Από αγρότης και οικοδόμος, βραβευμένος συγγραφέας

Ήρθε από την Αλβανία στην Ελλάδα έχοντας στις «αποσκευές» του όνειρα. Ο Τηλέμαχος Κώτσιας βίωσε στο πετσί του τη στέρηση της ελευθερίας, αλλά τελικά τα κατάφερε να γίνει συγγραφέας στην Ελλάδα και να γράψει βιβλία στα ελληνικά. Ο δρόμος, όμως, προς τη συγγραφή δεν ήταν ρόδινος.

Ο κ. Κώτσιας γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό Βρυσερά της Δρόπολης, στη Βόρεια Ήπειρο. Ανήκε στην ελληνική μειονότητα, και μέχρι το δημοτικό διδασκόταν τα μαθήματά του στα ελληνικά. Στο Γυμνάσιο, όμως, άλλαξαν τα πράγματα. Τα μαθήματα διεξάγονταν στα αλβανικά. Η αλβανική κουλτούρα, η γλώσσα, η ζωή άφησαν το δικό τους αποτύπωμα. Από τη μνήμη του δεν μπορούν να ξεθωριάσουν ακόμη και οι δυσκολίες, οι στερήσεις και η ανέχεια κάτω από την οποία ζούσε 40 χρόνια στη Δρόπολη.

Θυμάται τον πατέρα του να φυλακίζεται ως πολιτικός κρατούμενος. Η μητέρα του τον μεγάλωσε με μεγάλες δυσκολίες, με τη δυσχέρεια να τους πηγαίνει ένα βήμα πίσω και το καθεστώς του Χότζα να βάζει στο γύψο τις επιθυμίες τους.

Από το σχολείο, όμως, θυμάται το συγγραφικό «μικρόβιο» να υπάρχει μέσα του. Όσο περνούσε ο καιρός αναπτυσσόταν, τον έτρωγε όλο και περισσότερο μέχρι που αποφάσισε να γράψει. Ξεκίνησε να γράφει στα αλβανικά, να διαβάζει παγκόσμια λογοτεχνία μέχρι που το καθεστώς έκοψε το συγγραφικό «νήμα».

Έβαλε πάγο στη συγγραφική του δραστηριότητα, καθώς η λογοτεχνία υπέφερε από σκληρή εποπτεία. Η εποπτεία αυτή του στέρησε και το δικαίωμα στη μόρφωση. Δεν μπορούσε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο γιατί και η μόρφωση υπαγόταν σε πολιτικά κριτήρια. Το ότι ο πατέρας του ήταν πολιτικός κρατούμενος ήταν ανασταλτικός παράγοντας.

Ο κ.Κώτσιας διέθετε, όμως, θάρρος. Γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο, αλλά αργότερα τον διέγραψαν. Στράφηκε προς τον αγροτικό τομέα για πολλές δεκαετίες. Δεν εγκατέλειψε, όμως, ποτέ το γράψιμο. Έγραφε χωρίς να αναζητά τη φήμη και το κέρδος. Αντιθέτως, τα κείμενά του τα κρατούσε στα συρτάρια, σαν να είναι μια δική του ξεχωριστή κληρονομιά.

Όταν το καθεστώς κατέρρευσε, ο κ. Κώστιας έφυγε, παίρνοντας μαζί του τα κιτάπια του. Ήταν 40 χρονών τότε, μπορούσε να ταξιδέψει, αλλά ήταν οικονομικά γυμνός. Κατάφερε όμως να φτάσει στην Ελλάδα, μια χώρα που όπως αναφέρει, του φάνηκε παράδεισος. Το άρωμα της ελευθερίας ήταν το πρώτο πράγμα που «μύρισε».

Δεν άργησε πολύ να αναγνωριστεί και η δουλειά του. Μπορεί στην αρχή να εργαζόταν σε οικοδομές, αργότερα όμως βρήκε δουλειά ως μεταφραστής στο υπουργείο Εξωτερικών και έγινε συγγραφέας. Τα όσα εξέθετε στα βιβλία του είχαν κάτι το διαφορετικό. Ήταν άλλοτε βιογραφικά, μια που πραγματεύονταν τη σκληρή ζωή στο χωριό του, και άλλοτε περιέγραφαν τις σκληρές βεντέτες ανάμεσα στους Αλβανούς στο βόρειο κομμάτι της χώρας. Βεντέτες που ακόμη και σήμερα μαστίζουν τον πληθυσμό και μεταφέρονται στην Ελλάδα.

Χαρακτηριστικά, το βιβλίο του «Κώδικας Τιμής», που έχει αποσπάσει το Βραβείο Καλύτερου Μυθιστορήματος Athens Prize 2014, περιγράφει τέτοιες συνθήκες.

Η συγγραφή όμως στα ελληνικά δεν ήταν μια απλή υπόθεση. Όπως αναφέρει: «Είμαι ένας Έλληνας συγγραφέας, αλλά ταγμένος να γράφω για αυτά που κουβαλώ μέσα μου».

»Πιστεύω στο 50% και όχι στο 100% της αλλαγής» προσθέτει, θέλοντας έτσι να τονίσει τη σημασία που κατέχει η κουλτούρα με την οποία μεγάλωσε.

Μιλώντας για το πρόβλημα του ρατσισμού, δηλώνει πως «δεν είχα την τύχη των Αλβανών», εξηγώντας ότι δεν έπεσε ποτέ θύμα κάποιας ρατσιτικής επίθεσης. Ο φόβος του ρατσισμού μπορεί να μην τον επηρεάζει, ο φόβος όμως της κρίσης έχει θρέψει την αγωνία του.

Αγωνιά για την οικογένειά του. Μετά από τα «χαστούκια», όμως, της απολυταρχίας στην Αλβανία διαθέτει αποθέματα αντοχής. Σημασία έχει, όπως υπογραμμίζει, να είναι ελεύθερος. «Δεν είμαι φυλακισμένος σε μια χώρα δύο εκατομμυρίων».

Η επιθυμία του όμως να γυρίσει πίσω στη Δρόπολη σιγοκαίει μέσα του.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ