Δικαιοσύνη και αλήθεια: η ιστορία των «Γιαγιάδων της πλατείας Μαΐου»

«Αν γεννηθήκατε μεταξύ 1975 και 1980 και έχετε αμφιβολίες για την προέλευσή σας, ελάτε σε εμάς». Αυτή η φράση συνοψίζει τον αγώνα των «Γιαγιάδων της Πλατείας Μαΐου», μιας ΜΚΟ που γεννήθηκε το 1977 στην Αργεντινή με στόχο την αλήθεια και την δικαιοσύνη.

(Η πλατεία Μαΐου -Plaza de Mayo- είναι στο κέντρο του Μπουένος Αϊρες και εκεί βρίσκεται το προεδρικό μέγαρο).

Η χρονική περίοδος στην οποία αναφέρεται η οργάνωση ασφαλώς δεν είναι τυχαία. Είναι τα σκοτεινά χρόνια της τελευταίας δικτατορίας που σάρωσε την Αργεντινή από το 1976, όταν ανατράπηκε η τότε πρόεδρος Ισαβέλ Περόν (τρίτη σύζυγος του ιστορικού προέδρου Χουάν Περόν), μέχρι το 1983 όταν η Χούντα κατέρρευσε υπό το βάρος της στρατιωτικής επέμβασης στα Νησιά Φώκλαντ/Μαλβίνας.

Υπολογίζεται ότι στη διάρκεια της δικτατορίας, πάνω από 30.000 άνθρωποι «εξαφανίστηκαν». Στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν αντιφρονούντες.

Οι αποκαλύψεις που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες δεκαετίες είναι συγκλονιστικές: μετά τα βασανιστήρια στα κέντρα κράτησης, πολλοί από τους αντιφρονούντες «χάνονταν» με τις λεγόμενες πτήσεις θανάτου: ρίχνονταν στα νερά του Νότιου Ατλαντικού Ωκεανού, προκειμένου να μην βρει ποτέ κανείς τα ίχνη τους.

Υπήρχε όμως και μια άλλη πτυχή αυτής της τραγωδίας: οι περιπτώσεις νεαρών γυναικών που την περίοδο της σύλληψής τους βρίσκονταν σε ενδιαφέρουσα. Αυτές γεννούσαν σε στρατιωτικά νοσοκομεία, περνούσαν λίγες ώρες ή έστω μέρες με τα νεογέννητα και στη συνέχεια τα βρέφη δίνονταν για υιοθεσία. Οι μητέρες ακολουθούσαν τη μοίρα των υπόλοιπων αντιφρονούντων και «εξαφανίζονταν».

Οι «Γιαγιάδες» υπολογίζουν ότι περίπου 500 τέτοια παιδιά δόθηκαν για υιοθεσία τα σκοτεινά εκείνα χρόνια. Μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει να ενώσουν με τις οικογένειές τους τα 115 από αυτά.

Μία από τις πλέον συγκινητικές στιγμές ήταν όταν η πρόεδρος της οργάνωσης, Εστέλα Καρλότο, κατάφερε να βρει τον εγγονό της. Το παιδί που γέννησε η κόρη της σε ηλικία 24 ετών, προτού δολοφονηθεί.

Ο Γκίντο ντε Καρλότο γεννήθηκε στις 26 Ιουνίου 1978 σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Η μητέρα του, πέρασε λίγες ώρες αγκαλιά με το παιδί της.

Εκείνα τα χρόνια η Εστέλα Καρλότο ήταν δασκάλα. Όταν η Αστυνομία της ανακοίνωσε το θάνατο της κόρης της, δεν της είπε τίποτα για το νεογέννητο.

Ο εγγονός όμως είχε αμφιβολίες για την προέλευσή του. Έτσι, όταν μεγάλωσε, απευθύνθηκε στην οργάνωση και το τεστ DNA που τελικά έκανε, αποκάλυψε την αλήθεια: Δεν είχε βρει απλά την γιαγιά του, αλλά την πιο διάσημη γιαγιά της χώρας.

Πρόκειται για τον Ιγκνάσιο Ουρμπάν. Αυτό το όνομα του είχαν δώσει οι νέοι γονείς του. Μεγάλωσε σε προάστιο του Μπουένος Αίρες και επέστρεψε στην πρωτεύουσα για να σπουδάσει μουσικός.

Σήμερα, διευθύνει μια μουσική ακαδημία. Από τις φωτογραφίες στον δικτυακό του τόπο (www.ignaciohurban.com.ar) μοιάζει στην γιαγιά του.

H προσπάθεια να βρεθούν οι βιολογικές οικογένειες αυτών των παιδιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και μακρόχρονη: έρευνες σε νοσοκομεία και ληξιαρχεία, αναζήτηση μαρτυριών, ακόμα και της πιο ασήμαντης φαινομενικά λεπτομέρειας. Η πρόοδος της επιστήμης έχει ασφαλώς βοηθήσει, ιδιαίτερα το τεστ DNA.

Η στιγμή της επανένωσης των παιδιών με τις οικογένειες μετά από τόσες δεκαετίες δεν είναι εύκολη.

Η ίδια η Καρλότο εξήγησε πρόσφατα σε συνέντευξή της ότι τα εγγόνια που έρχονται στην Οργάνωση για να διηγηθούν την ιστορία τους και να αναζητήσουν τις βιολογικές τους οικογένειες είναι γεμάτα αμφιβολίες.

«Οι οικογένειες που μεγάλωσαν αυτά τα παιδιά συχνά τους λένε: ‘τώρα θα μας εγκαταλείψεις, εμάς που σε μεγαλώσαμε;’. Για αυτό και πολλές φορές περιμένουν πολλά χρόνια για να ψάξουν. Όμως τότε είναι αργά γιατί οι περισσότερες γιαγιάδες είναι πολύ μεγάλες σε ηλικία και πεθαίνουν» εξηγεί η Καρλότο, η οποία σήμερα είναι 83 ετών. Αν ζούσε η κόρη της, θα ήταν 60.

Εκτός από τον φόβο της απόρριψης, υπάρχει και ο υπαρκτός κίνδυνος της άσκησης ποινικής δίωξης για υφαρπαγή ανηλίκου. Αρκετοί γονείς βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη Δικαιοσύνη.

«Εγώ δεν ζητούσα ποτέ παρά μόνο δικαιοσύνη και αλήθεια. Έχω 14 εγγόνια και στο σπίτι υπήρχε μια άδεια καρέκλα, η 15η, για εκείνον. Τον είδα στις φωτογραφίες. Είναι μουσικός, είναι εξαιρετικό παιδί. Εκείνος μας έψαξε. Ήρθε στις ‘Γιαγιάδες’ τον Ιούλιο, του ανοίξαμε την πόρτα και τον ακούσαμε.

» Ακόμα πρέπει να γίνουν πολλά, γιατί υπάρχουν πολλές γιαγιάδες εδώ που δεν έχουν ακόμα νιώσει αυτό που ένιωσα εγώ. Δεν ήθελα να πεθάνω χωρίς αυτή την αγκαλιά» δήλωσε η Καρλότο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2012 ο δικτάτορας της χώρας Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα, καταδικάστηκε σε επιπλέον κάθειρξη 50 ετών για την υπόθεση των βρεφών. Το δικαστήριο ουσιαστικά αποδέχθηκε το σκεπτικό των «Γιαγιάδων» ότι επρόκειτο για οργανωμένο σχέδιο της Χούντας.

Στη μεγάλη οθόνη, η ταινία La Historia Oficial (1985), η οποία πραγματεύεται το ζήτημα, κατάφερε να κερδίσει Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

Απόστολος Ρουμπάνης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ