«Έρωτας και εξουσία»: Το βιβλίο-εξομολόγηση της Μαργαρίτας

To βιβλίο της 92χρονης Μαργαρίτας Παπανδρέου «Έρωτας και εξουσία», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη παρουσιάστηκε βράδυ στο βιβλιοπωλείο Ιανός.

Ομιλητές ήταν ο τέως αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Σωτήρης Μουσούρης, ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ Θεόδωρος Πάγκαλος, ο γιός της συγγραφέως Νίκος Παπανδρέου, η συντονίστρια του Κέντρου Έρευνας και Δράσης για την Ειρήνη Φωτεινή Σιάνου και η δημοσιογράφος Αμαλία Σκέπερς.

Όπως γράφει ο Νίκος Παπανδρέου στον πρόλογο, πρόκειται για αφήγηση ενός μεγάλου έρωτα μιας Αμερικανίδας από το Σικάγο για τον άντρα που γνώρισε πριν από πολλά χρόνια σε μια αίθουσα αναμονής οδοντιάτρου στη Μινεσότα το 1948. Αφηγείται τον βίο και το έργο της ίδιας, τις πλούσιες πολιτικές της δραστηριότητες, αλλά και τις περίπλοκες καταστάσεις -τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο- που πυροδότησε το πολύκροτο διαζύγιο από τον άνθρωπο στον οποίο είχε αφιερωθεί εξ’ ολοκλήρου επί τέσσερις δεκαετίες.

Αποφεύγοντας να αναφέρει -όπως και η μητέρα του- το όνομα της Δήμητρας Λιάνη-Παπανδρέου, γράφει: «Το διαζύγιο Μαργαρίτας-Ανδρέα (και στη συνέχεια ο γάμος του Ανδρέα με νεότερή του γυναίκα) όχι μόνο κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα στην Ελλάδα, αλλά έκανε και τον γύρο του κόσμου. Ήταν ένα διαζύγιο στο οποίο έπρεπε να πάρουν θέση όχι μόνο φίλοι και συγγενείς, αλλά και όλη η χώρα».

Και ο Νίκος Παπανδρέου καταλήγει με ένα εκπληκτικό στιγμιότυπο: «Λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα μου το 1996, είχαμε φάει μαζί στο Καστρί, και έπειτα από μια μακρά συζήτηση σηκώθηκα και έφυγα. Στην αυλή στάθηκα στο παράθυρο και κοίταξα μέσα. Περίμενα να τη δω σκυμμένη στο τραπέζι, να την έχει καταπλακώσει η στενοχώρια επειδή είχε μόλις φύγει ο άντρας της ζωής της. Είδα κάτι άλλο. Είχε σηκωθεί και χόρευε ‒ ολομόναχη. Όχι έξαλλα, αλλά με αργές, συρτές κινήσεις. Ίσως σκεφτόταν τον άντρα της. Μπορεί και να χόρευε μαζί του. Τούτο το βιβλίο μιλάει γι’ αυτόν ακριβώς τον χορό».

Το βιβλίο των 536 σελίδων μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Μαριάνθη Αλεξίου και αποτελεί μια ερωτική εξομολόγηση προς έναν ηγέτη που ήταν ερωτευμένος με την εξουσία.

«Για όνομα του Θεού, θα μπορούσε να είναι κόρη σου!»

«Ο Ανδρέας ήταν ένας πιστός σύζυγος, ώσπου γυρίσαμε στην Ελλάδα»… γράφει η Μαργαρίτα Παπανδρέου. «Το χειρότερο από όλα για μένα ήταν ο ενθουσιασμός του Ανδρέα για τη γυναίκα που τον γοήτευε. Αυτός ο «ενθουσιασμός» τον τύφλωνε ως προς την πραγματικότητα, την υπευθυνότητα, την επιχειρηματολογία. Ακριβώς όπως συμβαίνει με τον αλκοολικό. Πώς να κάνεις έναν αλκοολικό να παραδεχτεί πως στ’ αλήθεια είναι αλκοολικός; Παρ’ όλα αυτά, ο Ανδρέας είχε επίγνωση της αδυναμίας του στο γυναικείο φύλο. Είχε πάει και σε ψυχίατρο πριν παντρευτούμε να το συζητήσει. Ο ψυχίατρος τον ρώτησε αν τον επηρέαζε με κάποιο τρόπο στην επαγγελματική του καριέρα. Οταν απάντησε «όχι», ο φοβερός γιατρός αποκρίθηκε πως δεν έχρηζε ψυχιατρικής βοήθειας».

Στο βιβλίο της περιγράφει και συγκεκριμένα περιστατικά όπως ένα που έλαβε χώρα στη δεξίωση στο σπίτι του Έλληνα πρέσβη στο Λονδίνο. Περιμένοντας να φτάσει ο Ανδρέας, η Μαργαρίτα ζήτησε να ξεκουραστεί σε ένα δωμάτιο. Μια ώρα αργότερα η φίλη της μπήκε στο δωμάτιο και της είπε: «Ήρθε… μαζί της!». «Μαζί της; Τι εννοείς; Έχει τρελαθεί τελείως», αναφώνησε εκείνη και έφυγε από την πρεσβευτική κατοικία. Στην επιστροφή τους την άλλη μέρα στο αεροσκάφος είπε στον Ανδρέα: «Για όνομα του Θεού, θα μπορούσε να είναι κόρη σου!». «Ναι, δεν είναι πολύ ωραίο;», ήταν η απάντησή του.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, σύμφωνα με τις περιγραφές της Μαργαρίτας ήταν ένας άπιστος σύζυγος. Ωστόσο, στο τέλος πάντα επέστρεφε σε εκείνη. Μέχρι τη γνωριμία του με την «αεροσυνοδό», στις αρχές του 1986. Η Μαργαρίτα Παπανδρέου είχε δει τον τρόπο που προσέγγιζε η Δήμητρα τον Ανδρέα ως μέλος του πληρώματος του πρωθυπουργικού αεροσκάφους και προσπαθούσε να την κρατήσει μακριά.

Η άγνωστη δική της εξωσυζυγική σχέση

Η Μαργαρίτα Παπανδρέου αναφέρει ότι η σχέση του Ανδρέα με την Δήμητρα Λιάνη δεν ήταν η μόνη εξωσυζυγική που είχε, αλλά ήταν η πιο σοβαρή. Και ήταν αυτή που την οδήγησε λίγους μήνες αργότερα στην αγκαλιά ενός μυστηριώδους Γάλλου αξιωματικού ονόματι Πιερ. Η Μαργαρίτα γνώρισε τον «Πιερ», όπως τον αποκαλεί, την άνοιξη του 1986 σε μια αεροπορική πτήση για Αμερική. Ηταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος του γαλλικού Στρατού στο ΝΑΤΟ και έδινε διαλέξεις για το Ευρωπαϊκό Κίνημα Ειρήνης ως μέλος μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης.

Για τον Πιερ: «Το πρόσωπό του ήταν σμιλεμένο, είχε τετράγωνο πιγούνι με λακκάκι, ανοικτά καστανά μάτια. Πολύ αρρενωπός. Είχα μπροστά μου έναν Κερκ Ντάγκλας, έναν Κάρυ Γκραντ».

»Αυτή την άνοιξη λαχταρούσα το ρομάντζο στη ζωή μου, ένα νέο ρομάντζο. Το παλιό φάνταζε ανεπανόρθωτο και διαβρωμένο από το παιγνίδι εξουσίας, ανταγωνιστικότητας, συμπόρευσης με τους θεούς του κατεστημένου – και τις «θεές» έξω από αυτό», γράφει η Μαργαρίτα Παπανδρέου, η οποία είχε ήδη μάθει για τη σχέση Ανδρέα – Δήμητρας.

«Δεν θέλω διαζύγιο. Δεν πρόκειται να ξαναπαντρευτώ»

Το 1987 το ζευγάρι ζούσε πια χωριστά και όλη η Ελλάδα ήξερε το «ροζ» σκάνδαλο του Ανδρέα Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη. Η Μαργαρίτα ζήτησε από τον Ανδρέα να μιλήσουν: «Όταν άνοιξα την πόρτα του σπιτιού, είδα με κατάπληξη πως εκεί ήταν ο Μένιος ο δικηγόρος και ο Κώστας ο ψυχίατρος. Ζήτησα από τον Ανδρέα να τους πει να φύγουν. Απάντησε πως είναι σημαντικό να είναι παρόντες. «Εσύ ζήτησες αυτή τη συνάντηση. Τι θέλεις από μένα;».

Το βλέμμα του ήταν αυστηρό. Ξαφνικά το να πω ότι θέλω διαζύγιο δεν μου φαινόταν σωστό σε αυτό το περιβάλλον. «Προτείνω να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε τη σχέση μας και να κάνουμε κάποιες κοινές δημόσιες εμφανίσεις προκειμένου να σταματήσουν τα σχόλια».

«Εχω μια άλλη ιδέα…», αποκρίθηκε αργά ο Ανδρέας. «Θα μπορούσαμε να ανακοινώσουμε πως είμαστε σε διάσταση». Προσπάθησα να μη δείξω κάποια αντίδραση. Ήταν η πρώτη φορά που έλεγε αυτές τις λέξεις. «Ναι», είπα. «Αλλά αυτό θα κρατούσε το θέμα ανοικτό -θα είμαστε ή δεν θα είμαστε μαζί- σαν τηλεοπτικό σήριαλ. Γιατί δεν ανακοινώνουμε ότι απλώς παίρνουμε διαζύγιο;».

«Δεν θέλω διαζύγιο. Δεν σκοπεύω να πάρω διαζύγιο. Δεν πρόκειται να ξαναπαντρευτώ». «Δεν θέλεις διαζύγιο, αλλά η συμπεριφορά σου με αναγκάζει να το σκέφτομαι», περιγράφει στο βιβλίο.

Για την περίφημη σκηνή με το «νεύμα» του Ανδρέα στην «αεροσυνοδό», κατά την επιστροφή του από το Χέρφιλντ, περιγράφει: «Ο Ανδρέας, ο πρωθυπουργός, ήταν ο εραστής μου, ο σύζυγός μου, ο πατέρας των παιδιών μου, ο σύντροφός μου στις πολιτικές δράσεις. Η κίνησή του ήταν το τελειωτικό χτύπημα- το δηλητηριασμένο βέλος κατευθείαν στο στήθος, στην καρδιά μου. Αλλά τον αγαπούσα ακόμα. Ήταν ο αετός μου και ο δεσμός δεν μπορούσε να διαρραγεί. Ήταν παρ’ όλ’ αυτά και η λύτρωσή μου…».

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ