Έκθεση της βρετανικής κυβέρνησης στηρίζει την ελεύθερη πρόσβαση στην έρευνα

Λίγες εβδομάδες μετά την απόφαση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ να διακόψει τις πανάκριβες συνδρομές σε επιστημονικές εκδόσεις, έκθεση για λογαριασμό της βρετανικής κυβέρνησης καταλήγει στη θέση ότι οι επιθεωρήσεις δωρεάν πρόσβασης πρέπει να γίνουν «το κύριο μέσο για τη δημοσίευση ερευνών».

Οι περισσότερες επιστημονικές έρευνες δημοσιεύονται σήμερα σε επιθεωρήσεις που χρεώνουν την πρόσβαση με ακριβές ετήσιες συνδρομές.

Στην αγορά επιστημονικών εκδόσεων κυριαρχούν σήμερα λίγοι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι (όπως η ολλανδική Elsevier και η γερμανική Springer) των οποίων οι πρακτικές έχουν μπει στο μικροσκόπιο τα τελευταία χρόνια.

Πολλοί θεωρούν παράλογο να πρέπει να πληρώνουν τα πανεπιστήμια προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε μελέτες που χρηματοδοτήθηκαν από τους ίδιους τους φορολογούμενους. Το Χάρβαρντ, που πλήρωνε μέχρι πρόσφατα 3,5 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο για συνδρομές, καλεί πλέον τους φοιτητές του να δημοσιεύουν τις εργασίες τους μόνο σε επιθεωρήσεις ανοιχτής πρόσβασης, όπως το αμερικανικό PLoS στις ΗΠΑ και το βρετανικό Biomed Central.

Στη Βρετανία, το κόστος των συνδρομών για τα ακαδημαϊκά ιδρύματα ανερχόταν το 2011 στα 175 εκατομμύρια δολάρια, αναφέρει την Τρίτη ο δικτυακός τόπος του Nature.

Στο μοντέλο της ανοιχτής πρόσβασης, οι ερευνητές πληρώνουν τα έξοδα για τον έλεγχο και τη δημοσίευση των εργασιών τους, τα οποία ονομάζονται «τέλος επεξεργασίας άρθρου» ή APC.

To θέμα εξετάστηκε στη Βρετανία από επιτροπή (Ομάδα Εργασίας για την Επέκταση της Πρόσβασης σε Δημοσιευμένα Ερευνητικά Ευρήματα) που διόρισε ο υπουργός Επιστήμης Ντέιβιντ Ουίλετς, ένθερμος υποστηρικτής των επιθεωρήσεων ανοιχτής πρόσβασης.

Η έκθεση καταλήγει στη θέση ότι η κυβέρνηση πρέπει να στηρίξει το μοντέλο της ανοιχτής πρόσβασης, δεδομένου ότι το σημερινό κόστος των συνδρομών «περιορίζει την καινοτομία, την ανάπτυξη και άλλα οφέλη που απορρέουν από την έρευνα».

Ωστόσο, η επιτροπή εκτιμά ότι η μετάβαση στο νέο μοντέλο δεν πρέπει να θίξει τη βιωσιμότητα των εκδοτικών οίκων.

Εκτιμά επιπλέον ότι τα τέλη δημοσίευσης APC θα μπορούσε να φτάσει τα 60 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο, ποσό το οποίο θα ερχόταν να προστεθεί στις δαπάνες για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών επιθεωρήσεων ανοιχτής πρόσβασης.

Το ποσό των 60 εκατ. δολαρίων υπολογίστηκε με βάση την εκτίμηση ότι το μέσο τέλος δημοσίευσης θα φτάνει τα 2.200 δολάρια ανά άρθρο.

Με την εκτίμηση αυτή διαφωνεί όμως ο Τίμοθι Γκάουερς, μαθηματικός του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και υποστηρικτής της ανοιχτής πρόσβασης. «Όλοι οι μαθηματικοί που γνωρίζω θεωρεί υψηλή μέχρι γελοιότητας την ιδέα των APC στα 2.200 δολάρια» σχολιάζει στο Nature.

Ο ίδιος κατηγορεί μάλιστα την επιτροπή για «υπερβολική συμπάθεια προς τους εκδότες».

Από την πλευρά της, η κοινωνιολόγος Τζάνετ Φιντς, πρόεδρος της επιτροπής, απαντά ότι δεν ήταν δουλειά της «να αναμειχθεί στην αγορά θέτοντας συγκεκριμένη τιμή» για τα APC.

Επισημαίνει επίσης ότι, σε κάθε περίπτωση, τα οφέλη της ανοιχτής πρόσβασης είναι τόσο σημαντικά ώστε θα δικαιολογούσαν μια αύξηση των δημόσιων δαπανών για τα APC και την ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ