Νικόλας Βαγιονάκης: Ο Κάφκα είναι μέσα στη ζωή μας

Συνέντευξη: Μαρία Πετροπούλου

«Γιατί ασχολήθηκα με τον Κάφκα; Μα ο Κάφκα είναι ‘συγγενής’ μας. Τα έργα του αντιπροσωπεύουν ένα προσωπικό μας οδοιπορικό». Ο Νικόλας Βαγιονάκης παρουσιάζει για δεύτερη χρονιά την παράσταση Kafka’s Freaks, ένα δικό του «παιδί», όπως την αποκαλεί ο ίδιος και η οποία αποτελεί μια σύνθεση τριών έργων του κορυφαίου λογοτέχνη Φραντς Κάφκα.

Συγκεκριμένα, ο κ. Βαγιονάκης χρησιμοποιεί τρία «φρικιά», τρία πλάσματα, από την «Αναφορά σε μια Ακαδημία», τον «Καλλιτέχνη της πείνας» και το έργο-ορόσημο «Μεταμόρφωση» και μιλά στο in.gr για όσα συμβολίζει και σηματοδοτεί το κάθε ένα.

Ο Φραντς Κάφκα έχει πει ότι όταν αρχίζει κανείς και συνειδητοποιεί τι γίνεται γύρω του, επιλέγει να πεθάνει. Και ο Κάφκα επέλεξε να πεθάνει. «Έκανε την υπέρβαση μέσα από τα έργα του και όχι μέσα από τη ζωή του». Υπήρξε πριν από την εποχή του και υπάρχει και μετά από την εποχή του. Ο κ. Βαγιονάκης υπογραμμίζει ότι οι ήρωες της παράστασής του «βλέπουν το κλουβί, βλέπουν την απειλή. Μέσα από την υπέρβαση που κάνουν, μπορούν να διακρίνουν την πλασματική ελευθερία από την πραγματική».

Ο ηθοποιός «μετρά» πολλά χρόνια στο χώρο, με μια μικρή και συνειδητή αποχή. «Η πορεία μου με το θέατρο είναι σαν τον διακεκομμένο οργασμό». Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Σχολή του Τριβιζά, από τις σημαντικότερες σχολές τότε, ενώ έπαιξε και με το μεγάλο δάσκαλο Δημήτρη Ποταμίτη. Κάποια στιγμή έφυγε και πήγε στο Λονδίνο. «Η πορεία μου, μαζί με τα διαλείμματά μου, είναι σημαντικά για εμένα».

Παράλληλα, ο ερμηνευτής δηλώνει ότι μέσα από την προσωπική του αναζήτηση, συνειδητοποίησε ότι έχει πράγματα να πει και να δείξει. «Δεν είμαι άνθρωπος της κατανάλωσης. Μπορεί να κάνεις πέντε ή έξι έργα στη ζωή σου. Το θέμα δεν είναι το πόσα κάνεις, αλλά το πώς τα κάνεις και αυτό είναι που με αφορά».

«Ο λόγος που ονόμασα την παράσταση Freaks είναι γιατί οποιαδήποτε οντότητα ή πλάσμα έχει έναν άλλο τρόπο προσέγγισης της δικής του πραγματικότητας και αψηφά τους κανόνες του κοινωνικού συστήματος στο οποίο εντάσσεται, θεωρείται αλλόκοτος». Είναι «δυσμορφικός» για τους άλλους, εξηγεί ο ηθοποιός. «Αυτή η ‘δυσμορφία’ προκαλεί διάφορα συναισθήματα. Συναισθήματα φόβου, απομόνωσης. Και εκεί μπαίνουν οι τρεις ήρωες της παράστασής μου, δεν είναι τυχαία η επιλογή μου».

Κάνεις λόγο για «δυσμορφία» σε μια κοινωνία. Η κοινωνία δέχεται τη διαφορετικότητα;
Η κοινωνία είναι εκπαιδεύσιμη. Επιφανειακά δεν δέχεται τη διαφορετικότητα, γιατί η διαφορετικότητα, δεν οριοθετείται, τρομάζει, μπορεί να είναι μια απειλή, κάτι που μπορεί να είναι ακόμη και ζηλευτό. Δυστυχώς, με το που γεννιόμαστε υπάρχει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση από άλλους για εμάς. Είτε έχει να κάνει με το θρησκευτικό παράγοντα, που ερήμην μας έχουμε ένα δόγμα, είτε με το πόσα χρόνια πηγαίνεις στο σχολείο, είναι όλα ήδη δρομολογημένα, ο στρατός. Δεν είναι όλα άσχημα, φυσικά, προς θεού. Το ζητούμενο, όμως, είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό της ζωής σου είναι προδιαγεγραμμένο. Από εκεί και πέρα, το θέμα είναι να καλύψεις τη δική σου μοναδικότητα. Δε σημαίνει ότι βγαίνεις από μια ομάδα, αλλά ότι βάζεις το δικό σου στίγμα και τους δικούς σου όρους σε αυτή.

Δεν θεωρείς, όμως, ότι όταν το περιβάλλον γύρω σου έχει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και πεποίθηση, καταλήγει να σε «τρώει» και ίσως να σε κάνει όμοιο με αυτό;
Μα σε τρώει, ναι. Το θέμα είναι να μη σε «φάει». Το θέμα είναι που υπάρχει ο συμβιβασμός, μια χρυσή τομή, ας πούμε, ώστε να νιώσεις ότι δεν «πνίγεσαι», ότι δεν «σπαταλιέσαι» όπως ο Γκρέγκορ Σάμσα στη «Μεταμόρφωση»- γιατί όλοι φτάνουμε σε μια τέτοια οριακή στιγμή στη ζωή μας. Κάποιοι δεν τολμούν. Αυτό είναι άλλο πράγμα. Κάποιοι, όμως, τολμούν και βάζουν τα δικά τους θεμέλια.

Ποια είναι η γνώμη σου για τη σύγχρονη κοινωνία; Η παράσταση θίγει διαχρονικά θέματα, όπως είναι η καταπάτηση της ελευθερίας και η αίσθηση εγκλωβισμού, ενώ υπάρχουν και σύμβολα όπως το «κλουβί», το «τσίρκο», οι «θεατές». Υπάρχει παραλληλισμός με το σήμερα;
Υπάρχει. Η κοινωνία είναι η ίδια πάντα. Οι απαιτήσεις, οι ανάγκες. Οι συνθήκες είναι που αλλάζουν. Αλλά αυτές οι έννοιες, όπως ο εγκλεισμός, η απομόνωση, η ακύρωση, η ταπείνωση, η κακοποίηση σε ένα προσωπικό επίπεδο, νομίζω ότι ίσχυαν, ισχύουν και φοβάμαι ότι θα ισχύουν.

Μίλησέ μου λίγο για τα τρία αυτά πλάσματα.
Αρχικά, να σου πω ότι ο Κάφκα είναι μέσα στη ζωή μας. Τα έργα του αντιπροσωπεύουν ένα προσωπικό μας οδοιπορικό. Έχουμε, λοιπόν, το πρώτο διήγημα, την «Αναφορά σε μια Ακαδημία». Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κάφκα χρησιμοποιεί τον πίθηκο. Είναι ένα πλάσμα πολύ κοντά στον άνθρωπο. Συμβολίζει την απόλυτη αγνότητα, την απόλυτη ελευθερία.

«Ο καλλιτέχνης της πείνας» ουσιαστικά, είναι μια ανθρώπινη φωνή, μια διαφορετική φωνή που γοητεύει, γιατί απλά λέει ότι μπορείς να ζεις απλά και να είσαι ευχαριστημένος. Δεν χρειάζεται όλη η αυτή υπερβολή και η σπατάλη, η κατανάλωση. Γι αυτό και τον αφήνουν τόσο όσο, για 40 ημέρες. Γιατί βλέπουν ότι ο κόσμος ακούει αυτή τη φωνή, αρχίζει και γίνεται απειλή, επειδή δείχνει πρότυπα που τρομάζουν και που δεν βολεύουν. Τελειώνει με αυτή την καταπληκτική σκηνή, που δείχνει την αντιπαράθεση, ότι ενώ αυτή η φωνή σβήνει, μένει εις τους αιώνες των αιώνων.

Και τέλος, ο Γκρέγκορ Σάμσα, της «Μεταμόρφωσης». Είναι εσωτερική η μεταμόρφωση, είναι ένα όνειρο μετά από μια συνειδητοποίηση ότι όλη του τη ζωή προσπαθεί να ευχαριστήσει μια οικογένεια που δεν τον αγαπά και κάνει μια εργασία που δεν θέλει. Βρίσκεται σε ένα τρομακτικό αδιέξοδο και με το όνειρο της απελευθέρωσης, μέσα από αυτή τη νέα πραγματικότητα, μετατίθενται οι όροι. Εκεί που φοβάται τα πάντα, μετά τη μετάλλαξη στο έντομο, φοβούνται οι άλλοι. Οπότε εκείνος λυτρώνεται, αποφασίζει να αλλάξει και σώζεται. Έρχεται η κάθαρση. Μπορεί ο Κάφκα να φαίνεται «σκοτεινός», αλλά το έργο, πέρα από τα θέματα αυτά που θίγει, είναι και ελπιδοφόρο.

Έμεινες για αρκετά χρόνια στην Αγγλία. Τι «πήρες» από την παραμονή σου εκεί;
Θεωρώ μεγάλη τύχη το να μπορέσει να φύγει κάποιος για ένα διάστημα, είναι μια εκπληκτική εμπειρία το να μπορέσεις να βγαίνεις από τα σύνορα της χώρας σου. Έμεινα για χρόνια στο Λονδίνο, ναι, και πηγαινοερχόμουν στη Νέα Υόρκη. Μπόρεσα να δω τα πράγματα από διαφορετικές γωνίες, αυτή είναι και η πιο σημαντική μου εμπειρία. Το να μπορώ να προσεγγίζω τα πράγματα σφαιρικά και να μην είμαι απόλυτος για τίποτα.

Στην Ελλάδα γιατί αποφάσισες να επιστρέψεις; Ποια ήταν η αφορμή;
Δεν έφυγα ποτέ από την Ελλάδα. Δεν υπάρχει η λέξη ‘μόνιμο’ για μένα. Είναι μια υπέροχη γλώσσα η ελληνική, είναι η γλώσσα μου και έτσι μπορώ να εκφραστώ. Έχω κάνει και στο Λονδίνο δουλειές, η παράστασή μου πήγε στο Λονδίνο και θα πάει ξανά τον Ιανουάριο, ενώ σύντομα θα «ταξιδέψει» και στη Θεσσαλονίκη. Δεν έφυγα ποτέ, δεν ήρθα ποτέ, μπορώ να κινούμαι παντού. Ωστόσο, από τη στιγμή που είπα ότι θέλω να μπω ξανά βαθιά στη δουλειά μου, αλίμονο αν δεν έκανα θέατρο στη γλώσσα μου.

Μίλησέ μου για τη συνεργασία με τον Δημήτρη Ποταμίτη. Τι σου «άφησε»;
Μου άφησε πρώτα από όλα το τι σημαίνει να αγαπάς τη δουλειά σου, το τι σημαίνει να είσαι ταπεινός μέσα από τη δουλειά σου, να μην είσαι ανταγωνιστικός, γιατί ο Δημήτρης δεν είχε λόγο να είναι ανταγωνιστικός, είχε δύναμη, γνώσεις, μυαλό, ταλέντο. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος τόλμησε, έκανε θέατρο εκτός πιάτσας που σταδιακά έγινε από τα λαμπρά θέατρα.

Θεωρείς ότι διανύουμε μια εποχή μαζικότητας; Το θέατρο έχει δεχτεί μεγάλο αριθμό ανθρώπων που δεν είναι ηθοποιοί.
Δεν θέλω να κάνω διάλεξη. Ναι, είμαι της άποψης ότι οι ηθοποιοί πρέπει να σπουδάζουν, είναι σημαντικό γιατί για να κάνεις μια δική σου διαδρομή- αυτό είναι και το ζητούμενο- πρέπει να ξέρεις, να συγκρίνεις, να έχει τεχνικές. Αλλά δεν μένω εκεί. Είναι μια εποχή που δεν έχουν ξεκαθαρίσει τα πράγματα κι ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Γενικά, δεν έχει γίνει ακόμη μια καταγραφή και μια αξιολόγηση των πραγμάτων. Θα γίνει, όμως. Τώρα όλοι χωράνε παντού.

Υπάρχει μια «ευκολία» γενικότερα.
Ναι, αλλά υπάρχει και το τίμημα της «ευκολίας». Το ότι είναι μονάδες που αντικαθίστανται. Είναι αναλώσιμα τα προϊόντα.

Η αναζήτηση της αλήθειας στον κάθε άνθρωπο, τον κάνει να «ψάχνεται» συνεχώς;
Μα, πρέπει να ψάχνεσαι. Αν δεν βρεις την δική σου αλήθεια, την υπερβατικότητά σου, την αυτογνωσία σου, την πορεία προς την αυτογνωσία, τότε ποιος ο λόγος; Δυστυχώς, δεν φτάνουν όλοι σε αυτό και περνά πολύ γρήγορα ο χρόνος και πρέπει αν βιαστούμε. Τι έχει σημασία μεγαλώνοντας; Η πορεία σου, η εξέλιξή σου. Το να ονειρεύεσαι, το να προχωράς. Δεν είναι ούτε οι επιτυχίες, ούτε τίποτα, είναι ο απολογισμός.

Το ελληνικό θεατρικό κοινό πως θα το χαρακτήριζες;
Πολύ έξυπνο. Και θεωρώ ότι το θέατρο στην Ελλάδα είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Απλά, αυτό που θα ήθελα είναι, ότι επειδή υπάρχουν και κάποια πολύ κεντρικά θέατρα, θα πρέπει να κάνει κι ένα ψάξιμο ο κόσμος και για θέατρα που είναι λίγο πιο «οφ». Τη στιγμή, όμως, που το κοινό ανακαλύπτει κάτι, γίνεται οπαδός και μπορεί να ξεχωρίσει την αλήθεια και να έχει τη δική του άποψη.

Kafka’s Freaks
Κάθε Πέμπτη και Παρασκευή, 21:15
Θέατρο Φούρνος
Μαυρομιχάλη 168, Εξάρχεια

Nikolas Vagion presents Kafka’s Freaks

entertainment.in.gr