Το πρώτο αρχαίο γονιδίωμα από τη Μεσόγειο

Διεθνής ερευνητική ομάδα κατάφερε για πρώτη φορά να διαβάσει ολόκληρο το γονιδίωμα ενός νεολιθικού κατοίκου της Μεσογείου, και η αλληλουχία αποκαλύπτει τώρα νέα στοιχεία για την άφιξη της γεωργίας και την εγκατάλειψη του παλιού τρόπου ζωής των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών.

Ερευνητές στην Ισπανία και τη Δανία παρουσιάζουν στην επιθεώρηση Molecular Biology and Evolution το πλήρες γονιδίωμα από το δόντι μιας νεολιθικής γυναίκας της οποίας ο σκελετός βρέθηκε στο σπήλαιο Cova Bonica κοντά στη Βαρκελώνη.

Ο σκελετός χρονολογείται στα 7.400 χρόνια, λίγους αιώνες μετά την άφιξη της επαναστατικής γεωργικής τεχνολογίας από την περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Όπως αναφέρει η ερευνητική ομάδα σε ανακοίνωσή της, οι πρώτοι γεωργοί έφτασαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 8.000 χρόνια και εξαπλώθηκαν στην ήπειρο μέσω δύο διαφορετικών διαδρομών: μία κατά μήκος του Δούναβη που οδηγούσε στην Κεντρική Ευρώπη, και μια νότια διαδρομή κατά μήκος των μεσογειακών ακτών προς την Ιβηρική Χερσόνησο.

Μέχρι σήμερα οι ανθρωπολόγοι είχαν συγκεντρώσει γενετικά δεδομένα μόνο από νεολιθικούς γεωργούς που ακολούθησαν τη βόρεια διαδρομή και κατέληξαν στην Ουγγαρία και τη Γερμανία. Η απομόνωση πλήρων γονιδιωμάτων από τη μεσογειακή διαδρομή είναι αρκετά δυσκολότερη καθώς το θερμό κλίμα της περιοχής εμποδίζει τη διατήρηση του γενετικού υλικού.

Χάρη σε νεότερες τεχνικές απομόνωσης και αλληλούχισης DNA, η νέα μελέτη προσφέρει το πρώτο πλήρες νεολιθικό γονιδίωμα στη Μεσόγειο.

Η ανάλυση της αλληλουχίας επιβεβαιώνει ότι οι γεωργοί της βόρειας και νότιας μεταναστευτικής οδού προέρχονταν από την ίδια προγονική ομάδα, η οποία πιθανότατα έφτασε στην Ευρώπη μέσω της Ανατολίας.

Τα νέα γενετικά δεδομένα δείχνουν επίσης ότι αυτοί οι πρωτοπόροι αγρότες μάλλον είχαν ανοιχτόχρωμο δέρμα αλλά μαύρα μάτια και μαλλιά. Τα χαρακτηριστικά αυτά διαφέρουν σε σχέση με τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που κατοικούσαν ως τότε στην ήπειρο: το 2014, η ίδια ερευνητική ομάδα είχε ανακτήσει ένα μέρος του γενετικού υλικού ενός άνδρα που έζησε στην Ισπανία πριν από περίπου 6.800 χρόνια.

Ο άνδρας αυτός είχε μελαμψό δέρμα και γαλάζια μάτια, παρόλο που έζησε μόνο 600 χρόνια νωρίτερα από τη νεολιθική γυναίκα του σπηλαίου Cova Bonica και σε απόσταση μόλις 800 χιλιομέτρων.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι σημερινοί κάτοικοι της Ιβηρικής Χερσονήσου, και ειδικά οι κάτοικοι της Σαρδηνίας και της Χώρας των Βάσκων, διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τα γενετικά χαρακτηριστικά των πρώτων αγροτών.

Σε μικρότερο βαθμό, η κληρονομιά αυτών των πρωτοπόρων της Μέσης Ανατολής επιζεί σήμερα μέσα στους περισσότερους Ευρωπαίους.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ