Προγραμματιζόμενα εμβόλια RNA «διά πάσαν νόσον»

Ένα πειραματικό εμβόλιο του MIT που χρησιμοποιεί μόρια RNA για να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να παραχθεί από το μηδέν σε διάστημα μιας εβδομάδας, επιτρέποντας ταχύτερη αντίδραση στα ξεσπάσματα επιδημιών. Σε δοκιμές σε ποντίκια, το εμβόλιο ήταν 100% αποτελεσματικό κατά του Έμπολα, της γρίπης Η1Ν1 και του τοξοπλάσματος.

Το εμβόλιο, αναφέρουν οι δημιουργοί του στην επιθεώρηση PNAS, βασίζεται μόρια RNA που περιέχουν την πληροφορία για την παραγωγή πρωτεϊνών από βακτήρια, ιούς ή παράσιτα.

Στα κύτταρα όλων των οργανισμών, τέτοια μόρια «μεταφορικού RNA» ή mRNA αναλαμβάνουν να μεταφέρουν τις πληροφορίες των γονιδίων από το μόριο του DNA στον κυτταρικό μηχανισμό που παράγει πρωτεΐνες.

Αυτόν ακριβώς το μηχανισμό αξιοποιεί το πειραματικό εμβόλιο: μόρια RNA που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για μια συγκεκριμένη ασθένεια εισάγονται στα κύτταρα, και αυτά αναλαμβάνουν να παραγάγουν την αντίστοιχη πρωτεΐνη.

Η πρωτεΐνη αναγνωρίζεται ως ξένη από το ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται τόσο η παραγωγή αντισωμάτων όσο και η αντίδραση των αμυντικών Τ-κυττάρων.

Η ιδέα της χρήσης RNA σε εμβόλια είναι παλιά, αυτό που έλειπε όμως ως σήμερα ήταν το όχημα που μεταφέρει τα RNA μέσα στα κύτταρα. Η ομάδα στο MIT πακετάρισε τα μόρια RNA μέσα σε ένα νανοσωματίδιο αποτελούμενο από ένα διακλαδισμένο μόριο που ονομάζεται δενρομερές.

Τα σωματίδια αυτά έχουν διάμετρο γύρω στα 150 νανόμετρα, περίπου όσο αρκετοί ιοί, και μπορούν να εισέρχονται στα κύτταρα αξιοποιώντας τις ίδιες επιφανειακές πρωτεΐνες που χρησιμοποιούν για τον ίδιο λόγο και οι ιοί.

Σε δοκιμές σε ποντίκια, τα πειραματόζωα που έλαβαν μία δόση του εμβολίου προστατεύτηκαν κατά 100% από τον ιό του Έμπολα, τη γρίπη H1N1 και το παράσιτο Toxoplasma gondii.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το εμβόλιο RNA θα ήταν ιδανικό στην περίπτωση της γρίπης. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος παραγωγής εμβολίων κατά της γρίπης είναι η καλλιέργεια του ιού σε γονιμοποιημένα αβγά, κάτι που συχνά απαιτεί μήνες.

Η χρήση εμβολίων RNA που παράγονται πολύ ταχύτερα θα επέτρεπε ταχύτερη αντιμετώπιση σοβαρών επιδημιών γρίπης.

Οι ερευνητές έχουν κατοχυρώσει την εφεύρεσή τους και σκοπεύουν τώρα να ιδρύσουν εταιρεία για την εμπορική αξιοποίησή της.

Στο μέλλον, λένε, εμβόλια RNA θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και κατά του καρκίνου.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ