Ο φόβος για τα φίδια «είναι γραμμένος στα γονίδιά μας»

Ο φόβος για τα φίδια όχι μόνο είναι έμφυτος στον άνθρωπο και τα άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, αλλά δεν αποκλείεται να επηρέασε και την εξέλιξη της προηγμένης μας όρασης. Η σχετικά νέα αυτή θεωρία δείχνει να ενισχύεται από την ανακάλυψη νευρώνων που ειδικεύονται στην αναγνώριση των φιδιών στον εγκέφαλο του πιθήκου ρέζους.

Από προηγούμενες μελέτες είναι γνωστό ότι στον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχουν νευρώνες που αντιδρούν σε συγκεκριμένες εικόνες, όπως για παράδειγμα τα πρόσωπα.

Τώρα, διεθνής ερευνητική ομάδα αναφέρει στην αμερικανική επιθεώρηση PNAS ότι ο εγκέφαλος του ρέζους διαθέτει νευρώνες που αντιδρούν ειδικά στη θέα των φιδιών, και μάλιστα οι νευρώνες αυτοί είναι πιο πολυάριθμοι από τους νευρώνες που αναγνωρίζουν τα πρόσωπα και τα χέρια άλλων μακάκων ρέζους. Η διαπίστωση προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι μακάκοι είναι άκρως κοινωνικά ζώα.

«Τα αποτελέσματά μας βρίσκονται σε συμφωνία με την ιδέα ότι τα φίδια έχουν ασκήσει ισχυρή εξελικτική πίεση στα πρωτεύοντα θηλαστικά» λέει η Λιν Ίσμπελ, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ντέιβις και μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η Ίσμπελ ήταν η επιστήμονας που πρότεινε το 2006 τη θεωρία ότι η ισχυρή, έγχρωμη όραση των πρωτευόντων θηλαστικών εξελίχθηκε κυρίως για την αναγνώριση και την αποφυγή φιδιών.

Τα πρωτεύοντα, εξάλλου, είναι κυρίως ζώα των δέντρων και για εκατομμύρια χρόνια μοιράζονται τις φυλλωσιές με επικίνδυνα ερπετά.

Η τελευταία μελέτη βασίστηκε σε παρατηρήσεις μακάκους ρέζους που είχαν γεννηθεί σε συνθήκες αιχμαλωσίας και δεν είχαν δει ποτέ φίδι στη ζωή τους.

Η ανακάλυψη εξειδικευμένων νευρώνων «δείχνει ότι ο εγκέφαλος διαθέτει ειδικά νευρικά κυκλώματα για να εντοπίζει τα φίδια, και αυτό δείχνει ότι τα νευρικά κυκλώματα για την ανίχνευση παιδιών έχουν κωδικοποιηθεί στα γονίδια των πιθήκων» σχολιάζει η Ίσμπελ.

«Δεν βλέπω άλλο τρόπο να εξηγηθεί η ευαισθησία αυτών των νευρώνων στα φίδια παρά μόνο μέσω μιας εξελικτικής οδού» προσθέτει.

Μέχρι σήμερα, πάντως, οι κυρίαρχες θεωρίες για την ισχυρή, έγχρωμη όραση των πρωτευόντων είναι ότι η ικανότητα αυτή εξελίχθηκε για να επιτρέπει την εύκολη αναγνώριση των ώριμων καρπών, πιθανώς και για να διευκολύνει την ερωτοτροπία.

Η Δρ Ίσντελ έχει αναπτύξει τη θεωρία της για το ρόλο των φιδιών στην ανθρώπινη εξέλιξη της στο βιβλίο The Fruit, the Tree and the Serpent («Ο Καρπός, το Δέντρο και ο Όφις») των Εκδόσεων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ