Σαπφώ: Η δεκάτη Μούσα (Μέρος Γ’)

Όσον αφορά την ιδιωτική ζωή της Σαπφούς από τη σκοπιά της ηθικής, κάθε άλλο παρά απόλυτη ομοφωνία επικρατεί. Με τις απόψεις να ταλαντεύονται εδώ και πολλούς αιώνες ανάμεσα σε ακρότητες, η Σαπφώ μπορεί να χαρακτηρίζεται πρόστυχη, αλλά και να αντιμετωπίζεται ως προϊσταμένη ενός οικοτροφείου θηλέων.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η ονομαστή ποιήτρια, στο πλαίσιο της λεσβιακής κοινωνίας, αποτελούσε το κέντρο μιας ομάδας νέων κοριτσιών, που είχαν στενή σχέση μαζί της. Αυτός ο κύκλος νέων ανθρώπων γύρω από τη Σαπφώ δεν ήταν για τη Μυτιλήνη του τέλους του 7ου και των αρχών του 6ου αιώνα π.Χ. μοναδικό φαινόμενο. Τον καιρό εκείνον συνηθιζόταν στη Λέσβο οι θυγατέρες της αριστοκρατικής τάξης να αποκτούν μουσική παιδεία, και ορισμένες μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες —μεταξύ αυτών, η Σαπφώ και οι ανταγωνίστριές της, Ανδρομέδα και Γοργώ— φρόντιζαν γι’ αυτό.

Ο κύκλος της Σαπφούς είχε οπωσδήποτε σχέση με τη λατρεία, ενώ οι κοπέλες που ανήκαν σε αυτόν χόρευαν και τραγουδούσαν, έχοντας διδαχτεί το τραγούδι από την ίδια, που δήλωνε μουσοπόλος, υπηρέτρια των Μουσών.

Είναι γεγονός ότι η Σαπφώ έδειχνε κάθε τόσο ιδιαίτερη συμπάθεια σε μια από τις κοπέλες που εισέρχονταν διαδοχικά στον κύκλο της. Μάλιστα, τραγουδούσε τον καημό της καρδιάς της σε τόνους που αποκλείουν κάθε πιθανότητα να θεωρήσουμε μητρικό αυτό το συναίσθημα.

Η δασκάλα και οι μαθήτριές της συνδέονταν με θερμότατη φιλία, δεσμούς αφοσίωσης και αγάπης, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να προσαφθούν αργότερα κατηγορίες στη Σαπφώ για εταιρισμό, ανηθικότητα και ομοφυλοφιλία.

Ωστόσο, ο Μάξιμος ο Τύριος απορρίπτει τις διαδόσεις σχετικά με τις ομοφυλοφιλικές τάσεις της Σαπφούς. Ο ίδιος αποφαίνεται ότι η σχέση της μεγάλης ποιήτριας με τα μέλη του κύκλου της ήταν καθαρά παιδαγωγική και μορφωτική, ανάλογη με εκείνη που συνέδεε τον Σωκράτη με τους μαθητές του.

Σε κάθε περίπτωση, οι πληροφορίες που αναφέρονται στην ιδιωτική ζωή της Σαπφούς και προέρχονται από μεταγενέστερες πηγές δεν είναι ούτε πολλές ούτε αξιόπιστες.

Συγκεφαλαιώνοντας, η τέχνη της Σαπφούς, όπως και αυτή του Αλκαίου, ξεχωρίζει χάρη στην αμεσότητά της. Στον κόσμο της Σαπφούς το παν είναι αίσθημα, καθώς η ζωντάνια και η θέρμη του αισθήματος δεν παραχωρούν ούτε για μια στιγμή τη θέση τους στην ψυχρή λογική. Η γλώσσα της είναι απλή, ο κάθε στίχος της ομαλός και ουσιαστικός.

Ο αρχαίος κόσμος, τιμώντας ομοφώνως τη Σαπφώ, την αποκάλεσε δεκάτη Μούσα και θνητή Μούσα.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η δασκάλα Σαπφώ ανάμεσα στις μαθήτριές της.

Σαπφώ: Η δεκάτη Μούσα (Μέρος Α’)

Σαπφώ: Η δεκάτη Μούσα (Μέρος Β’)