Τι λένε οι φωτορεπόρτερ για τoν άστεγο που συγκίνησε στο Facebook

Τον γύρο του Διαδικτύου έχουν κάνει τέσσερις φωτογραφίες που απεικονίζουν έναν νεαρό άνδρα να δωρίζει ένα ζευγάρι παπούτσια σε έναν άστεγο στο κέντρο της Αθήνας.

Πρέπει να δημοσιεύονται τέτοιες φωτογραφίες στα social media; Μήπως εκθέτουν τους εικονιζόμενους; Θα έπρεπε να έχουν αλλοιωθεί τα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο; Εν τέλει, ευαισθητοποιούν ή επιφέρουν αντίθετα του επιδιωκόμενου αποτελέσματα στους χρήστες των κοινωνικών δικτύων τέτοιες κοινοποιήσεις;

Ο πρόεδρος της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδας (ΕΦΕ), Μάριος Λώλος, ο συνιδρυτής του φωτογραφικού πρακτορείου SOOC, Μενέλαος Μυρίλλας, η φωτορεπόρτερ στο πρακτορείο Eurokinissi, Τατιάνα Μπόλαρη και ο διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων στην Ελλάδα, Άρης Μεσσίνης, απαντούν στα ηθικά διλήμματα που τίθενται.

«Επειδή δεν έχεις τον χρόνο να ρωτήσεις εκείνη τη στιγμή, θα το φωτογράφιζα. Είναι μια φωτογραφία κρίσης, καθώς οι άστεγοι έχουν πολλαπλασιαστεί στον υπέρμετρο βαθμό, σε σχέση με τα προ κρίσης δεδομένα» λέει ο Μάριος Λώλος, προτάσσοντας το μήνυμα της εικόνας αφού απεικονίζει την αλληλεγγύη και τη κρίση ταυτόχρονα. «Έχει αυτό το κοντράστ. Θα φωτογράφιζα, αλλά μετά θα ρώταγα τον άστεγο, λέγοντάς του: ‘έχω τραβήξει αυτό το στιγμιότυπο, έχεις πρόβλημα που απεικονίζεται το πρόσωπό σου;’. Και ανάλογα θα έπραττα» συμπληρώνει.

Για τον Μενέλαο Μυρίλλα «τo Facebook είναι μία πολύ περίεργη πλατφόρμα. Στα πλαίσια του ρεπορτάζ μπορείς να κοινοποιήσεις μια φωτογραφία σε μια πλατφόρμα που είναι editorial-use-only και ξέρεις πως αυτή απευθύνεται σε Μέσα Ενημέρωσης. Το Facebook απευθύνεται, όμως, σε όλο τον κόσμο. Άρα, λοιπόν, υπάρχει ένα πρόβλημα, με την έννοια ότι μπορεί να μην χρησιμοποιηθεί δημοσιογραφικά η φωτογραφία.

«Εγώ, δεν θα την έβγαζα. Δεν έχω σηκώσει ακόμα μηχανή να βγάλω άστεγο και νομίζω πως είναι κάτι που δεν θα κάνω ποτέ, αλλά παρόλα αυτά βρίσκω πολύ δυνατό το συγκεκριμένο στιγμιότυπο. Βέβαια, το ότι δεν θα το έβγαζα εγώ, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να βγαίνει. Εμένα το στομάχι μου δεν μου επιτρέπει να κάνω κάτι τέτοιο» αναφέρει.

Η Τατιάνα Μπόλαρη, σημειώνει ότι «κατ’ αρχάς θα τραβούσα το συγκεκριμένο στιγμιότυπο, και είναι αυτονόητο ότι θα το δημοσιοποιούσα, διότι η επαγγελματική μου ιδιότητα, μου επιβάλλει την ενημέρωση του κοινού, πόσο μάλλον σε τέτοια ζητήματα. Είναι μια φωτογραφία που εντάσσεται στο λεγόμενο ρεπορτάζ-δρόμου και αποτυπώνει μια πτυχή της ελληνικής πραγματικότητας που είναι οι άστεγοι -και είναι πολλοί- αυτά τα χρόνια της κρίσης».

Ο διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων στην Ελλάδα, Άρης Μεσσίνης, δηλώνει από την πλευρά του: «Αν αυτές οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν για ενημερωτικό σκοπό, δεν υπάρχει κανένα ζήτημα, αφού η λήψη τους δείχνει ότι είναι ειδησεογραφική. Επίσης, δεν υπάρχει κάτι εικαστικό στις φωτογραφίες, ούτε προσπαθεί να υπονοήσει κάτι παραπάνω αυτός που τις τράβηξε. Εφόσον δεν προσθέτει κάποιο σχόλιο στην συγκεκριμένη κοινοποίηση, δεν μπορώ να είμαι αρνητικός. Καλό είναι να δημοσιεύονται τέτοιες εικόνες, ώστε να παίρνουνε και οι υπόλοιποι το μήνυμα πως υπάρχουν άνθρωποι που βοηθάνε, αλλά και συμπολίτες μας που δεν έχουν παπούτσια να φορέσουν».

Και οι τέσσερις φωτορεπόρτερ συμφωνούν πάντως πως είναι αντιδεοντολογικό να αλλοιώνονται ή να «φλουτάρονται» τα χαρακτηριστικά του προσώπου σε μια φωτογραφία.

«Είμαι δεοντολογικά αντίθετος στο να βάζεις pixels στα πρόσωπα, αλλά δεν δημοσιεύω έτσι κι αλλιώς εικόνες στο Facebook, εκτός κι αν απεικονίζουν ένα δημόσιο πρόσωπο, κάποιον πολιτικό κ.λπ.» υποστηρίζει ο Μενέλαος Μυρίλλας.

Η Τατιάνα Μπόλαρη δηλώνει ότι ως επαγγελματίας είναι υποχρεωμένη να ακολουθεί τους κανόνες δεοντολογίας χωρίς όμως να εκθέτει τους εικονιζόμενους. «Θα προσπαθούσα να αποτυπώσω το συγκεκριμένο στιγμιότυπο με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην εκτεθεί ο άστεγος, αλλά και ο άνθρωπος που του προσφέρει τα παπούτσια, με αποτέλεσμα να μην χρειαστεί να καλύψω το πρόσωπο τους».

Σε αντίστοιχα ρεπορτάζ που έχει κάνει, προσέγγισε τους άστεγους ανθρώπους, μιλούσε μαζί τους πριν τους φωτογραφίσει και όποιος δεν ήθελε την αποτύπωση του προσώπου του (όλοι αντιλαμβανόμαστε τους λόγους), τραβούσε τις φωτογραφίες με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην προσβάλλεται η προσωπικότητά τους.

Ο Αρης Μεσσίνης είναι κατηγορηματικός: «Όχι, απαγορεύεται δεοντολογικά αυτό. Δεν πιστεύω ότι μπορείς να θίξεις τον άστεγο, δημοσιοποιώντας μία τέτοια φωτογραφία. Καλό θα του κάνεις, παρά κακό. Έτσι κι αλλιώς, αυτό που περνάει αυτός ο άνθρωπος είναι πολύ χειρότερο από το να δημοσιευτεί μία φωτογραφία του. Επίσης, αν κάποιος θα ήθελε να βοηθήσει και αναγνωρίσει το σημείο της εικόνας, μπορεί την επόμενη μέρα να του πάει λόγου χάρη φαγητό. Αν έχεις αμφιβολίες, καλύτερα να μην την δημοσιεύσεις».

Δεν έχει νόημα να φλουτάρεις το πρόσωπο του άστεγου, εξηγεί ο Μάριος Λώλος, διότι η εικόνα χάνει τη δύναμη και τη συγκίνηση που σου μεταδίδει. «Έτσι, θα είχαμε ένα ζευγάρι παπούτσια και έναν τύπο με «μωσαϊκό» στο πρόσωπο».

Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται έχει να κάνει με την ευαισθητοποίηση ή όχι της κοινής γνώμης σε κοινωνικά και συχνά βαθιά πολιτικά θέματα, όπως αυτό, μέσω της μαζικής κοινοποίησης τους στα κοινωνικά δικτυα. Η ευαισθητοποίηση -και κατ’ επέκταση η κινητοποίηση- είναι εξάλλου το επίδικο στην περίπτωση αυτή.

«Προσωπικά, πρώτα θα την δημοσίευα στο Μέσο που εργάζομαι. Από εκεί και πέρα θα σκεφτόμουν αν θα την ανέβαζα και σε κάποιο από τα social media, καθαρά για ενημερωτικό σκοπό, για όσους προτιμούν να ενημερώνονται από εκεί» λέει ο Αρης Μεσσίνης.

Ο ίδιος πάντως δεν θεωρεί ότι ο κόσμος έχει «εκπαιδευτεί» στα social media, γιατί είναι κάτι καινούριο. «Ακόμα είναι αχαρτογράφητα νερά και δεν ξέρουμε πού μπορεί να καταλήξει αυτό».

Ο Μάριος Λώλος θεωρεί πως αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι, «αφού σε πρώτη ανάγνωση ευαισθητοποιεί, όπως κάνει άλλωστε μία δυνατή φωτογραφία με ξεκάθαρο μήνυμα».

Από εκεί και πέρα τα social media είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, συμφωνεί και αυτός. «Μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με ένα αυτοκίνητο, το οποίο σε εξυπηρετεί στις μετακινήσεις σου, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να σε σκοτώσει. Είναι ένα εργαλείο που βοηθάει πολύ στην πληροφόρηση, αλλά δεν πιστεύω πως μέσω των social media θα αλλάξουν οι συνειδήσεις των πολιτών-χρηστών» υποστηρίζει.

Από την πλευρά του, ο Μενέλαος Μυρίλλας, πιστεύει πως ναι μεν τα κοινωνικά δίκτυα ευαισθητοποιούν, αλλά λόγω της ιδιαιτερότητας που διακατέχει το Facebook, ο κόσμος μπορεί να παραπλανηθεί από τέτοιου είδους κοινοποιήσεις.

«Ωστόσο, δεν έχουμε αφήσει μεγάλο περιθώριο κι εμείς οι φωτορεπόρτερ, αλλά και τα πρακτορεία, αφού από την δεκαετία του ’90 που έγιναν συνδρομητικά τα πράγματα, αν δεν βρεθεί ένας δημοσιογράφος κάποιου πρακτορείου, στο οποίο έχουν συνδρομή τα Μέσα, τότε αυτό το στιγμιότυπο, θα πάει «άκλαυτο». Οπότε ευθυνόμαστε σε μεγάλο βαθμό για αυτήν την κατάσταση».

Η Τατιάνα Μπόλαρη υποστηρίζει ότι τέτοιου είδους κοινοποιήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ικανές να ευαισθητοποιήσουν και να κινητοποιήσουν τον πολίτη για διάφορα ζητήματα, κοινωνικά ή πολιτικά.Η ίδια είναι χρήστης του Facebook με πολλές αντίστοιχες αναρτήσεις στο προσωπικό της προφίλ, με φωτογραφίες από θέματα που έχει καλύψει. «Θεωρώ ότι πρέπει να το κάνω για να ενημερώσω, να κινητοποιήσω, να ευαισθητοποιήσω, αλλά και για να προβάλλω ζητήματα που μας αφορούν. Έχω κοινοποιήσει αντίστοιχες αναρτήσεις άλλων για τους ίδιους λόγους και αποδείχθηκε ότι λειτούργησε γρήγορα και αποτελεσματικά, σε συνδυασμό με την δημοσιοποίησή τους στα ΜΜΕ» καταλήγει.

Άγγελος Προβολισιάνος

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ