Από τον κύλινδρο στον κώδικα (Μέρος Γ’)

Η παρακμή των κλασικών σπουδών κατά τον 7ο και τον 8ο αιώνα, τους λεγόμενους σκοτεινούς αιώνες, θα είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί σχεδόν ολοκληρωτικά η ελληνική γραμματεία, εάν δεν εμφανιζόταν η κίνηση που ενέπνευσε και εισήγαγε τον 9ο αιώνα ο Πατριάρχης Φώτιος, ο λόγιος φίλος και προστάτης της αρχαίας λογοτεχνίας.

Η εν λόγω κίνηση, που χαρακτηρίζεται ως ένα είδος Αναγέννησης ή δεύτερος ελληνισμός, συνέπεσε με μια ριζική μεταβολή του τύπου της γραφής. Τη θέση της μεγαλογράμματης γραφής, με τα κεφαλαία γράμματα που γράφονταν χωριστά, πήρε η μικρογράμματη συνεχής ή επισεσυρμένη γραφή, που παρουσίαζε σαφώς λιγότερες δυσκολίες στο γράψιμο.

Με αυτόν το νέο τύπο γραφής πραγματοποιήθηκε η μεταγραφή των κειμένων των αρχαίων συγγραφέων που κρίθηκε ότι άξιζε να διαφυλαχθούν τα έργα τους. Η δραστηριότητα αυτή απαιτούσε ιδιαίτερη γνώση και επιμονή, καθώς περιελάμβανε το χωρισμό των λέξεων και την τοποθέτηση πνευμάτων και τόνων.

Η περίοδος της μεταγραφής των κειμένων συνδέθηκε, όπως ήταν φυσικό, με νέες απώλειες στην ελληνική γραμματεία, που έγιναν περισσότερες μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, η παράδοση μετατοπίστηκε οριστικά στη Δύση, καθώς οι πολιτιστικές σχέσεις που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα στο Βυζάντιο και την Ιταλία ήδη από το 13ο αιώνα πήραν πλέον τη μορφή μιας μεγάλης πολιτιστικής κίνησης.

Από τα μέσα του 15ου αιώνα έως το 1600 ελληνικά χειρόγραφα αντιγράφηκαν με ζήλο σε όλα τα κέντρα πνευματικής ζωής, διασωθέντες αρχαιοελληνικοί θησαυροί συγκεντρώθηκαν στις μεγάλες βιβλιοθήκες (Βατικανή, Λαυρεντιανή, Αμβροσιανή, Μαρκιανή), ενώ η αρχαία παράδοση τέθηκε σύντομα υπό την προστασία του τυπωμένου βιβλίου.

Αρχαία ελληνική λογοτεχνία: Από τον κύλινδρο στον κώδικα (Μέρος Α’)

Αρχαία ελληνική λογοτεχνία: Από τον κύλινδρο στον κώδικα (Μέρος Β’)