Ψεύτικη μελέτη έγινε δεκτή από δεκάδες επιστημονικές εκδόσεις

Δεκάδες επιστημονικές επιθεωρήσεις που ακολουθούν το νέο μοντέλο της δωρεάν πρόσβασης δέχτηκαν να δημοσιεύσουν μια μελέτη την οποία φαντάστηκε ένας δημοσιογράφος προκειμένου να ξεσκεπάσει τα δεινά του συστήματος.

Η αποκαλυπτική φάρσα που έστησε ο Τζον Μποχάνον, επιστημονικός δημοσιογράφος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ξεγέλασε τις 157 από τις 304 επιθεωρήσεις ανοιχτής πρόσβασης στις οποίες απευθύνθηκε.

«Οποιοσδήποτε επιμελητής με λυκειακές γνώσεις χημείας και την ικανότητα να καταλαβαίνει μια απλή γραφική παράσταση θα έπρεπε να είχε εντοπίσει τα προβλήματα αμέσως» ανέφερε ο Μποχάνον στο δικτυακό τόπο του περιοδικού Science.

Η δημοσίευση περιέγραφε ένα απλό πείραμα που εξέταζε το κατά πόσο τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται πιο αργά σε ολοένα αυξανόμενες συγκεντρώσεις μιας ουσίας. Η μελέτη έβριθε από εσκεμμένα λάθη και παρέπεμπε σε ανύπαρκτες μελέτες αφρικανικών πανεπιστημίων.

Η φάρσα έβαλε στο στόχαστρο ειδικά για τις επιθεωρήσεις ανοιχτής πρόσβασης που βασίζονται στο λεγόμενο «χρυσό» κανόνα, βάσει του οποίου οι συγγραφείς μιας δημοσίευσης καλούνται να καταβάλλουν ένα τέλος.

Συνολικά 255 ελαφρώς διαφορετικές εκδοχές της μελέτης εστάλησαν σε 304 επιθεωρήσεις. Οι 157 έκαναν δεκτό το άρθρο και οι 98 το απέρριψαν. Στο 60% του συνόλου των περιπτώσεων, η δημοσίευση έγινε δεκτή χωρίς έλεγχο από άλλους επιστήμονες (peer review), ενώ από τις επιθεωρήσεις που υποτίθεται ότι έλεγξαν τη μελέτη το 70% την έκανε τελικά δεκτή.

Μόνο το Public Library of Science (PLoS), μια έγκριτη συλλογή ηλεκτρονικών επιθεωρήσεων, επισήμανε τα δυνητικά ηθικά προβλήματα της δημοσίευσης και την απέρριψε άμεσα.

Η ψεύτικη μελέτη έγινε δεκτή από το 45% των επιθεωρήσεων που ανήκουν στο Directory of Open Access Journals (DOAJ), ένα ποσοστό που ο ιδρυτής του DOAJ Λαρς Μπγιορνχαουγκε δηλώνει ότι «δυσκολεύεται να πιστέψει».

Το συμπέρασμα, όμως, είναι προφανές: ο έλεγχος ποιότητας σε πολλές δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης είναι τουλάχιστον ελλιπής.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ