Μιχάλης Κουμπιός: Δεν θα έπρεπε να υπάρχει υπουργείο Πολιτισμού

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Κάθε φορά που θυμάται τα παιδικά του χρόνια, γυρνά στην Τήλο. Εκεί όπου έζησε ως παιδί «κοντά σε ανθρώπους που η αναπνοή τους παρήγαγε πολιτισμό κι ας ήταν αγράμματοι». Στο κεφάλαιο της εφηβείας του χρησιμοποιείται η λέξη «Πειραιάς» ως τίτλος, μια περιοχή όπου όσα έζησε τα χαρακτηρίζει αντιφατικά. Εκεί δημιούργησε πανκ συγκρότημα ενώ ολοκλήρωνε τις σπουδές του στη βυζαντινή μουσική. Αισθάνθηκε όμως κομμάτι μιας μάζας που αγνοούσε την αξία και την αξιοπρέπεια του ατόμου. Ακολούθησε η ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος στην οποία ενεργοποιήθηκε πολιτικά και περνούσε ατελείωτες ώρες μιλώντας για κοινωνικές ανισότητες.

Ο συνθέτης Μιχάλης Κουμπιός, που θα παρουσιάσει στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στις 20 Μαΐου θραύσματα από το σύνολο της εργογραφίας του, αναγνωρίστηκε ως συνθέτης με το άλμπουμ «Τήλος» (1992). Υποστηρίζει πως αν ένας συνθέτης μουσικής «μείνει σε μια μόνο σημαντική επιρροή από έναν προγενέστερο, όλοι θα λένε »γράφει σαν τον τάδε». Αν, όμως, δεχθεί επιρροές από εκατό, όλοι θα λένε ότι είναι πρωτότυπος».

Το σκοτάδι τροφοδοτεί την φαντασία του κ. Κουμπιού, και όπως αναφέρει στο in.gr η λέξη «ταλέντο» φέρνει στο νου του πολλά νέα παιδιά «με αυτό το κάτι, το φυσικό χάρισμα, αυτήν την πέραν του συνηθισμένου ικανότητα και επιδεξιότητα που δεν μπόρεσαν να τη διαχειριστούν και να αξιοποιήσουν για μια σειρά από πολλούς και διαφορετικούς λόγους».

Ο μουσικός επιλέγει να μην ζει με αναμνήσεις, αλλά να ζει το τώρα και να σχεδιάζει επόμενα έργα του. Όταν μιλά για το προσφυγικό, κάνει λόγο για «μια μεγάλη αποτυχία της ανθρωπότητας», ενώ δηλώνει πως έχει επιλέξει τον δρόμο του Επίκουρου όταν ερωτάται για την πολιτική επικαιρότητα.

Σε ερωτήσεις γύρω από τον Αριστείδη Μπαλτά απαντά: «Έτσι λένε τον σημερινό υπουργό Πολιτισμού; Το υπουργείο πολιτισμού θα έπρεπε να μην υπήρχε».

Κομμάτια από το σύνολο της εργογραφίας σας θα παρουσιάσετε στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε μια εκδήλωση που θα μοιάζει με σύγχρονο βαριετέ. Πώς επιχειρούν τα στοιχεία της παράστασης να λειτουργήσουν γύρω από την ποιητική φράση του Άλκη Αλκαίου «Πάρε με της άνοιξης πνοή»;
Πάντα οι γιορτές τις άνοιξης σε όλους τους πολιτισμούς ήταν γιορτές χαράς, ανανέωσης με κίνηση, με χορό, με τραγούδια. Υπάρχουν λουλούδια παντού και στολίδια στους ανθρώπους και στα σπίτια, υπάρχει πλούσιο ποτό και φαγητό και ασυγκράτητη χαρά, γιατί ένας νέος κύκλος θα ξεκινήσει. Πολλοί μύθοι της άνοιξης σχετίζονται με τον θάνατο και την ανάσταση κάποιου θεού.Το θέμα άνοιξη είναι από τα δημοφιλέστερα σε όλες τις μορφές της τέχνης και αποτέλεσε αφορμή για να ειπωθούν τα σοβαρότερα πράγματα. Έτσι κι εμείς θα το προσπαθήσουμε με τον τρόπο μας. Εξάλλου το καινούργιο πάντα θα συνίσταται στην αφομοίωση αυτού που προϋπάρχει με μια νέα διατύπωση.Δεν θα ήθελα να πω και να περιγράψω λεπτομέρειες για την παράσταση πέρα τον όσων μεταφέρει το δελτίο τύπου για να μην χαθεί το στοιχείο της έκπληξης. Στοιχείο βασικό σε όλες τις μορφές βαριετέ.

Διαβάζοντας κανείς για την πορεία σας, διαπιστώνει πως έχετε εντρυφήσει σε διάφορα πεδία όπως είναι το τραγούδι, η φωτογραφία, η δημοσιογραφία. Η φωτογραφία και η ζωγραφική τι συναισθήματα σάς γεννούν και για ποιους καλλιτέχνες του χώρου επιλέγετε να μιλήσετε όταν φέρνετε στο μυαλό σας τη λέξη «ταλέντο»;
Πολλοί άνθρωποι γράφουν ή παίζουν μουσική , πολλοί ζωγραφίζουν και πολλοί περισσότεροι τραβούν φωτογραφίες. Αποδελτιώνουμε τον κόσμο γύρω μας που τις περισσότερες φορές είναι ένας κόσμος που κυριαρχείται από τις ανθρώπινες επεμβάσεις και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν ή έχουν εγκαταλείψει τη χρήση τους οι άνθρωποι. Όλα αυτά δεν μπορεί παρά να είναι απλά η αφορμή για μια φωτογραφία, ένα ζωγραφικό έργο ή μια μουσική σύνθεση με περιεχόμενο και φόρμα πέρα από αυτά. Η λέξη ταλέντο φέρνει δυστυχώς στο νου μου πολλά νέα παιδιά με αυτό το κάτι, το φυσικό χάρισμα, αυτήν την πέραν του συνηθισμένου ικανότητα και επιδεξιότητα που δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν και να την αξιοποιήσουν για μια σειρά από πολλούς και διαφορετικούς λόγους.Μεγάλο ταλέντο στην μουσική ήταν αδιαμφισβήτητα ο Μότσαρτ.

Γυρνώντας τον χρόνο πίσω, πώς θα περιγράφατε τα πρώτα χρόνια της ζωής σας στην Τήλο;
Τα χρόνια αυτά πάντα θα με τροφοδοτούν δημιουργικά. Ζούσα κοντά σε ανθρώπους που η αναπνοή τους παρήγαγε πολιτισμό· κι ας ήταν αγράμματοι. Άνθρωποι εγκρατείς, συντονισμένοι στον ετήσιο κύκλο της ζωής με λογικές επιθυμίες. Πλέον δεν υπάρχει αυτό. Πέρασαν τα χρόνια και οι νησιώτες έζησαν κι αυτοί την επέλαση του τηλεοπτικού lifestyle. Άφησαν τις παροιμίες και τον αποφθεγματικό λόγο των αρχαίων φιλοσόφων που χρησιμοποιούσαν στην καθημερινή τους επικοινωνία και επέτρεψαν να τους διαμορφώνει την προσωπικότητα τα διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης που αντί να διδάσκουν, να μορφώνουν και να προβληματίζουν, καθηλώνουν τη σκέψη και υποθάλπουν το ένστικτο.

Πόσο επηρέασαν τα ερεθίσματα αυτά που λάβατε τη μουσική σας;
Το έχω πει πολλές φορές. Αν δεν είχα μεγαλώσει στο νησί Τήλος η μουσική μου σίγουρα θα ήταν διαφορετική. Βέβαια εκτός από τη μουσική παράδοση του νησιού μου, από παιδί στο ψαλτήρι, βίωσα έντονα μελωδίες υψηλής συγκίνησης και μπήκα από μικρός στο μουσικό σύμπαν του Ιωάννη Κουκουζέλη , του Μανουὴλ Χρυσάφη, στους Καλοφωνικούς Ειρμούς του Πέτρου Μπερεκέτη, στα χερουβικά του Πέτρου του Πελοποννήσιου. Βέβαια κατά την εφηβεία εκτός από post punk και Μάνο Χατζιδάκι άκουγα πολλά και διαφορετικά. Αν ένας συνθέτης μουσικής μείνει σε μια μόνο σημαντική επιρροή από έναν προγενέστερο όλοι θα λένε «γράφεις σαν τον τάδε». Αν, όμως, δεχθείς επιρροές από εκατό, όλοι θα λένε ότι είσαι πρωτότυπος.

Από ποιους έχετε δεχτεί επιρροές;
Έχω ακούσει τη μουσική σε όλο της το φάσμα κι έχω μελετήσει το έργο πολλών. Από τον Γιάννη Χρήστου, τον Ιάννη Ξενάκη , τον Νίκο Σκαλκώτα ως τον Claude-Achille Debussy και τον Igor Fyodorovich Stravinsky. Κι από τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Μιχάλη Σουγιούλ ως τον Astor Piazzolla , τον Ennio Morricone, και τον Hector Zazou. Είναι μυριάδες τα ακούσματα και οι επιρροές που έχω δεχθεί κι από όλο το φάσμα. Τη μόνη μουσική που αποφεύγω είναι η τοξική. Αυτήν που απευθύνεται στα κατώτερα ένστικτα των ανθρώπων και παράγεται όπως όλα τα τυποποιημένα υποπροϊόντα για άμεση και σύντομη υπερκατανάλωση, με στόχο το γρήγορο κι εφήμερο κέρδος.

Η διαδρομή σας από την εφηβεία προς την ενηλικίωση περνά από τον Πειραιά
Το 1976 βρέθηκα στον Πειραιά. Σε μια τσιμεντούπολη που κρύβει την αρχαία της ενέργεια κάτω από το μπετόν αρμέ. Αισθάνθηκα να είμαι κομμάτι μιας μάζας που αγνοεί την αξία και την αξιοπρέπεια του ατόμου. Αντέδρασα. Έκανα πολλά τα χρόνια της εφηβείας μου στον Πειραιά που θα τα χαρακτήριζα και αντιφατικά. Έκανα το πρώτο πανκ συγκρότημα τους Κουμπότρυπες Α.Ε. και παράλληλα ολοκλήρωνα σπουδές βυζαντινής μουσικής στον Πειραικό Σύνδεσμο. Σπούδασα σε σχολή Πλοιάρχων, πέρασα από τη δραματική σχολή, δούλεψα σκληρά στην επισκευαστική ζώνη του Περάματος κι έκανα κάποια μπάρκα σαν μαθητευόμενος κουβέρτας. Ενεργοποιήθηκα πολιτικά στην ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος και περνούσα ώρες ατελείωτες αναλύοντας και φιλοσοφώντας για την πολιτική, τις κοινωνικές ανισότητες και «το δέον γενέσθαι» ενώ παράλληλα αρθρογραφούσα στο «Σχολιαστή», στο «Αντί», στο «Θούριο» στην «Αυγή» και στο περιοδικό «Ήχος και Hi Fi».

Ποιες αναμνήσεις κυριεύουν τον νου όταν σας ρωτούν για το άλμπουμ «Τήλος» του 1992, με το οποίο αναγνωριστήκατε ως συνθέτης;
Το άλμπουμ Τήλος είναι προιόν μιας εξαίρετης παραγγελίας του συνθέτη, συγγραφέα και εκπαιδευτικού Μιχάλη Γρηγορίου για τα μουσικά εργαστήρια του Τρίτου Προγράμματος. Μου ζήτησε με τα ποικίλα βιώματα και διδάγματα που ως τότε είχα, να επιστρέψω στα παιδικά μου χρόνια που έζησα στο νησί Τήλος και να συνομιλήσω με τα παραδοσιακά ακούσματα που είχα δεχθεί στο νησί. Πήγα λοιπόν ως εκεί και βρήκα τη «γλώσσα» μου. Δεν ζω με αναμνήσεις. Ζω το τώρα και σχεδιάζω τα επόμενα έργα μου.

Πόσο κοντά στη Μεσόγειο είναι η «Αλμύρα», το πρόσφατο άλμπουμ σας;
Η Μεσόγειος αποτελείται πλέον κυρίως από μικροσκοπικά κομμάτια, αόρατα μέσα στη θάλασσα, που έχουν αποκοπεί από πλαστικά μπουκάλια, σακούλες και περιτυλίγματα που μέσα από την τροφική αλυσίδα καταλήγουν και στα δικά μας στομάχια. Σήμερα η Μεσόγειος όπως και οι ωκεανοί κινδυνεύουν με ασφυξία. Η Μεσόγειος απειλείται από την πλαστική ρύπανση. Αλλά τα κόμματα ,τα κέντρα πολιτικής εξουσίας και οι ψηφοφόροι τους περί άλλων τυρβάζουν. Δεν υπάρχει σωστή αξιολόγηση των μεγάλων προβλημάτων.Το έργο «Αλμύρα» εμπεριέχει και αυτές μου τις ανησυχίες γιατί ανήκω στους λίγους που σκέφτονται τις επόμενες γενιές.

Πώς είναι η πραγματικότητα για σας «Όταν πέφτει το βράδυ», όπως λέει και το τραγούδι για το οποίο έχετε συνθέσει τη μουσική;
Το σκοτάδι τροφοδοτεί τη φαντασία. Το αποδεικνύουν τα χιλιάδες παραμύθια γύρω από τη νύχτα και τα μυστήριά της που ζουν και βασιλεύουν στις παραδόσεις όλων των χωρών, από τον παγωμένο Βορρά ως την κεντρική Αφρική. Το όνειρο είναι το ενυδρείο της νύχτας. «Νύχτα γεμάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια». Βέβαια «αν δε γελάσεις το πρωί, μην καρτεράς το βράδυ»…

Μιλώντας για το κομμάτι αυτό, πώς θα περιγράφατε τη συνεργασία με τον Γιώργο Νταλάρα;
Ήταν μια περίοδος όπου έζησα από κοντά ένα ξεχωριστό άνθρωπο.

Ο Γιώργος Νταλάρας έχει χαρακτηρίσει ως «Δάμων και Φιντία» τη σχέση σας με τον Μιχάλη Νικολούδη. Ποια λόγια θα χρησιμοποιούσατε για να μιλήσετε για την καλλιτεχνική αυτή συμπόρευση, αλλά και για την ισχυρή φιλία;
H φιλία ως περίσσευμα εσωτερικού θησαυρού που έκανε τα μικρά της θαύματα.

Μεταφέροντάς σας στην καθημερινότητα του 2016, κάτω από ποιο πρίσμα διαβάζετε τις τελευταίες εξελίξεις;
Δεν παρακολουθώ την πολιτική επικαιρότητα, έχω επιλέξει το δρόμο του Επίκουρου.

Η φράση «πρώτη φορά Αριστερά» φαντάζει πλέον γραφική;
Επιμένετε! Μου είναι αδιάφορες έννοιες αριστερά, δεξιά, πάντα μου ήταν. Και στα χρόνια που ήμουν στο Ρήγα με έπιανε δυσανεξία με αυτές τις έννοιες αλλά και με πάρα πολλές άλλες που είναι υπεύθυνες για το παγκόσμιο χάλι της ανθρωπότητας. Θρησκείες, πολιτικές θεωρίες. Το θέμα είναι πώς σταματάς τους ανθρώπους να αλλάζουν την πορεία των ποταμών, να αποξηραίνουνε λίμνες, να αλλοιώνουν την σύνθεση της ατμόσφαιρας, να ασελγούν εις βάρος των ζώων. Φτάσαμε σήμερα να είναι ο μισός πλούτος σε ανθρώπους που άνετα χωράνε στο βαγόνι ενός τρένου κι από την άλλη 900.000.000 άνθρωποι να κοιμούνται νηστικοί. Μπράβο μας!

Χιλιάδες πρόσφυγες αναζητούν μια καλύτερη τύχη βιώνοντας όμως ένα δράμα που δύσκολα περιγράφεται. Ποια η δική σας τοποθέτηση πάνω στο θέμα αυτό;
Το προσφυγικό είναι μια μεγάλη αποτυχία της ανθρωπότητας.

Επιστολές καλλιτεχνών που ζητούσαν την παραίτηση του Αριστείδη Μπαλτά από το υπουργείο Πολιτισμού σάς βρίσκουν σύμφωνο ή αντίθετο;
Έτσι λένε τον σημερινό υπουργό πολιτισμού; Προφανώς κάποιοι που ζουν από τις παροχές του υπουργείου ασχολούνται. Το υπουργείο πολιτισμού θα έπρεπε να μην υπήρχε. Να ήταν υπουργείο αρχαιοτήτων και να ασχολείτο με τα μνημεία και μόνο.

entertainment.in.gr