Γιάννης Κακλέας: Το παρόν επαναφέρει τη δουλεία

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Στη θεατρική του βαλίτσα έχει φιλοξενήσει ποικιλία «ενδυμάτων». Η καλλιτεχνική του ταυτότητα έχει συνυπάρξει τόσο με μιούζικαλ όσο και με έργα κλασικής λογοτεχνίας. Την περίοδο αυτή ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας διεισδύει στον Άμλετ, τον φιλόσοφο των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στις 10 Νοεμβρίου, θα παρουσιάσει το αριστούργημα της παγκόσμιας δραματουργίας, αφιερώνοντας την παράσταση στο ιερό τέρας του θεάτρου, τον Πίτερ Μπρουκ.

Αναρωτιέται πώς μπορεί να υπάρξει κανείς σε μια σύγχρονη, βίαιη κοινωνία αντιμετωπίζοντάς την χωρίς να λερώσει την ψυχή του. Μιλώντας στο in.gr για την ελληνική κοινωνία, κάνει λόγο για ένα καζάνι που βράζει, ενώ εκτιμά ότι «σίγουρα θα υπάρξει μια εκτίναξη αντίδρασης στη βία του χρήματος που βιώνουμε».

Ως παιδί της «εργατικής τάξης», όπως αναφέρει, έχει μάθει ότι η δυσκολία υπάρχει σε κάθε επιδίωξη και ότι δεν είναι ένα γνώρισμα που πρόσφατα έκανε την εμφάνισή του. Ως καλλιτέχνης, από την άλλη, διατείνεται ότι το θέατρο ανθεί σε περιόδους κρίσης και «πηγαίνει στους Έλληνες».

Δεν κρύβει το ενδιαφέρον του για τους νέους ανθρώπους εκφράζοντας μια βαθιά ανησυχία. «Υπάρχει ο φόβος μήπως οι νέοι άνθρωποι δεν ονειρευτούν, δεν επιδιώξουν την ανατροπή των πραγμάτων προς το καλύτερο εξαιτίας των δυνάμεων του χρήματος», επισημαίνει κλείνοντας το μάτι στην αλλαγή ή και την ανατροπή.

Στο ρεπερτόριό σας υπάρχουν δυνάμεις αντίρροπες. Από μιούζικαλ μέχρι έργα της κλασικής λογοτεχνίας. Θα λέγατε πως σας ταιριάζει ο χαρακτηρισμός «σκηνοθέτης των άκρων» που κατά καιρούς σας έχει αποδοθεί;
Πάνω από όλα είμαι σκηνοθέτης και σκηνοθετώ τα έργα έτσι όπως πιστεύω ότι πρέπει να σκηνοθετούνται. Η γραφή του συγγραφέα ή το θέμα που διαπραγματεύεται ένα κείμενο είναι τέτοιο ώστε να επιτρέπει ή να επιβάλλει καμιά φορά τον πειραματισμό των ορίων της θεατρικής πράξης. Αγαπώ όλα τα είδη του θεάτρου: από την επιθεώρηση μέχρι το αρχαίο δράμα.

Πειραματιζόμενος συχνά με τα όρια της θεατρικής πράξης, προσεγγίζετε τον «Άμλετ» μέσα από σύγχρονο πρίσμα;
Ναι παρουσιάζω έναν σύγχρονο Άμλετ, δεν θα μπορούσε να είναι και αλλιώς. Το κείμενο, που είναι ψυχαναλυτικό τόσο για δημιουργούς και ερμηνευτές όσο και για θεατές, αποτελεί αριστούργημα που διαπραγματεύεται την τέχνη του να ζει κανείς, την ανάγκη του να ζει κανείς με απόλυτο τρόπο πιστός στα ιδεώδη και τις ηθικές του αρχές. Εάν δεν ανέβει με σύγχρονο τρόπο ο Άμλετ να διαπραγματευτεί τα θέματα που αφορούν στον σύγχρονο άνθρωπο, δεν αξίζει να ανέβει. Έχουν ειπωθεί τόσο για αυτό το έργο, οπότε μόνο όταν το δει κανείς με σύγχρονη ματιά έχει αξία να το ανεβάσει.

Σύγχρονες ματιές σκηνοθετών, πειραματισμοί πάνω στο κείμενο του Σάιξπηρ έχουν οδηγήσει στην εννοιολογική απονεύρωση του Άμλετ;
Ο πειραματισμός είναι αναγκαίος για να προχωρήσει η θεατρική πράξη. Δεν υπάρχει θέατρο χωρίς την έννοια του πειραματισμού, αλλιώς κινδυνεύει να πεθάνει. Ο Άμλετ είναι ένα μεγάλο έργο, τεσσάρων ορών, οπότε οι ομάδες και οι σκηνοθέτες που το ανεβάζουν επιλέγουν το ποσοστό του κειμένου που θα κρατήσουν. Η δική μας προσέγγιση εστιάζει στον Άμλετ, στη σχέση με τον πατέρα και τη μητέρα του, την εξουσία και τις ηθικές αξίες που διακυβεύονται με την έννοια της εκδίκησης. Χρησιμοποιούμε τον Άμλετ ως πειραματόζωο για να θέσουμε ερωτήματα πάνω σε καίρια θέματα όπως είναι η έννοια της δικαιοσύνης. Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα σήμερα είναι να προσπαθήσει να ζήσει κανείς με τις αντιφάσεις του. Από τη μια μεριά με τις επιδιώξεις του για δικαιοσύνη και από την άλλη με την ισορροπία που έχει η κοινωνική υποκρισία στην οποία διαβιώνουμε.

Αναλύσεις για έναν Άμλετ φιλόσοφο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για έναν αισχύλειο Ορέστη έχουν κατά καιρούς γραφτεί. Εσείς πώς θα επιχειρούσατε να διεισδύσετε σε αυτή τη σύνθετη προσωπικότητα;
Με έχει επηρεάσει η προσέγγιση του προφήτη του θεάτρου μας, Πίτερ Μπρουκ. Το πιο δύσκολο πράγμα, αναφέρει, είναι να προσπαθήσεις να πραγματοποιήσεις αυτό που καλείσαι να κάνεις και στην προκειμένη περίπτωση μια πράξη βίας και ρήξης χωρίς να λερώσεις την ψυχή σου, χωρίς δηλαδή να μπεις εσωτερικά σε έναν κύκλο βίας και αίματος. Είναι άλυτο θέμα το πώς μπορεί να υπάρξει κανείς σε μια σύγχρονη, βίαιη κοινωνία αντιμετωπίζοντάς την χωρίς να λερώσει την ψυχή του και χωρίς να χάσει τον βασικό πυρήνα του είναι. Στον προβληματισμό του Πίτερ Μπρουκ, στον οποίο θα ήθελα να αφιερώσω την παράσταση, βασίζεται η σκέψη μου για τον Άμλετ.
Ζούμε σε μια βίαιη εποχή, σε μια εποχή που η ψυχολογική και πολλές φορές η σωματική βία, η βία της εξουσίας είναι κυρίαρχα στοιχεία. H βία του χρήματος είναι μια άλλη βία, ζούμε σε μια σκληρή και βίαιη εποχή.

Βιώνουμε κατά κάποιο τρόπο μια αμλετική κατάσταση ως προς το ότι αρνούμαστε να υποταχθούμε στην εξουσία;
Όχι όλοι. Ο χαρακτήρας του Άμλετ δεν είναι ένας κοινός χαρακτήρας. Είναι ένας χαρισματικός άνθρωπος που μπορεί και αναγνωρίζει την πραγματικότητα, μπορεί να διαπραγματεύεται με αυτή, μπορεί και στοχάζεται πάνω σε αυτή. Είναι ένα ιδιαίτερο πλάσμα με χαρακτηριστικά ποιητή, καλλιτέχνη και φιλόσοφου. Είναι το καλύτερο δείγμα της κοινωνίας μας αυτός ο άνθρωπος..

Σε αυτή την κοινωνία, ποια η θέση των ονείρων και των επιδιώξεων;
Όσο ζω δεν έχω ζήσει κάτι εύκολο. Πάντα ήταν δύσκολα τα πράγματα. Για κάποιους ανθρώπους, όπως φαίνεται, δεν ήταν δύσκολα. Εγώ ως παιδί της εργατικής τάξης πάντα δύσκολα τα έβλεπα. Από την άλλη πλευρά, οι δυσκολίες μάς βάζουν να ξεπερνάμε τους εαυτούς μας, αλλιώς ζούμε σε μια θαλπωρή αδράνειας που δεν με αφορά.

Διακρίνετε κάποιας μορφής αδράνεια στην ελληνική κοινωνία;
Διακρίνω πολλές μορφές αντιδράσεων. Την οργή, το θυμό, την ανάγκη για βία και απόλυτη ρήξη. Στην κοινωνία υπάρχουν διαφορετικές δυνάμεις. Δεν χαρακτηρίζω την ελληνική κοινωνία μια ενότητα, αλλά ένα καζάνι που βράζει και σίγουρα θα υπάρξει μια εκτίναξη αντίδρασης στη βία του χρήματος που βιώνουμε. Νοιάζομαι για τον νέο κόσμο και για το πώς θα μπορέσει να μην καταστραφεί μέσα σε ένα παρόν που επαναφέρει τη δουλεία σαν τρόπο ύπαρξης. Υπάρχει ο φόβος ότι οι νέοι άνθρωποι δεν θα ονειρευτούν, δεν θα επιδιώξουν την ανατροπή των πραγμάτων προς το καλύτερο γιατί θα φοβηθούν τις δυνάμεις του χρήματος.

Έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης προσφέρει το θέατρο. Πώς στέκεται απέναντι στην κρίση;
Ανθεί σε καιρούς δύσκολους. Σε καιρούς στενάχωρους οι άνθρωποι μαζεύονται για να βιώσουν μαζί μια εμπειρία. Θέλουν να αναπτύξουν την έννοια της κοινότητας την οποία πρεσβεύει το θέατρο σε έναν υπέρτατο βαθμό. Το θέατρο πηγαίνει πολύ στους Έλληνες, αυτή η τέχνη έχει πολύ μέλλον μπροστά της.

entertainment.in.gr