To δημοφιλέστερο εντομοκτόνο «βλάπτει και τα πουλιά»

Το εντομοκτόνο που ενοχοποιείται τα τελευταία χρόνια για την παρακμή των μελισσών δείχνει να συνδέεται και με τη μείωση των πουλιών που ζουν στους αγρούς, προειδοποιεί νέα μελέτη στο Nature.

Οι ερευνητές δεν απέδειξαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι υπάρχει αιτιακή σχέση ανάμεσα στο εντομοκτόνο και τη μείωση των πτηνών, θεωρούν όμως ότι το φαινόμενο είναι υπαρκτό και ίσως οφείλεται στη μείωση των εντόμων με τα οποία τρέφονται πολλά πουλιά.

Η μελέτη αφορά το imidacloprid, το οποίο θεωρείται σήμερα το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο εντομοκτόνο γεωργικής χρήσης στον κόσμο. Ανήκει στην κατηγορία των νεονικοτινοειδών, μορίων που βασίζονται στη νικοτίνη και έχουν νευροτοξική δράση στα έντομα.

Τα νεονικοτινοειδή εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1990 ως εναλλακτική λύση σε παλαιότερα εντομοκτόνα που δεν διασπώνται εύκολα στο περιβάλλον και θεωρούνται πιο τοξικά.

Τα τελευταία χρόνια όμως τα νεονικοτινοειδή κατηγορούνται ότι ζαλίζουν τις μέλισσες σε χαμηλές συγκεντρώσεις και τις εμποδίζουν στην αναζήτηση τροφής. Αν και μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί ότι οι άγριες μέλισσες όντως εκτίθενται σε επίπεδα που μπορούν να τις επηρεάσουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλλει διετές μορατόριουμ στη χρήση του imidacloprid και άλλων δύο νεονικοτινοειδών σε ανθοφόρα φυτά.

Στις ανησυχίες για τις επιπτώσεις του imidacloprid έρχεται τώρα να προστεθεί η μελέτη οικολόγων και ορνιθολόγων στην Ολλανδία, μια χώρα στην οποία οι πληθυσμοί των πτηνών παρακολουθούνται συστηματικά.

Η ερευνητική ομάδα εξέτασε 15 είδη πτηνών που τρέφονται με έντομα και διαπίστωσε ότι μείωση των πληθυσμών ορισμένων ειδών σχετίζεται με την παρουσία imidacloprid σε επιφανειακά ύδατα.

Αυτό βέβαια δεν αρκεί για να αποδείξει ότι υπάρχει σχέση αιτίας-αποτελέσματος: η μείωση των πτηνών θα μπορούσε να είχε αρχίσει πριν εμφανιστεί στην αγορά το imidacloprid και να οφείλεται σε άλλους παράγοντες όπως η αλλαγή χρήσης γης.

Οι ερευνητές πάντως διαβεβαιώνουν ότι έλεγξαν και στάθμισαν τα δεδομένα τους για να αποκλείσουν τέτοιους παράγοντες, και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει αιτιακή σχέση. Παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν το μηχανισμό του φαινομένου, ωστόσο μια πιθανή εξήγηση παρατίθεται σε συνοδευτικό άρθρο σχολιασμού που δημοσιεύεται στο ίδιο τεύχος του Nature.

Όπως γράφει ο Ντέιβ Γκάουλσον του Πανεπιστημίου του Σάσεξ, η πιθανότερη εξήγηση ότι η μείωση των πτηνών οφείλεται σε μείωση των εντόμων με τα οποία τρέφονται.

Οι μέλισσες δεν είναι η βασική πηγή τροφής για τα είδη που εξετάστηκαν, δεν αποκλείεται όμως το εντομοκτόνο που υπάρχει στα νερά να σκοτώνει άλλα είδη εντόμων που καταναλώνονται από πτηνά, προτείνει ο ερευνητής.

Ο ίδιος μάλιστα επισήμανε στο BBC ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αξιόπιστες μελέτες για το κατά πόσο τα νεονικοτινοειδή αυξάνουν τη σοδειά. «Απαιτούνται έρευνες πεδίου […] Αν δεν υπάρχει μείωση της σοδειάς [από τη διακοπή χρήσης νεονικοτινοειδών] τότε πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε τα καταραμένα τα φάρμακα. Δεν θέλει πολύ μυαλό!» είπε ο Γκάουλσον.

Από την πλευρά της, η γερμανική εταιρεία Bayer, ο μεγαλύτερος παραγωγός imidacloprid, υποστηρίζει ότι η τελευταία μελέτη δεν αποδεικνύει ότι υπάρχει αιτιακή σχέση. Παραπέμπει επίσης στα αποτελέσματα δοκιμών που δείχνουν ότι τα πτηνά δεν επηρεάζονται από την παρουσία imidacloprid σε επιφανειακά ύδατα.

Παρουσιάζοντας την ολλανδική μελέτη, το ειδησεογραφικό τμήμα του Nature χαρακτηρίζει τα ευρήματα «ανησυχητικά», τονίζει όμως ότι το ερώτημα που τίθεται είναι περίπλοκο και δεν έχει ακόμα απαντηθεί με βεβαιότητα.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ