Χωρίς αυταπάτες

Αυτό το κείμενο αποτελεί συνέχεια της περίφημης «Ομιλίας προς τους Γερμανούς» που απηύθυνε τον Οκτώβριο του 1930 ο μεγάλος γερμανός συγγραφέας Τόμας Μαν στον γερμανικό λαό και στα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου», όπως τα αποκαλούμε σήμερα. Εκεί ζητούσε από την αστική τάξη να συνταχθεί πολιτικά με τη σοσιαλδημοκρατία για να αποφευχθεί το μοιραίο που ήταν η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία. Τώρα είμαστε στον Δεκέμβριο του 1939. Το μοιραίο έχει επέλθει. Ο Χίτλερ εδώ και έξι χρόνια έχει την κυβέρνηση, έχει και την εξουσία.
Ο πόλεμος έχει ξεσπάσει εδώ και τρεις μήνες. Η Γερμανία θριαμβεύει παντού, αλλά ο Μαν προβλέπει το τέλος της. Πιο σωστά, το εύχεται. Αυτός, ένας Γερμανός, εύχεται την ήττα της χώρας του; Ναι, γιατί η νίκη της θα σημάνει το τέλος όλων αυτών που πίστεψε – μέσα από τις δικές του αντιφάσεις και στροφές – ο μεγάλος συγγραφέας. Η «ήττα θα ήταν ιδανική για να εξισορροπήσει το ιστορικό προέλευσης, να μετριάσει τα αυστηρά, εκφοβιστικά χαρακτηριστικά της Γερμανίας, να κερδίσει για λογαριασμό της τη συμπάθεια της ανθρωπότητας…» (σελ. 19).

Το αίσθημα ανωτερότητας

Ο Μαν δεν συντάσσεται με την ψυχή του λαού, δεν τον εκθειάζει, δεν υποστηρίζει πως αφού αυτή είναι η βούληση των πολλών, ο συγγραφέας, ο διανοούμενος, ο πολιτικός, ο επιστήμονας οφείλουν να την αποδεχτούν. Ο Τόμας Μαν όχι μόνο δεν «σέβεται» αυτόν τον λαό, αλλά στην ουσία τον κατηγορεί για το ότι παραδόθηκε σ’ έναν ανορθολογισμό που τον οδήγησε στη «δικτατορία των αποβρασμάτων». Οι Γερμανοί απόλαυσαν το αίσθημα ανωτερότητας έναντι των «γυφτοσκοπιανών», συγγνώμη έναντι των Εβραίων ήθελα να γράψω, αλλά τώρα θα βρεθούν και αυτοί σε δεινή θέση.
Ο συγγραφέας δεν λέει «άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Ξέρει πολύ καλά ότι ο γερμανικός λαός, αν δεν γνώριζε, όφειλε να γνωρίζει. Και γι’ αυτό με ειρωνεία αναρωτιέται «είναι δυνατόν οποιοσδήποτε Γερμανός με σώας τας φρένας να τα έχει δει όλα αυτά έστω και για μια ώρα και να έχει πιστέψει ότι το συγκεκριμένο καθεστώς «ήθελε την ειρήνη» και ότι ο πόλεμος επιβλήθηκε στους κρατούντες και στον λαό από κακόβουλους εχθρούς;» (σελ. 14). Ο Μαν αναρωτιέται πώς ένας λαός που ήταν καλός αγωγός της τέχνης οδηγήθηκε στο να αγαπήσει αυτά τα «αποβράσματα». Τι φταίει και κατέληξε σε μια οργανωμένη εξαγρίωση ένας τόσο «σπουδαίος λαός»; Ηδη – τονίζει – πριν ξεσπάσει ο πόλεμος οι Γερμανοί είχαν γνωρίσει την αποχαλίνωση κάθε κατώτερου ενστίκτου, τη δουλοπρέπεια, την υποκρισία, τον ποταπό καιροσκοπισμό, τον χαφιεδισμό, οι οικογενειακές τους σχέσεις είχαν δηλητηριαστεί και είχαν δει τα παιδιά να προδίδουν τους γονείς τους.

in.gr