Η Φωτεινή Τσαλίκογλου μιλά για τη δύναμη της απώλειας

!function(d,s,id){var js,fjs=d.getElementsByTagName(s)[0];if(!d.getElementById(id)){js=d.createElement(s);js.id=id;js.src=»//platform.twitter.com/widgets.js»;fjs.parentNode.insertBefore(js,fjs);}}(document,»script»,»twitter-wjs»);

Γεμάτη ευαισθησία, όραμα και αισιοδοξία, η Φωτεινή Τσαλίκογλου, χρησιμοποιώντας και δικά της προσωπικά βιώματα, απαντά στα ερωτήματα μας για την απώλεια και το πένθος, ενώ μας δίνει και την δική της οπτική για την αντιμετώπιση των κρίσεων.

Αφορμή η ομιλία της με θέμα «Η Δύναμη της Απώλειας και οι Μεταμορφώσεις της Οδύνης: η δημιουργία ως αντίδοτο στις κρίσεις» στις 9 Μαρτίου 2011, στις 19:00 μ.μ. στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Χορηγός επικοινωνίας της εκδήλωσης είναι το in.gr.

Υποστηρίζετε ότι η «απώλεια» παροτρύνει τη δημιουργία. Ποια «απώλεια» ήταν εκείνη που καθόρισε/καθορίζει τη δημιουργική σας πορεία στο χώρο των γραμμάτων;

Ήμουνα δεκαπέντε χρονών όταν πέθανε η προγιαγιά μου. Σε βαθύ γήρας. Ειρηνικά στον ύπνο της, μέσα στο σπίτι μας. «Σαν πουλάκι έσβησε η Άννα γιαγιά» είπε η κόρη της. Πήρα ένα κομμάτι χαρτί κι έγραψα «Σήμερα πέθανε η Αννα γιαγιά», κι επειτα συμπλήρωσα «σαν πουλάκι έσβησε».
Η φράση εκεινη έκλεβε κάτι από την αγριαδα του θανατου. Θυμάμαι την ανακούφιση που ένοιωσα. Δειλά-δειλά και διστακτικά απο τότε και μέχρι σήμερα το ιδιο πραγμα προσπαθώ να κάνω: Να αποτυπωνω την οδύνη, για να την εξημερώσω. Είναι μια σχεδόν μεταφυσική διαδικασία. Σαν να προσφέρεις αγάπη και θαλπωρή σε ένα άγριο ζώο, για να το κάνεις σιγά σιγά ένα αφοσιωμένο σε σένα κατοικίδιο. Η διαδικασία αυτή δεν τελειώνει ποτέ. Η μεταμορφωση δεν είναι ποτέ ολοκληρωτική.

Στα αρνητικά που προσάπτουμε όλοι μας στον σύγχρονο τρόπο ζωής, εσείς προσθέτετε και την αποφυγή του πένθους. Πως ορίζετε την αποφυγή αυτή, και πως την ερμηνεύετε;

Ο αποτελεσματικός, λειτουργικός άνθρωπος της εποχής μας αρνείται πεισματικά το πενθος. Αρνειται δηλαδή να πονέσει, να ζήσει το θρήνο, τα συναισθήματα θλίψης που γεννά μια απώλεια. Υπακούει στην άρρητη επιταγή: «Μόνο μπροστά κοιτάμε». Κρύβει κάτω από το χαλί, εντοιχίζει σε μια ντουλάπα τα συναισθήματα του. Κι ετσι γίνεται ενας αποκομμένος, εξόριστος από τον εαυτό του άνθρωπος.

Θα λέγατε ότι ειναι «απαραίτητο» να βιώσουμε μια μεγάλη «απώλεια» για να γίνουμε δημιουργικοί ή υπάρχει και ευκολότερος δρόμος για την δημιουργία;

Ο Αρτώ έλεγε «Κανείς ποτέ δεν έγραψε, ούτε ζωγραφισε, ούτε έφτιαξε έργα γλυπτικής ή πλαστικής, ούτε κατασκεύασε η επινόησε κάτι για άλλο λόγο παρα για να βγει από την κόλαση».

Ο δρόμος προς την δημιουργικότητα ειναι μοναχικός ή όχι;

Ενας εξαιρετικά μοναχικός δρόμος που όμως σου επιρέπει να φαντασιώνεις ότι δεν είσαι μονος και ότι μεσα από το έργο σου συνομιλείς με το σύμπαν. Πρόκειται για μια πολύτιμη ψευδαίσθηση.

Στα μυθιστορήματά σας κυρίως υπάρχει έντονος ο ψυχολογικός παράγοντας στο προφιλ των ηρώων. Συνειδητά ή ασυνείδητα συμβαίνει αυτό;

Μα ο ψυχολογικός παράγοντας είναι πάντα εκεί. Ακόμα και αν εμεις δεν το θέλουμε, δεν μας αφήνει να τον αγνοήσουμε.

Καθιστώντας πιο προσιτή την επιστήμη της Ψυχολογίας στο ευρύ κοινό, το όφελος ειναι μεγαλύτερο για την Επιστήμη ή για τον άνθρωπο;

Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη για τον άνθρωπο. Όταν το ξεχνάει αυτό εκφυλίζεται σε μια απρόσφορη τεχνογνωσία, μετασχηματίζεται σε μια τεχνολογια της συμπεριφοράς που μπορεί να είναι χρήσιμη και ωφέλιμη για την εξουσία αλλά όχι για τον ιδιο τον άνθρωπο.

Τελικά, αξίζει κανείς να βιώνει τις απώλειες του στην πλήρη έκφανσή τους;

Το βίωμα της απώλειας είναι πολύτιμο. Σε εισάγει σε μια απομυθοποιούσα πραγματικότητα. Σε φέρνει αντιμετωπο με προκλησεις και επιλογές. Αλλά και μια επιθυμία υπέρβασης. Η διεργασία του πενθους προσφέρει τα δώρα της αυτογνωσίας,της συμπόνοιας στον εαυτό μας και στον άλλον, της βαθύτητας του συναισθήματος και της σκέψης μας. Της επιεικιας και της αλληλεγκυης απέναντι στον αδύνατο. Σκεφτείται ποσο δραματικά απουσιάζουν στις μερες που ζουμε όλα αυτά.

H Φωτεινή Τσαλίκογλου σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και ειδικεύτηκε στην Κλινική Ψυχολογία. Είναι καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου διδάσκει τα μαθήματα «Κλινική ψυχολογία μέσα από τη λογοτεχνία και την Τέχνη» και «Εγκληματολογική Ψυχολογία».
Αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» και είναι συγγραφέας των έργων: «Σχιζοφρένεια και Φόνος. Αναζητώντας τον Χαμένο Παράδεισο», «Μυθολογίες βίας και καταστολής», «O μύθος του επικίνδυνου ψυχασθενή», «Ψυχο-λογικά, Οι παγίδες του αυτονόητου», «Η ψυχολογία στην Ελλάδα σήμερα” (επιμέλεια), «Η Ψυχολογία της καθημερινής ζωής: H κουλτούρα του εφήμερου», «Η Ψυχή στη χώρα των πραγμάτων», «Μήπως;» (μαζί με την Μαργαρίτα Καραπάνου), «H νεράιδα της Γης» (παραμύθι σε εικονογράφηση Αλέξη Κυριτσόπουλου), «Δεν μ’ αγαπάς, μ’ αγαπάς: Τα παράξενα της μητρικής αγάπης. Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου».
Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν τα μυθιστορήματα της «Η κόρη της Ανθής Αλκαίου», «Ονειρεύτηκα πως είμαι καλά», «Έρως φαρμακοποιός», «Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ», «Όλα τα Ναι του κόσμου» (νουβέλα). Το τελευταίο της μυθιστόρημα «Το Χάρισμα της Βέρθας» ήταν υποψήφιο για το βραβείο αναγνωστών 2010 του ΕΚΕΒΙ.
Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Το Μέλλον ανήκει στην έκπληξη: 34 Σχόλια για την κρίση κι ένα υστερόγραφο».