Απολιθωμένα μάτια δείχνουν τις αρχές της έγχρωμης όρασης

Εξετάζοντας στο μικροσκόπιο ένα άριστα διατηρημένο απολίθωμα, παλαιοντολόγοι ανακάλυψαν τις αρχαιότερες ενδείξεις έγχρωμης όρασης, ηλικίας 300 εκατομμυρίων ετών. Τα μάτια του προϊστορικού ψαριού φέρουν απολιθωμένα κωνία και ραβδία, τα κύτταρα του αμφιβληστροειδή που λειτουργούν ως φωτοϋποδοχείς.

Ακόμα και σήμερα, σχετικά λίγα ζώα διαθέτουν κωνία, κύτταρα που βλέπουν σε διάφορα μήκη κύματος και επιτρέπουν την έγχρωμη όραση. Στον άνθρωπο και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, τα κωνία απορροφούν κόκκινο, πράσινο και μπλε φως, από τα οποία συνθέτουμε τελικά μια πολύχρωμη εικόνα του κόσμου.

Τα ραβδία, πολύ πιο συνηθισμένα στο ζωικό βασίλειο, είναι πιο ευαίσθητα στο φως από τα κωνία και δίνουν έτσι καλύτερη νυχτερινή όραση. Στον άνθρωπο, χρησιμεύουν κυρίως για την περιφερική όραση.

Διαβάστε επίσης:

• Τίποτα δεν ξεφεύγει από το μάτι της «κατσαρίδας της θάλασσας»

Η τελευταία ανακάλυψη, η οποία παρουσιάζεται στην επιθεώρηση Nature Communications, αποκαλύπτει ότι το δώρο της έγχρωμης όρασης εμφανίστηκε νωρίς στην εξέλιξη, πριν από τουλάχιστον 300 εκατομμύρια χρόνια.

Το απολιθωμένο ψάρι, το οποίο έχει μήκος δέκα εκατοστά και ανήκει στο είδος Acanthodes bridgei, διατηρεί απολιθωμένα κωνία και ραβδία, ορατά στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης.

Χημικές αναλύσεις στο απολίθωμα αποκάλυψαν επίσης την παρουσία ευμελανίνης, μιας χρωστικής που επενδύει το εσωτερικό του ματιού σε πολλά είδη, και εμποδίζει το θάμπωμα από το διάχυτο φως.

Το απολίθωμα του A.bridgei είναι μια σπάνια περίπτωση, δεδομένου ότι οι μαλακοί ιστοί συνήθως καταστρέφονται σύντομα μετά το θάνατο. Φαίνεται ότι το ψαράκι καλύφθηκε αμέσως από ιζήματα με χαμηλά επίπεδα οξυγόνου, τα οποία απέτρεψαν την ανάπτυξη βακτηρίων.

Το πιθανότερο είναι ότι το ψάρι είχε καλή όραση τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα και μπορούσε να εντοπίζει τους θηρευτές και τη λεία του στα ρηχά νερά όπου πιστεύεται ότι ζούσε, στην περιοχή του σημερινού Κάνσας.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το A.bridgei είναι κοινός πρόγονος των δύο βασικών ομάδων σύγχρονων ψαριών: των οστεϊχθύων, δηλαδή των ψαριών με οστέινο σκελετό, και των χονδριχθύων, ψαριών με σκελετό από χόνδρο, όπως ο γαλέος και ο καρχαρίας.

Η έγχρωμη όραση πρέπει επομένως να εμφανίστηκε πριν χωριστούν τα ψάρια σε αυτές τις δύο βασικές ομάδες, και βέβαια πολύ πριν από την εποχή των δεινόσαυρων.

Όσον αφορά την εμφάνιση της ίδιας της όρασης, έστω και μονόχρωμης, η σημαντικότερη ίσως ένδειξη είναι το Myllokunmingia, ένα από τα πρώτα σπονδυλωτά ζώα, το οποίο δεν αποκλείεται να είχε υποτυπώδη μάτια.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ