Ο ιός HIV «εξελίσσεται σε πιο ήπιες μορφές»

Ο ιός του AIDS εξελίσσεται ταχύτατα και η παθογένειά του έχει αρχίσει να μειώνεται στην Αφρική, διαπιστώνει μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Παραμένει ωστόσο άγνωστο αν το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη ή την Αμερική.

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη στην ανοιχτή επιθεώρηση PNAS, οι σημερινοί φορείς του HIV στη Μποτσουάνα, μια χώρα που χτυπήθηκε νωρίς από την πανδημία AIDS, καθυστερούν να εκδηλώσουν συμπτώματα του συνδρόμου κατά περίπου 2,5 χρόνια, σε σχέση με μια δεκαετία νωρίτερα.

Το γιατί συμβαίνει αυτό φάνηκε στο εργαστήριο, όπου διαπιστώθηκε ο ιός πολλαπλασιάζεται πιο αργά στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Προηγούμενες μελέτες για τον ΗIV στις Δυτικές χώρες είχαν δώσει αντικρουόμενα αποτελέσματα -ορισμένες διαπίστωναν ότι ο ιός γίνεται πιο επικίνδυνος, ενώ άλλες το αντίθετο.

Οι ερευνητές της νέας μελέτης απαντούν ότι ο HIV είναι αναμενόμενο να εξελίσσεται ταχύτερα στην Αφρική, όπου είναι υψηλότερος ο ρυθμός των νέων μολύνσεων. Υποστηρίζουν επίσης ότι η νέα έρευνα μέτρησε άμεσα την ταχύτητα πολλαπλασιασμού του ιού και όχι έμμεσους δείκτες.

Πιστεύουν, τέλος, ότι η χρήση των αντιικών φαρμάκων συνέβαλε στην εξασθένιση του ιού, και επομένως η χορήγησή τους σε όσο γίνεται περισσότερο ασθενείς θα έχει και επιπρόσθετα οφέλη.

Εξάπλωση, εξέλιξη

Ο HIV, ο οποίος πιστεύεται ότι μεταδόθηκε στον άνθρωπο από πιθήκους στις αρχές του 20ού αιώνα, άρχισε να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο πριν από περίπου 30 χρόνια.

Η ενδεχόμενη μείωση της παθογένειάς του στην πορεία του χρόνου θα είχε νόημα από εξελικτική άποψη: το συμφέρον των περισσότερων παθογόνων είναι να προκαλούν λίγα ή καθόλου συμπτώματα ώστε εξαπλώνονται αθόρυβα στον πληθυσμό.

Αυτό είναι το φαινόμενο που παρατηρεί η νέα μελέτη, με επικεφαλής τον καθηγητή Φίλιπ Γκάουλντερ. Η ομάδα του στην Οξφόρδη συνέκρινε δείγματα HIV από 842 οροθετικές γυναίκες στη Μποτσουάνα και τη Νότιο Αφρική. Η επιδημία AIDS έφτασε στη Μποτσουάνα τη δεκαετία του 1980, μια δεκαετία πριν χτυπήσει τη Νότιο Αφρική, οπότε ο ιός είχε περίπου μια δεκαετία περισσότερο χρόνο να εξελιχθεί εκεί.

Όταν εξετάστηκε σε καλλιέργειες ανθρώπινων κυττάρων, o HIV της Μποτσουάνα πολλαπλασιαζόταν πιο αργά -κάτι που εξηγεί γιατί οι φορείς αργούν να εκδηλώσουν συμπτώματα AIDS.

Η ερευνητική ομάδα αποδίδει αυτή την εξασθένηση του ιού σε δύο παράγοντες: τη χρήση φαρμάκων κατά του HIV και, το κυριότερο τη φυσική ανοσία που διαθέτουν ορισμένοι άνθρωποι.

Περίπου το 15% του πληθυσμού στην υποσαχάρια Αφρική φέρει γονιδιακές ποικιλίες που επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει τον ιό από πρωτεΐνες της επιφάνειάς του. Για να γλιτώσει, ο ιός μεταλλάσσει τις πρωτεΐνες αυτές για να μην γίνεται αντιληπτός. Αυτό, όμως, οδηγεί σε μείωση της ταχύτητας πολλαπλασιασμού του.

«Οι ιοί που επιβιώνουν είναι αυτοί που έχουν τη μικρότερη ικανότητα να προκαλούν ασθένεια» εξηγεί o Δρ Γκάουλντερ στο περιοδικό New Scientist.

Πράγματι, το 50% των δειγμάτων HIV από την Μποτσουάνα έφεραν μεταλλάξεις σε κρίσιμες πρωτεΐνες της επιφάνειας, συγκριτικά με 40% στη Νότιο Αφρική.

Φαίνεται όμως ότι οι φαρμακευτικές θεραπείες κατά του HIV έπαιξαν κι αυτές θετικό ρόλο. Οι άνθρωποι που μολύνονται από στελέχη υψηλής παθογένειας τείνουν να εμφανίζουν συμπτώματα και να αρχίζουν τη θεραπεία νωρίτερα. Αυτό ρίχνει τα επίπεδα του ιού στο αίμα τους σε αμελητέα επίπεδα και εμποδίζει έτσι τη μετάδοσή του σε άλλους.

Με άλλα λόγια, ένας άκρως παθογόνος ιός είναι πιο απίθανο να εξαπλωθεί από ό,τι ένα ήπιο στέλεχος.

«Είναι ένα επιπλέον όφελος της θεραπείας που κανείς δεν είχε σκεφτεί» σχολιάζει ο καθηγητής Γκάουλντερ.

Παραμένει άγνωστο αν ο ιός ακολουθεί την ίδια εξελικτική κατεύθυνση σε χώρες εκτός της Αφρικής. Το πιθανότερο όμως είναι ότι η υποσαχάρια Αφρική πρέπει να προηγείται όσον αφορά την εξέλιξη του ιού, αφού εκεί βρίσκεται το επίκεντρο της επιδημίας.

Είναι ένα καλό νέο για την ήπειρο που έχει χτυπηθεί τόσο σκληρά από την επιδημία. Από τους 40 εκατομμύρια νεκρούς του AIDS, και από τα 35 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σήμερα με τον ιό, ένα δυσανάλογα μεγάλο μέρος αντιστοιχεί στην υποσαχάρια Αφρική.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ