Η πρώτη έκθεση για την Ουδετερότητα του Διαδικτύου στην Ελλάδα

Εμφανή ασυνέπεια μεταξύ της διαφημιζόμενης και της πραγματικής ταχύτητας πρόσβασης στο Διαδίκτυο από τα σταθερά δίκτυα, ορισμένες περιπτώσεις εσκεμμένης υποβάθμισης κίνησης επιλεγμένων εφαρμογών, σημαντικές παραλείψεις στην ενημέρωση των συνδρομητών για τις πρακτικές διαχείρισης κίνησης και εξειδικευμένων υπηρεσιών, διαπιστώνει η υποστελεχωμένη για τις απαιτήσεις του έργου της Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων στην πρώτη έκθεσή της για το Net Neutrality στην Ελλάδα.

Ο Κανονισμός της ΕΕ 2015/2120 θεσπίζει κοινούς κανόνες για να διασφαλιστεί η ισότιμη και μη διακριτική διαχείριση της κίνησης κατά την παροχή υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο και τα σχετικά δικαιώματα των τελικών χρηστών. Είναι δηλαδή ο τρέχον κανονισμός για την «Ουδετερότητα του Διαδικτύου», ή Net Neutrality στην Ε.Ε.

H EETT, ως η εθνική ρυθμιστική αρχή που εποπτεύει την αγορά ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ελλάδα, συντάσσει την ετήσια αυτή έκθεση, που κοινοποιείται στην Επιτροπή και στο Σώμα Ευρωπαίων Ρυθμιστών BEREC.

Στην πρώτη έκθεση της, 2016-2017, καταγράφονται οι δράσεις και τα μετρητικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για την παρακολούθηση της απόδοσης των δικτύων, καθώς και στοιχεία που προκύπτουν από απαντήσεις σε ειδικά ερωτηματολόγια που απηύθυνε στους παρόχους, αλλά και από τις καταγγελίες των συνδρομητών.

Για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Κανονισμού, ερωτήθηκαν σχετικά από την ΕΕΤΤ οι έξι μεγαλύτερες εταιρείες υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο (Cosmote, Cyta, Forthnet, OTE, Vodafone, Wind), που καλύπτουν μερίδιο συνδρομητών άνω του 99%. Ρωτήθηκαν για τη δωρεάν ή επιδοτούμενη πρόσβαση σε περιεχόμενο (0-rating, subsidized data), τυχόν προσφορές μειωμένης συνδεσιμότητας (sub-Internet offers), τις πρακτικές που τυχόν ακολουθούν για τη διαχείριση κίνησης και άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Επίσης, στην έκθεση παρουσιάζονται δεδομένα από μετρήσεις ποιότητας πρόσβασης στο διαδίκτυο, καθώς και παράπονα που λαμβάνει το Τμήμα Εξυπηρέτησης Καταναλωτών και σχετίζονται με τα θέματα του Κανονισμού.

Η περίοδος αναφοράς καλύπτει το διάστημα από 1/5/2016 ─ 30/4/2017, ωστόσο ειδικά για τις μετρήσεις ποιότητας πρόσβασης στο διαδίκτυο αναφέρονται δεδομένα ετήσιας διάρκειας ή δεδομένα που καλύπτουν ένα τμήμα της περιόδου αναφοράς, ανάλογα με τα διαθέσιμα στοιχεία.

Τα συμπεράσματα και οι συστάσεις της ΕΕΤΤ

Στον τομέα της παρακολούθησης της απόδοσης των δικτύων, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται να δοθεί στο πολύ χαμηλό ποσοστό της ονομαστικής ταχύτητας που επιτυγχάνεται στα σταθερά δίκτυα, το οποίο δημιουργεί την εικόνα ασυνέπειας μεταξύ της διαφημιζόμενης και της πραγματικής ταχύτητας.

• Ο μέσος όρος των μετρήσεων όλων των πακέτων δείχνει ποσοστό ονομαστικής ταχύτητας που επιτυγχάνεται ίσο με 39,26% στη ροή καθόδου (download) και 62,60% στη ροή ανόδου (upload).

Το γεγονός αυτό αποδίδεται τόσο στην χρησιμοποιούμενη τεχνολογία xDSL (ADSL, VDSL), στην οποία υπάρχουν σημαντικές απώλειες με την απόσταση του χρήστη από το Αστικό Κέντρο ή άλλο σημείο συγκέντρωσης, αλλά και στο γεγονός ότι οι τρέχουσες ονομαστικές ταχύτητες αντιστοιχούν σε μέγιστες θεωρητικές ταχύτητες στο επίπεδο σύνδεσης δεδομένων, και δεν λαμβάνουν υπ’ όψη παράγοντες όπως το μήκος της γραμμής και η συμφόρηση του δικτύου.

Η μεγάλη πλειονότητα των πρακτικών διαχείρισης κίνησης αφορά στην προτεραιοποίηση κίνησης με αυστηρότερες απαιτήσεις ποιότητας, όπως η κίνηση φωνής ή βίντεο, ή σε φραγές για λόγους ασφαλείας, ή σε φραγές που τίθενται από τους ίδιους τους συνδρομητές (π.χ. υπηρεσίες γονικού ελέγχου). Τέτοιες τεχνικές φαίνεται ότι εφαρμόζονται σε περιορισμένο βαθμό και μόνο για την αναγνώριση του είδους της κίνησης.

• Εντούτοις, η ΕΕΤΤ διέκρινε «ορισμένες περιπτώσεις εσκεμμένης υποβάθμισης κίνησης επιλεγμένων εφαρμογών» που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, καθώς σύμφωνα με τον Κανονισμό πρέπει να υπάρχει ίση μεταχείριση της κίνησης και η οποιαδήποτε διαφοροποίηση πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικές απαιτήσεις των διαφόρων τύπων κίνησης.

Επιπλέον, τόσο από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο της ΕΕΤΤ όσο και από την εξέταση των όρων παροχής/χρήσης των υπηρεσιών, διαπιστώνεται σημαντικό έλλειμμα ως προς την ενημέρωση των τελικών χρηστών σχετικά με τις πρακτικές διαχείρισης κίνησης που εφαρμόζονται. Υπάρχουν μόνο γενικές αναφορές για τη δυνατότητα εφαρμογής τεχνικών διαχείρισης της κίνησης, χωρίς να αναφέρονται τεχνικές που εφαρμόζονται και χωρίς να υπάρχει επεξήγηση των επιπτώσεων στην ποιότητα των υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο.

Όλοι οι πάροχοι εφαρμόζουν τις φραγές παράνομων δικτυακών τόπων που βρίσκονται στη λίστα της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), ενώ υπάρχουν αναφορές και για φραγές περιεχομένου για το οποίο υπάρχουν, σύμφωνα με αποφάσεις δικαστηρίων, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Επίσης, οι περισσότεροι πάροχοι εφαρμόζουν μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης κατανεμημένων επιθέσεων άρνησης υπηρεσίας (DDoS attack), όπως φραγή θυρών, IP διευθύνσεων ή Internet domains, ή ακόμα φιλτράρισμα (καθαρισμός) της κίνησης.

Αντίθετα, δεν υπήρχαν αναφορές για μέτρα που λαμβάνονται σε περιπτώσεις ακραίας και προσωρινής συμφόρησης, ή αναφορές σε προσφορές που παρέχουν μειωμένη συνδεσιμότητα στις υπηρεσίες του διαδικτύου.

Ως εξειδικευμένες υπηρεσίες, συνήθως αναφέρονται οι υπηρεσίες IPTV και VoIP. Από την άποψη της επιβάρυνσης του δικτύου, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι υπηρεσίες IPTV, καθώς ο όγκος της κίνησης VoIP είναι γενικά αμελητέος, σε σχέση με την υπόλοιπη κίνηση του διαδικτύου. Γενικά οι πάροχοι φροντίζουν για τη διαστασιοποίηση του δικτύου ώστε να μην παρουσιάζεται συμφόρηση και εφαρμόζουν κριτήρια ελέγχου πριν ο χρήστης εγγραφεί σε μια τέτοια υπηρεσία, ωστόσο για να διαπιστωθεί εάν και κατά πόσον υπάρχει υποβάθμιση της γενικής ποιότητας πρόσβασης στο διαδίκτυο απαιτούνται μετρήσεις και λεπτομερέστερη αιτιολόγηση. Επίσης, υπάρχει η ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση των τελικών χρηστών για τις εξειδικευμένες υπηρεσίες στις οποίες εγγράφονται, με περιγραφή των απαιτήσεων ποιότητας μιας εξειδικευμένης υπηρεσίας, και επεξήγηση των συνθηκών υπό τις οποίες μπορεί να υπάρξει επίδραση στην ποιότητα και στη διαθεσιμότητα της υπηρεσίας πρόσβασής τους στο διαδίκτυο.

• Αναφορικά με τις εμπορικές πρακτικές, υπάρχει μεγάλος αριθμός υπηρεσιών μηδενικής χρέωσης και επιδοτούμενης πρόσβασης, στις οποίες γίνεται διακριτική τιμολόγηση περιεχομένου σε σχέση με το υπόλοιπο διαδικτυακό περιεχόμενο. Η πλειονότητα αφορά σε υπηρεσίες υποστήριξης χρηστών μέσω του δικτυακού τόπου του παρόχου, αλλά υπάρχει και μια ποικιλία άλλων εφαρμογών, όπως μουσικής και βίντεο, αποθήκευσης αρχείων, μετρήσεων ποιότητας, κ.ά.

Η ανάλυση έχει εστιάσει μέχρι στιγμής στη διακριτική τιμολόγηση μετά την υπέρβαση του ορίου δεδομένων του συνδρομητή, περιεχομένου του ίδιου του παρόχου σε σχέση με παρόμοιο περιεχόμενο στο διαδίκτυο, καθώς και στην ύπαρξη ρητρών αποκλειστικότητας και χρηματικών ανταλλαγμάτων στις συμφωνίες μεταξύ παρόχου περιεχομένου – παρόχου δικτύου.

Σχετικά με τη διαφάνεια και την ενημέρωση των τελικών χρηστών, αναφέρθηκαν ήδη ελλείμματα που έχουν διαπιστωθεί ως προς την ενημέρωση που παρέχεται στους όρους παροχής και χρήσης των υπηρεσιών για πρακτικές διαχείρισης κίνησης και εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Ελλιπής ενημέρωση υπάρχει και σε άλλα θέματα που αφορούν στα μέτρα διαφάνειας για τη διασφάλιση της πρόσβασης στο ανοικτό διαδίκτυο άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού). Ωστόσο, στο θέμα των δημοσιεύσεων των τιμών των ταχυτήτων, αναγνωρίζεται από την ΕΕΤΤ ότι χρειάζονται περισσότερες κατευθύνσεις από αυτές που δίνονται στον Κανονισμό και στις κατευθυντήριες γραμμές του BEREC, ώστε να υπάρχει ένα μεθοδολογικό πλαίσιο και οι τιμές ταχυτήτων να είναι συγκρίσιμες μεταξύ των παρόχων.

Περισσότερες κατευθύνσεις από την ΕΕΤΤ χρειάζονται και για το θέμα των μέσων αποκατάστασης που διαθέτουν οι χρήστες σε περίπτωση που διαπιστώσουν συνεχείς ή επαναλαμβανόμενες αποκλίσεις στην ποιότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο. Πρέπει να υπάρχει ένα σαφές και ομοιόμορφο πλαίσιο για τη διαπίστωση μιας συνεχούς ή επαναλαμβανόμενης απόκλισης της ποιότητας πρόσβασης στο διαδίκτυο, αλλά και για τα μέσα αποκατάστασης που προσφέρονται.

Τέλος, τα περισσότερα από τα παράπονα των χρηστών που καταγράφηκαν από την ΕΕΤΤ στο πρώτο έτος εφαρμογής του Κανονισμού αφορά στη γενική ποιότητα υπηρεσίας που λαμβάνουν οι συνδρομητές, και σχετικά πολύ μικρός αριθμός αφορούσε σε όρους συμβολαίου και στην ποιότητα συγκεκριμένων εφαρμογών και υπηρεσιών. Ωστόσο, γενικά ο αριθμός των παραπόνων είναι σχετικά χαμηλός, κάτι που αποδίδεται και στη λιγοστή ενημέρωση των συνδρομητών για τον Κανονισμό, καθώς και για τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτόν.

Μελλοντικές ενέργειες

Προτεραιότητα για την ΕΕΤΤ έχει η σύνταξη, εντός του 2017, ενός εθνικού κανονισμού για το ανοικτό διαδίκτυο, ο οποίος θα εξειδικεύει τις προβλέψεις του Κανονισμού (ΕΕ) 2015/2120 και τις κατευθυντήριες γραμμές του BEREC.

Μεταξύ άλλων, στον εθνικό κανονισμό θα διευθετούνται ζητήματα που ανέκυψαν στα συμπεράσματα της πρώτης έκθεσης, όπως

• η πληρέστερη ενημέρωση των συνδρομητών,
• τα χαρακτηριστικά των ταχυτήτων και οι δυνατές μεθοδολογίες εκτίμησής τους, ώστε να είναι κοντά στις ρεαλιστικά αναμενόμενες ταχύτητες που λαμβάνουν οι συνδρομητές, καθώς και
• το ακριβές πλαίσιο στο οποίο οι συνδρομητές θα μπορούν να διεκδικούν αποζημιώσεις ή επανορθώσεις.

Σχετικά με την παρακολούθηση της απόδοσης των δικτύων, έχει ήδη αναφερθεί η συνεχιζόμενη προσπάθεια αναβάθμισης της πλατφόρμας ΥΠΕΡΙΩΝ για τη βελτίωση των εξαγόμενων στατιστικών, την ανοικτή διάθεση ανωνύμων δεδομένων μετρήσεων, την απεικόνιση σε γεωγραφικές περιοχές καθώς και την αυτόματη συγκέντρωση μεταδεδομένων των μετρήσεων.

Αναφορικά με τους δείκτες ποιότητας δεδομένων των δικτύων κινητών επικοινωνιών, η ΕΕΤΤ εντός του 2017 θα θέσει σε πιλοτική λειτουργία ένα υβριδικό σύστημα μέτρησης των δεικτών ποιότητας δικτύων κινητών επικοινωνιών το οποίο θα δύναται να κάνει μετρήσεις σε διάφορους χώρους και για διάφορα σενάρια κινητικότητας: μετρήσεις από probe σε σταθερή θέση, μετρήσεις σε όχημα εν κινήσει, και μετρήσεις με πεζή μετακίνηση σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς χώρους.

Επιπλέον, εντός του 2017 αναμένεται να ξεκινήσει η διαδικασία τροποποίησης του κανονιστικού πλαισίου αναφορικά με τους δείκτες ποιότητας των δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών (ΕΕΤΤ ΑΠ. 621/011/27-09-2011).

Απαραίτητη η περαιτέρω στελέχωση της ΕΕΤΤ

Η ΕΕΤΤ θα συνεχίσει το έργο της επίβλεψης της εφαρμογής του Κανονισμού, τόσο για τα οικονομικά όσο και για τα τεχνικά ζητήματα που ανακύπτουν. Για το σκοπό, παράλληλα με τη συνεργασία με εγχώριους φορείς και Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές άλλων χωρών, σημειώνει στην έκθεσή της πως είναι απαραίτητη η περαιτέρω στελέχωσή της με εξειδικευμένο και ικανό προσωπικό, ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στο έργο της.

ΕΕΤΤ,tech.in.gr