Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού

Στην Κεντρική Μακεδονία, στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, βρίσκεται ένα από τα πλέον σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας: είναι το υγροτοπικό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τη λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου, τις εκβολές του ποταμού Γαλλικού, το δέλτα του ποταμού Αξιού, καθώς και την κοίτη του έως τα σύνορα με την Π.Γ.Δ.Μ., το δέλτα του ποταμού Αλιάκμονα, τον υγρότοπο της Νέας Αγαθούπολης και τους υγροτόπους της Αλυκής Κίτρους.

Πρόκειται για ένα σύστημα ποτάμιων εκβολών, ελών, λιμνοθαλασσών και αλυκών. Χάρη στη μεγάλη εναλλαγή οικολογικών συνθηκών που τη χαρακτηρίζουν, η εν λόγω περιοχή αποτελεί έναν ιδανικό βιότοπο για πολλά είδη άγριων ζώων και πουλιών. Εδώ βρίσκουν καταφύγιο σχεδόν τριακόσια είδη πουλιών (ανάμεσά τους, πολλά σπάνια και απειλούμενα), καθώς και πολλά είδη θηλαστικών.

Η σημερινή εικόνα της περιοχής, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, οφείλεται σε ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και τεχνικά έργα που έγιναν τις προηγούμενες δεκαετίες, όπως η εκτροπή του Αξιού, τα υδροηλεκτρικά φράγματα στον Αλιάκμονα και τον Αξιό, η δημιουργία αρδευτικού και αποστραγγιστικού δικτύου, καθώς και η δημιουργία παράκτιων αναχωμάτων.

Χάρη στη μεγάλη οικολογική σημασία της, η υπό εξέταση περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο οικολογικών περιοχών της Ευρώπης Natura 2000. Παράλληλα, προστατεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση Ραμσάρ για τους υγροτόπους.

Το μεγαλύτερο τμήμα της προστατευόμενης περιοχής έχει ανακηρυχθεί Εθνικό Πάρκο από το 2009. Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα, με έκταση 338 τ.χλμ, περιλαμβάνει τα δέλτα και τις εκβολές τεσσάρων ποταμών, τη λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου και Αλυκής Κίτρους, τον υγρότοπο της Νέας Αγαθούπολης και την κοίτη του Αξιού έως και το φράγμα της Έλλης.

Οι κατωτέρω αριθμοί καταδεικνύουν την εξέχουσα σημασία του υγροτόπου αυτού της Κεντρικής Μακεδονίας:

• 295 είδη πουλιών, δηλαδή το 66% των ειδών που έχουν παρατηρηθεί έως σήμερα στην Ελλάδα, από τα οποία τα 106 φωλιάζουν
• 350 είδη και υποείδη φυτών
• 40 είδη θηλαστικών
• 18 είδη ερπετών
• 9 είδη αμφιβίων
• 7 είδη ασπονδύλων
• 25 οικότοποι, εκ των οποίων οι δύο είναι οικότοποι προτεραιότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Στις γραμμές που ακολουθούν δίδεται μια συνοπτική εικόνα των τεσσάρων ποταμών που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα:

Ο Αξιός είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός που διασχίζει την Ελλάδα και ο δεύτερος μεγαλύτερος των Βαλκανίων, με μήκος 380 χλμ, από τα οποία τα 76 χλμ βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και το όρος Βαρνούντα της Φλώρινας, εκβάλλει δε στο Θερμαϊκό κόλπο. Αποτελεί τον κύριο τροφοδότη γλυκού νερού και ιζημάτων του Θερμαϊκού κόλπου.

Ο Όμηρος τον αποκαλεί βαθυδίνην και ευρυρρέοντα, δηλαδή ποταμό που είναι βαθύς, εμφανίζει δίνες και έχει ευρεία κοίτη. Στην Π.Γ.Δ.Μ., όπου βρίσκεται και το μεγαλύτερο τμήμα του ποταμού, ο Αξιός ονομάζεται Βαρδάρης, ενώ στη χώρα μας Βαρδάρης ονομάζεται ο βορειοδυτικός άνεμος που φυσά κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού.

Την άνοιξη και το καλοκαίρι, στα παραποτάμια δάση και στις νησίδες του Αξιού συγκεντρώνονται για να αναπαραχθούν χιλιάδες ζευγάρια ερωδιών, που σχηματίζουν μαζί με τις χαλκόκοτες, τις λαγγόνες και τους κορμοράνους μια από τις μεγαλύτερες μικτές αποικίες πουλιών στην Ελλάδα.

Ο Γαλλικός πηγάζει από τα Κρούσια όρη, στο Κιλκίς, και εκβάλλει, ύστερα από μια διαδρομή 65 χλμ, στο Θερμαϊκό κόλπο. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Εχέδωρος, «ο έχων δώρα», καθώς στην άμμο της κοίτης του υπήρχαν ψήγματα χρυσού.

Σε μεγάλο τμήμα της κοίτης του ο Γαλλικός δεν έχει συνεχόμενη επιφανειακή ροή, εξαιτίας της μακρόχρονης εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων του. Στις εκβολές του συναντάμε ένα σύστημα τριών μεγάλων νερόλακκων που δημιουργήθηκαν από χωματοληψίες των προηγούμενων δεκαετιών. Οι «λιμνούλες» αυτές δημιουργήθηκαν τυχαία, αλλά σήμερα σφύζουν από ζωή, καθώς φιλοξενούν φαλαρίδες, κορμοράνους, λαγγόνες, σπάνια είδη ερωδιών, πάπιες, αργυροπελεκάνους, φοινικόπτερα, κύκνους και γερακίνες.

Ο Λουδίας συγκέντρωνε κατά το παρελθόν τα νερά που πήγαζαν από τους ορεινούς όγκους του Βόρα, του Βερμίου και του Πάικου. Τα νερά αυτά κατέληγαν στη λίμνη των Γιαννιτσών και από εκεί έρρεαν προς τον Θερμαϊκό. Σήμερα, μετά την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών, ο Λουδίας δεν είναι πια ένα φυσικό ποτάμι, αλλά αποτελεί ουσιαστικά ένα τεχνητό κανάλι μήκους 40 χλμ, στο οποίο αποστραγγίζουν τα νερά τους η πεδιάδα των Γιαννιτσών και μέρος της πεδιάδας Ημαθίας.

Ο Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Αρχής γενομένης από τις πηγές του, στο Γράμμο και το Βόιο, καλύπτει ως τις εκβολές του, στον Θερμαϊκό, μια διαδρομή περίπου 350 χλμ.

Ο Αλιάκμονας διαθέτει ένα εκτεταμένο δέλτα, όπου, λόγω της δυσκολίας πρόσβασης και της περιορισμένης ανθρώπινης παρουσίας, βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη άγριας ζωής. Μεταξύ αυτών, ένα από τα ελάχιστα ζευγάρια θαλασσαετών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Νοτίως του δέλτα του Αλιάκμονα βρίσκεται ο υγρότοπος της Νέας Αγαθούπολης, ένας υγρότοπος γνωστός για τις χιλιάδες πάπιες που φιλοξενεί κυρίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

*Οι πληροφορίες που συνθέτουν το παρόν άρθρο, καθώς και το εξαιρετικό φωτογραφικό υλικό, προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού.