Χορική λυρική ποίηση: Ο Αλκμάν (Μέρος Α’)

Η σπαρτιατική κοινωνία του 7ου αιώνα π.Χ., σύμφωνα με τα ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών, αλλά και τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τη μουσική και την ποίηση εκείνης της εποχής, ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στραμμένη προς τις ποικίλες εκφάνσεις του βίου και τα εξωτερικά ερεθίσματα απ’ ό,τι το μετέπειτα διάσημο στρατοκρατικό καθεστώς της πόλης.

Όπως μας πληροφορεί, μάλιστα, μια από τις πλέον αξιόλογες πηγές για την αρχαία ιστορία της μουσικής, η διατριβή «περί μουσικής» που αποδίδεται στον Πλούταρχο, στη Σπάρτη του 7ου αιώνα π.Χ. υφίσταντο δύο μουσικές σχολές (καταστάσεις), με τον Τέρπανδρο να θεωρείται ο ιδρυτής της πρώτης εξ αυτών και νικητής σε μουσικό αγώνα προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνα στη δωρική πρωτεύουσα, ανάμεσα στο 676 και το 673 π.Χ.

Καλλιτέχνες με καταγωγή από ξένους τόπους ανέπτυσσαν δραστηριότητα στην τότε φιλελεύθερη Σπάρτη, όπου καλλιεργούνταν ζωηρά, πέραν της μονωδίας, το χορικό τραγούδι, που ήταν στενά συνδεδεμένο τόσο με τη λατρεία όσο και με χορευτικές κινήσεις (μέλος που συνοδευόταν από ρυθμικές κινήσεις).

Στη Σπάρτη έζησε και έγραψε τα ποιήματά του ο πρώτος χορικός ποιητής που ξέρουμε, ο Αλκμάν. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, ο αρχηγέτης της μελικής – χορικής ποίησης καταγόταν από τις Σάρδεις της Λυδίας. Δε γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας εάν ήταν Λυδός, Λάκωνας ή και Ίωνας, κάτι που μας επιτρέπει να το υποθέσουμε η στενή επικοινωνία της λυδικής πρωτεύουσας με τους Έλληνες της παράλιας περιοχής της Μικράς Ασίας.

Οι πληροφορίες για την περίοδο της ακμής του Αλκμάνος ποικίλλουν, όλες όμως συγκλίνουν προς τον 7ο αιώνα π.Χ. Δεδομένου ότι ο ίδιος μνημονεύει τον κολοφώνιο ποιητή και μουσικό Πολύμνηστο, πρέπει να ανήκει στο β’ μισό του αιώνα αυτού.

Το ποιητικό έργο του Αλκμάνος περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο ύμνους (ποιήματα για χορούς ανδρών ή γυναικών) που ήταν αφιερωμένοι σε θεούς, θεές και ήρωες, προορίζονταν δε για λατρευτικές τελετές και γιορτές.

Επίσης, ο Αλκμάν συνέθεσε παρθένια —χορικά λυρικά άσματα που τραγουδούσαν παρθένες σε διάφορες γιορτές—, παιάνες, υπορχήματα —χορικά άσματα με κύριο χαρακτηριστικό το ορχηστικό στοιχείο— και υμεναίους — γαμήλια άσματα.