Κωμωδία: Το παρεξηγημένο είδος στον κινηματογράφο

Οταν πέρυσι το BBC κάλεσε 177 κριτικούς κινηματογράφου απ’ όλες τις ηπείρους να επιλέξουν τις 100 καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα, οι κωμωδίες αποδείχθηκαν είδος εν ανεπαρκεία. Κάπου στο Νο 95 ανακάλυπτε κανείς τον «Ερωτα του φεγγαριού» του Γουες Αντερσον και σε διάφορες θέσεις τις animation δημιουργίες της Pixar, όπου το κωμικό στοιχείο μπλεκόταν με το δραματικό.

Τα αποτελέσματα έδειχναν με τον τρόπο τους ότι «αυτό που μας κάνει να γελάμε» δεν συνδέεται απαραιτήτως με την έννοια του κινηματογραφικού μεγαλείου. Γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται όταν καταφεύγουμε στις 89 ταινίες που κέρδισαν Οσκαρ. Από αυτές μόνο έξι μπορούν να χαρακτηριστούν κωμωδίες ή ταινίες όπου κυριαρχεί το κωμικό στοιχείο: «Συνέβη μια νύχτα» (1934), «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου» (1938), «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» (1956), «Η γκαρσονιέρα» (1960), «Τομ Τζόουνς» (1963) και «Ο νευρικός εραστής» (1977).

Οι κριτικοί

Φέτος, λοιπόν, το BBC πήρε την κωμωδία πολύ στα σοβαρά. Ζήτησε από 253 κριτικούς – 118 άντρες και 135 γυναίκες – από 52 χώρες να δώσουν το δικό τους top 10 κωμωδιών από την καταβολή του κινηματογράφου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μόλις τρεις από τις οσκαρικές ταινίες που προαναφέραμε κατάφεραν να μπουν στη λίστα των 100.

Η ανατροπή σε σχέση με τον περσινό κατάλογο, ωστόσο, είναι ότι αρκετές κωμωδίες που γυρίστηκαν μετά το 2000 βρήκαν μια θέση (ανάμεσά τους, «Ο παρουσιαστής: ο θρύλος του Ron Burgundy» και «Τόνι Ερντμαν»).

Ενα άλλο συμπέρασμα είναι ότι η γλώσσα της κωμωδίας δεν είναι διεθνής: ένα αστείο στα αγγλικά μπορεί ανά πάσα στιγμή να χαθεί στη μετάφραση. Αφήστε που αν η λίστα διαμορφωνόταν μόνο από αγγλόφωνους κριτικούς το «Μερικοί το προτιμούν καυτό» του σπουδαίου Μπίλι Γουάιλντερ δεν θα ανέβαινε ποτέ στην πρώτη θέση. Αντιθέτως, ήταν χάρη στις ψήφους των κριτικών από την Ευρώπη, την Ανατολική Ασία και τη Λατινική Αμερική που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο.

Ο κριτικός του BBC Νίκολας Μπάρμπερ, μάλιστα, κλήθηκε να ερμηνεύσει γιατί αυτή η κωμωδία – με δύο άντρες που ντύνονται γυναίκες για να τη βγάλουν καθαρή – είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ: «Ονόματα, φύλα, κοινωνικές συμπεριφορές, όλα αλλάζουν. Αυτός είναι ο αμερικανικός τρόπος. Ο Τόνι Κέρτις στα απομνημονεύματά του έγραφε ότι ο Γουάιλντερ έδωσε στην ταινία τον τίτλο ακριβώς επειδή ήθελε να περάσει αυτό το μήνυμα. Οι άνθρωποι, έλεγε, μπορούσαν να είναι τόσο ρευστοί όσο και τα ποπ τραγούδια της δεκαετίας του 1920, που μπορούσαν να αποδοθούν με διαφορετικά στυλ – με «γλυκό» ή «θερμό» τρόπο. «Ετσι λοιπόν κι ένα άτομο μπορούσε να έχει πάνω από μία ιδιότητες, ανάλογα με τον χρόνο ή τον τόπο. Μπορούσε να είναι γλυκό ή θερμό».

Οι ταινίες

Όσον αφορά την ίδια τη λίστα, η αντίστροφη μέτρηση αρχίζει με διπλό Τζέρι Λιούις. Στο Νο 100 βρίσκουμε τον «Βασιλιά της κωμωδίας» (1982) του Μάρτιν Σκορσέζε, με πρωταγωνιστές τον κορυφαίο κωμικό που πέθανε στις 20 Αυγούστου και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο και στο Νο 99 το «Τζέρι Λιούις, ο γυναικοκατακτητής» (1961).

Στο Νο 95 εντοπίζονται οι «Γκοστμπάστερς», ο «Αρχοντας της πασαρέλας» (Zoolander) του Μπεν Στίλερ στο Νο 88, το «Αμαρκορντ» του Φελίνι στο Νο 85 και το «Αρσενικό και παλιά δαντέλα» του Φρανκ Κάπρα στο Νο 63.

Από το Νο 21 ώς το Νο 10 βρίσκουμε τρεις φορές το όνομα του Τσάρλι Τσάπλιν (με τα «Φώτα της πόλης», τον «Μεγάλο δικτάτορα» και τους «Μοντέρνους καιρούς»), ενώ ο «Μεγάλος Λεμπόφσκι» βρίσκεται στη «μεθόριο» της πρώτης δεκάδας σταματώντας στο Νο 11.

Και η τελική δεκάδα ξεκινάει από τον «Στρατηγό» (1926) του Μπάστερ Κίτον για να καταλήξει στον Μπίλι Γουάιλντερ. Ανάμεσά τους βρίσκουμε τις εξής κωμωδίες: «This is spinal tap» (1984) του Ρομπ Ράινερ, «Playtime» (1967) του σπουδαίου Ζακ Τατί, «Μια απίθανη, απίθανη πτήση» (1980) των Ντέιβιντ Ζούκερ, Τζιμ Εϊμπραχαμς, Τζέρι Ζούκερ, «Ζωή του Μπράιαν» (1979) του Τέρι Τζόουνς, «Σούπα πάπιας» (1933) του Λίο ΜακΚάρεϊ με τους αδελφούς Μαρξ, «Η μέρα της μαρμότας» (1993) του Χάρολντ Ράιμς, «Νευρικός εραστής» του Γούντι Αλεν και «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» (1964) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Διονυσία Μαρίνου