Είναι η πολυγαμία το μέλλον των σχέσεων;

«Μα γιατί η πριγκίπισσα πρέπει να διαλέξει έναν από τους δυο μνηστήρες που την πολιορκούν; Γιατί δεν επιλέγει και τους δυο;» αναρωτήθηκε ως παιδί ο συγγραφέας και ακτιβιστής Φράνκλιν Βο.

Αυτή η σκέψη λειτούργησε ως πρώιμη ένδειξη για τις μετέπειτα πεποιθήσεις του συγγραφέα, ο οποίος δεν έχει υπάρξει ποτέ σε μονογαμική σχέση. Σήμερα ζει με τη σταθερή σύντροφό του, στο σπίτι που μοιράζεται εκείνη με τον πρώην σύντροφό της. Παράλληλα, συντηρεί τέσσερις ακόμη σχέσεις από απόσταση.

Ο Φράνκλιν και οι γυναίκες σύντροφοί του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «πολυγαμικοί», όρος που χρησιμοποιείται από την κοινωνία. Το να είναι κανείς «πολυγαμικός» σημαίνει ότι μπορεί να έχει περισσότερες από μια σχέσεις, με την απόλυτη συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων μερών.

Μπορεί η πολυγαμία να μην υπάρχει ακόμη ως κουτάκι- επιλογή στην προσωπική κατάσταση, αλλά ανεπίσημα στοιχεία δείχνουν ότι βρίσκεται σε τροχιά ανόδου. Μάλιστα, κάποιοι ζητούν να αναγνωριστεί και νομικά, μετά τη νομιμοποίηση των γάμων ανάμεσα σε ομοφυλόφιλους, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Για τον ακτιβιστή, έχει έρθει η ώρα να «πέσει στο τραπέζι» το εξής ερώτημα. Κατά πόσον το μέλλον της αγάπης θα υφίσταται, έτσι όπως το εννοούμε σήμερα; Μήπως προβλέπεται να είναι διαφορετικό από τις έννοιες του ρομαντισμού, που συνηθίζουν να ασπάζονται οι άνθρωποι;

Ανέκαθεν, η έννοια της αγάπης στο μυαλό του κόσμου ήταν η ίδια. Ένας άντρας ερωτεύεται μια γυναίκα, παντρεύονται, κάνουν παιδιά και ζουν για πάντα μαζί σε μια αρμονική σχέση.

«Συγγνώμη ‘ρομαντικοί’. Αυτή δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ η εικόνα της αγάπης. Η πολυγαμική σχέση, κατά την οποία περισσότερες από μια σύζυγοι επιτρέπονται, ήταν ο κανόνας για πολλούς προγόνους μας», υπογραμμίζει ο Φράνκλιν. «Η μονογαμία εμφανίστηκε ως έννοια όταν οι πρόγονοί μας άρχισαν να εγκαθίστανται πλέον σε μέρη. Παρουσιάστηκε, λοιπόν, μια προτίμηση σε αυτή και οικονομικοί λόγοι είναι ανάμεσα στους πολλούς για τους οποίους συνέβη αυτό».

Συγκεκριμένα, ήταν απλούστερο για τους οικογενειάρχες να μοιράζουν πολύτιμα αγαθά στα παιδιά τους, όπως για παράδειγμα κτήματα. Αργότερα, η μονογαμία έγινε «όμηρος» της ρομαντικής αγάπης που πρέσβευαν οι βικτωριανοί ιδεαλιστές του 19ου αιώνα. Ακόμη και σήμερα, η μονογαμία βρίσκεται σε μειοψηφική θέση ανάμεσα σε άλλες καταστάσεις σχέσεων στον κόσμο. Εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 83% των κοινωνιών παγκοσμίως επιτρέπουν την πολυγαμία.

Τι γίνεται με τον ρομαντισμό;

Επειδή αυτή η νέα- όσον αφορά το ευρύ κοινό- κατάσταση σχέσης έχει αρχίσει και κάνει δυναμικά την εμφάνισή της, κοινωνιολόγοι και νομικοί την αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επανεκτιμούν τη φύση του ρομαντισμού.

Η λέξη «πολυγαμία» επινοήθηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960 και σημαίνει «πολλές αγάπες» στα λατινικά [polyamory]. Και ακριβώς αυτό είναι. Μάλιστα, δεν υπάρχουν και άμεσοι κανόνες σε αυτή την κατάσταση. Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι, όπως ο Φράνκλιν, συζούν με άλλους ανθρώπους και διατηρούν σχέσεις και με συντρόφους εκτός σπιτιού. Κάποιοι ζουν στο στιλ οικογένειας και κάποιοι όχι. Δεν υπάρχουν κανόνες και κατευθυντήριες. Το μόνο απόλυτα κοινό στοιχείο είναι ότι είναι όλοι ανοιχτόμυαλοι, έμπιστοι και όλοι αποδέχονται την ύπαρξη όλων.

Εύκολα συμπεραίνει κανείς, ότι η διατήρηση αυτού του είδους σχέσεων απαιτεί πολλή δουλειά. Συνεπώς, το να είναι κάποιος πολυγαμικός, δε σημαίνει ότι είναι μια εύκολη επιλογή. Για τους αρχάριους, το να συντηρούν περισσότερες από μια σχέσεις απαιτεί σωστή και καλή επικοινωνία. «Οι δικές μας σχέσεις είναι περισσότερο απαιτητικές» επισημαίνει η Ιβ Ρίκερτ, μια εκ των συντρόφων του Βο.

Η ερευνήτρια και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, Τέρι Κόνλεϊ, αναφέρει ότι η έρευνά της άργησε πολύ να δημοσιευτεί, καθώς «σκόνταφτε» πάνω στις θεμελιώδεις αξίες των ανθρώπων. «Ένιωθαν ότι αυτές οι αξίες κλονίζονται, δέχονται προσβολή».

Η έρευνά της είναι αποκαλυπτική και φανερώνει αρκετά πλεονεκτήματα του να είναι κανείς πολυγαμικός. «Αρχικά, άνθρωποι που υπάρχουν σε πολλές σχέσεις τείνουν να διατηρούν περισσότερες φιλίες, αφού κατέχουν έναν ευρύ κοινωνικό κύκλο. Επίσης, είναι λιγότερο πιθανό να σταματήσουν επαφή με πρώην σύντροφο». Αντίθετα, πολλά μονογαμικά ζευγάρια «χάνονται» από τις παρέες τους, ειδικά στα πρώτα στάδια της σχέσης.

Παράλληλα, η Κόνλεϊ εξήγησε ότι τα άτομα που βρίσκονται σε πολλαπλές σχέσεις επικοινωνούν καλύτερα και τα φαινόμενα ζήλιας αγγίζουν χαμηλά ποσοστά. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι πολυγαμικοί άνθρωποι είναι και λιγότερο επικίνδυνοι στη διάδοση σεξουαλικών νοσημάτων, σε αντίθεση με τους μονογαμικούς που επιλέγουν να απιστήσουν.

Τέλος, η ερευνήτρια καταλήγει στο ότι τα μονογαμικά παντρεμένα ζευγάρια μπορούν να μάθουν πολλά από τον πολυγαμικό τρόπο ζωής. «Συνηθίζουμε να βάζουμε πολλή πίεση στο γάμο και ίσως απλά θα μπορούσαμε να δώσουμε οξυγόνο. Πώς; Με το να προσφέρουμε στους ανθρώπους περισσότερες επιλογές. Πολλές στρατηγικές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο γάμο ώστε να ξεπερνά τις κρίσεις».

Κοινωνικός στιγματισμός

Είναι αλήθεια ότι πολλοί πολυγαμικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν στιγματισμό και προκαταλήψεις. «Η μεγαλύτερη παρεξήγηση από όλες σχετίζεται με το σεξ» τονίζει ο Φράνκλιν. Μαζί με την Ιβ, συμφωνούν ότι «οι περισσότεροι αγνοούν το γεγονός ότι το να διατηρείς πέντε σταθερές σχέσεις απαιτεί προσπάθεια, και μάλιστα, σαφώς περισσότερη από το να απολαμβάνεις περιστασιακό σεξ».
Δεν παραλείπουν να εξηγήσουν, επίσης, ότι όπως σε κάθε είδους σχέση, οι χωρισμοί μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολοι συναισθηματικά και περίπλοκοι.

Συχνά, οι πολυγαμικοί αντιμετωπίζουν την ίδια προκατάληψη που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι χωρίς σχέση. «Γύρω από τη μονογαμία υπάρχει μια πεποίθηση που πλανάται, ότι όποιος ξεφεύγει από τη ‘νόρμα’, από τον γενικό κανόνα, έχει πρόβλημα. Και αυτό είναι λυπηρό».

Παιδιά σε πολυγαμικές σχέσεις

Έρευνα της Μαρία Παλότα Κιαρόλι, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Deakin της Αυστραλίας δείχνει ότι τα παιδιά μεγαλώνουν χαρούμενα κοντά τους πολυγαμικούς γονείς. «Είναι λάθος να θεωρούμε ότι επηρεάζονται αρνητικά». Μάλιστα, αυτά ακριβώς τα παιδιά εξελίσσονται σε διορατικούς ενήλικες, ανοιχτούς στο να κατανοήσουν την διαφορετικότητα των ανθρώπων και να σέβονται τις ποικίλες κουλτούρες και θρησκείες.

Τα παιδιά αντιμετωπίζουν κι αυτά κατάλοιπα του στιγματισμού. Για παράδειγμα, εάν δεν έχουν καλή επίδοση στο σχολείο, αποδίδεται στο γεγονός ότι οι γονείς τους βρίσκονται σε μη μονογαμική σχέση.

Όλα αυτά είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν και έως ένα βαθμό φταίει το γεγονός ότι αυτοί οι τύποι οικογένειας δεν υποστηρίζονται νομικά. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η εφαρμογή πολυγαμικών γάμων θα ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη, ακριβώς επειδή υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη πολυγαμικών σχέσεων. «Καμία οικογένεια δεν είναι ίδια με άλλη». Ταυτόχρονα, θα υπήρχαν θέματα διευθέτησης περιουσιακών στοιχείων.

«Πολυγαμικοί πίθηκοι»

«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι μονογαμικοί, με το ακριβές νόημα της λέξης, να μένουν, δηλαδή, με έναν σύντροφο για μια ζωή» επισημαίνει η Μαρία Παλότα Κιαρόλι. «Ας δει απλά κανείς τα ποσοστά διαζυγίων. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε αυτό που λέμε ‘κατά περίσταση μονογαμικοί’, αφού αλλάζουμε συντρόφους με την πάροδο του χρόνου».

Η μονογαμία είναι επίσης σπάνιο φαινόμενο και στο ζωικό βασίλειο, σύμφωνα με το BBC Earth. Ακόμη και στα μονογαμικά ζώα, συχνά παρατηρείται απιστία και ‘επιπλέον ζευγαρώματα’. Επίσης, τα πιο «κοντινά ζώα» στον άνθρωπο, όπως είναι οι χιμπατζήδες, ζουν σε ετερόκλητες κοινωνίες.

Συνεπώς, «το να λέμε ότι η μονογαμία είναι ‘φυσιολογική’ ή ‘κανονική’ είναι δύσκολο να σταθεί ως άποψη».

Επιμέλεια: Μαρία Πετροπούλου

in.gr