Κοσμική μπουρμπουλήθρα δίνει μια εικόνα για τον θάνατο του Ήλιου

Αυτή η πολύχρωμη φυσαλίδα είναι στην πραγματικότητα ένα φάντασμα με διάμετρο τέσσερα έτη φωτός. Είναι ένα «πλανητικό νεφέλωμα» που σχηματίζεται από ένα ετοιμοθάνατο αλλά και εκνευρισμένο άστρο σαν τον δικό μας Ήλιο.

Η εικόνα που παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο δείχνει το ελάχιστα μελετημένο αντικείμενο ESO 378-1, γνωστό και ως «Νότιο Νεφέλωμα της Κουκουβάγιας», το οποίο βρίσκεται στην κατεύθυνση του αστερισμού της Ύδρας, ορατού μόνο στο νότιο ημισφαίριο της Γης.

• Η εικόνα σε πλήρη ανάλυση

Τα πλανητικά νεφελώματα είναι μάζες αερίων που εκτοξεύονται στο Διάστημα από άστρα στα τελευταία στάδια της ζωής τους.

Το όνομά τους είναι παραπλανητικό, αφού δεν έχουν καμία σχέση με πλανήτες -απλά έμοιαζαν με πλανήτες για τους παλιούς αστρονόμους που δεν μπορούσαν να γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται.

Τα πλανητικά νεφελώματα είναι φαντασμαγορικά φαινόμενα, ξεθωριάζουν όμως σε διάστημα μερικών δεκάδων χιλιάδων ετών, καθώς το αέριο αραιώνεται στο διάστημα και το ετοιμοθάνατο άστρο χάνει όλο και περισσότερη από τη λάμψη του.

Για να σχηματιστεί πλανητικό νεφέλωμα, το γερασμένο άστρο πρέπει να έχει μάζα το πολύ οκτώ φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου -τα άστρα μεγαλύτερης μάζας τερματίζουν τη ζωή τους σε δραματικές εκρήξεις σουπερνόβα.

Όταν ένα σχετικά ελαφρύ άστρο γερνάει, δισεκατομμύρια χρόνια μετά το σχηματισμό του, τα εξωτερικά του στρώματα αρχίζουν να διαρρέουν στο Διάστημα με τη μορφή του λεγόμενου αστρικού ανέμου. Όταν πια έχει χάσει τα περισσότερα από τα εξωτερικά του στρώματα, το άστρο εκπέμπει υπεριώδη ακτινοβολία που κάνει το γύρω αέριο να λάμπει με φωτεινά χρώματα.

Αφού το νεφέλωμα ξεθωριάσει και τελικά εξαφανιστεί, το γερασμένο άστρο στο κέντρο του θα συνεχίσει να καίει για ακόμα ένα δισεκατομμύριο χρόνια πριν εξαντλήσει και τα τελευταία του καύσιμα. Θα μετατραπεί τότε σε λευκό νάνο, ένα μικρό αλλά ασύλληπτα πυκνό σώμα, το οποίο σταδιακά θα κρυώσει σε διάστημα μερικών δισεκατομμυρίων ετών.

Ο Ήλιος θα παράγει κι αυτός ένα πλανητικό νεφέλωμα σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια, πριν τελικά μετατραπεί σε λευκό νάνο.

Τα πλανητικά νεφελώματα είναι κάτι σαν επιθανάτιος ρόγχος των άστρων, στην πραγματικότητα όμως παίζουν κρίσιμο ρόλο στην εμφάνιση της ίδιας της ζωής: απελευθερώνουν στο Διάστημα άνθρακα, άζωτο και άλλα απαραίτητα στοιχεία, τα οποία παράγονται από θερμοπυρηνικές αντιδράσεις στις καρδιές των άστρων.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ