τόσο και όχι τύπους της δεικτικής αντωνυμίας τόσος/τόση/τόσο:

«Αναρωτιέμαι πού βρέθηκε τόσο πολύς κόσμος», «Τόσο πολλές ευκαιρίες σού δόθηκαν, κι εσύ δεν αξιοποίησες καμία», «Είναι τόσο πολλά τα προβλήματα, που οι γιατροί δεν του έδωσαν παρά ελάχιστες ελπίδες», «Μίλησα στο σεμινάριο με τόσο πολλούς συναδέλφους, που δε θυμάμαι τον αριθμό τους», «Δεν κατάφερε σχεδόν τίποτα, μολονότι έριξε τόσο πολλά χρήματα στην τελευταία του δουλειά», «Παρά τις τόσο πολλές επιθέσεις το τελευταίο διάστημα, η δημοτικότητα της κυβέρνησης παραμένει υψηλή», «Έχει τόσο λίγη όρεξη για δουλειά, που δεν έχει νόημα να συνεχίσω την προσπάθεια», «Τόσο πολύς κόπος και τόσο λίγη ανταμοιβή!»

Ασφαλώς, τα πράγματα αλλάζουν όταν η δεικτική αντωνυμία τόσος/τόση/τόσο και το επίρρημα τόσο συνάπτονται με άλλα επίθετα (πέραν των επιθέτων πολύς και λίγος) πληθυντικού αριθμού. Παραδείγματος χάριν, ακούμε και διαβάζουμε τα εξής:

• τόσοι γνωστοί επιχειρηματίες/τόσο γνωστοί επιχειρηματίες
• τόσες σοβαρές μελέτες/τόσο σοβαρές μελέτες
• τόσα καλά αποτελέσματα/τόσο καλά αποτελέσματα

Οι ανωτέρω φράσεις είναι ορθές αλλά όχι ταυτόσημες. Η φράση «τόσοι γνωστοί επιχειρηματίες» σημαίνει «πολλοί γνωστοί επιχειρηματίες», ενώ η φράση «τόσο γνωστοί επιχειρηματίες» ισοδυναμεί με το «πολύ γνωστοί επιχειρηματίες». Η φράση «τόσες σοβαρές μελέτες» σημαίνει «πολλές σοβαρές μελέτες», ενώ η φράση «τόσο σοβαρές μελέτες» έχει τη σημασία τού «πολύ σοβαρές μελέτες» κ.ο.κ.

Βάσει όλων των προαναφερθέντων, μπορούμε να πούμε ή να γράψουμε

• τόσοι ικανοί επιστήμονες ή τόσο ικανοί επιστήμονες, όχι όμως και τόσοι πολλοί επιστήμονες
• τόσες σφοδρές επιθέσεις ή τόσο σφοδρές επιθέσεις, όχι όμως και τόσες πολλές επιθέσεις
• τόσα σοβαρά προβλήματα ή τόσο σοβαρά προβλήματα, όχι όμως και τόσα πολλά προβλήματα