Σοφία Μαυραγάνη: Το παιχνίδι μπορεί να γίνει σκληρό και βίαιο

Μαρία Πετροπούλου

«Κάθε συνάντηση είναι και μια νέα πρόκληση» δηλώνει η Σοφία Μαυραγάνη, δημιουργός, χορογράφος και γνωστή για τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της δουλειάς της. Τα έργα της έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά και σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ, με πιο πρόσφατο το Φεστιβάλ Αθηνών.

Η ανάγκη της για συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες και για εξερεύνηση νέων τρόπων σκέψης, την έκαναν να δημιουργήσει πέντε χρόνια πριν το playforPLACE, μια ανοιχτή πλατφόρμα συνάντησης και αλληλεπίδρασης.

Το playforPLACE είναι ένα πρωτότυπο καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που έχει πραγματοποιηθεί σε 14 πόλεις στην Ευρώπη, στην Λατινική Αμερική και στην Ωκεανία. Το Σεπτέμβριο «προσγειώνεται» στην Πορτογαλία και την Ισπανία, ενώ τον Δεκέμβριο στη Νότια Αφρική. Αποτελεί μια πλατφόρμα έρευνας και ανταλλαγής, που συνεχώς εξελίσσεται και εμπλουτίζεται από τα «τοπικά» στοιχεία της κάθε πόλης στην οποία βρίσκεται.

Η Σοφία Μαυραγάνη, η καλλιτέχνιδα που ταξιδεύει διεθνώς με αφορμή τη δουλειά της, κυριολεκτικά και μεταφορικά, μιλά στο in.gr για το playforPLACE και για τη βασική έννοια που αυτό πραγματεύεται, δηλαδή το παιχνίδι. «Οι κανόνες και οι περιορισμοί είναι απαραίτητα στοιχεία του παιχνιδιού, ενώ το ίδιο είναι ελεύθερο και σε αυτό το παράδοξο κρύβεται η μαγεία του», επισημαίνει η ίδια.

Τι είναι το παιχνίδι για εσάς;
Δύσκολη ερώτηση. Από τότε που άρχισα να μελετώ την έννοια αυτή και να εμβαθύνω συνειδητοποίησα ότι δε ξέρω τίποτα για το παιχνίδι και κυρίως ότι δε μπορώ να το ορίσω.

Τι σας έκανε να δημιουργήσετε το playforPLACE; Αναμένατε την απήχηση αυτή;
Το playforPLACE δημιουργήθηκε από την ανάγκη μου να συνεργάζομαι με άλλους καλλιτέχνες, να ερευνώ, να γνωρίζω νέους τρόπους σκέψης και να επεκτείνω τη γνώση και τη πρακτική μου στο τομέα των παραστατικών τεχνών. Η απήχηση του προγράμματος είναι ανάλογη της δουλειάς και της επιμονής στην ιδέα. Το αστείο βέβαια είναι ότι μετά από πέντε χρόνια, αισθάνομαι ότι είμαι ακόμα στην αρχή.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού- σύμφωνα με τον Ολλανδό ιστορικό Γιόχαν Χουϊζίνγκα- είναι ότι είναι ελεύθερο, ότι δεν είναι προϊόν καταναγκασμού. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια προσωρινή κατάσταση και έχει περιορισμένο χαρακτήρα. Ελευθερία από τη μια πλευρά, όρια από την άλλη. Τελικά τι είναι το παιχνίδι;
Οι κανόνες και οι περιορισμοί είναι απαραίτητα στοιχεία του παιχνιδιού. Το ίδιο όμως είναι ελεύθερο και απελευθερωτικό. Νομίζω ότι σε αυτό το παράδοξο κρύβεται όλη η μαγεία του. Επιπλέον στοιχείο του παιχνιδιού και αυτό που με ενδιαφέρει κυρίως είναι ο παίκτης. Κανένα παιχνίδι δε μπορεί να είναι ίδιο, όσο αυστηροί και αν είναι οι κανόνες γιατί κανείς δε ξέρει πώς θα λειτουργήσει ο παίκτης. Ούτε καν ο ίδιος.

Έχετε αναπτύξει μια πλατφόρμα έρευνας και καλλιτεχνικής ανταλλαγής. Μια συνθήκη διάδρασης που «παίρνετε» μαζί σε πολλές πόλεις του κόσμου. Ο θεατής αλληλεπιδρά με τον περφόρμερ;
Το playforPLACE είναι μια ανοιχτή φόρμα συνάντησης και αλληλεπίδρασης με το τόπο που πραγματοποιείται κάθε φορά και με τους κατοίκους τους. Κάθε φορά σχηματίζεται ένα «τοπικό παιχνίδι» με νέα χαρακτηριστικά και κανόνες. Αυτό ισχύει και για το βαθμό αλληλεπιδρασης του θεατή με το γίγνεσθαι. Το σημαντικό είναι ότι όλοι οι συντελεστές είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν αν και πως θέλουν να αλληλεπιδράσουν. Τίποτα δεν επιβάλλεται.

Τι επιδιώκετε μέσα από αυτή τη «συνάντηση»; Εσείς προσωπικά τι «παίρνετε» από τη διαδικασία αυτή;
Αυτό που επιδιώκω είναι κάθε συνάντηση να είναι μια καινούρια πρόκληση. Προσπαθώ να μην επαναλαμβάνομαι και να παραμένω ανοιχτή στα ερεθίσματα κάθε τόπου και στους ανθρώπους του. Κάθε playforPLACE με εξελίσσει σε βαθμό που δε μπορώ να φανταστώ από πριν.

Το ταξίδι αυτό, κυριολεκτικό και μεταφορικό, πώς επηρεάζεται από τις ποικίλες καταστάσεις κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας που επικρατούν σε κάθε χώρα και πόλη που επισκέπτεστε; Η παράσταση «πλάθεται», θα λέγαμε, εκ νέου κάθε φορά;
Όπως ανέφερα βασικός στόχος του προγράμματος είναι να εξερευνήσει τα τοπικά χαρακτηριστικά και βάσει αυτών να σχηματίσει πρωτότυπα παραστατικά παιχνίδια. Άρα οι συνθήκες που επικρατούν σε κάθε πόλη είναι αυτές που διαμορφώνουν το περιεχόμενο της διαδικασίας και κατευθύνουν την εξέλιξή της.

Ποιος είναι ο σκοπός του «παιχνιδιού»; Να έρθουμε πιο κοντά, ο ένας με τον άλλον, να επαναπροσδιορίσουμε, ίσως, τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας;
Για μένα το παιχνίδι είναι ένα ανοιχτό πεδίο. Μπορεί να είναι μια ευχάριστη διαδικασία, αλλά μπορεί να γίνει σκληρό και βίαιο. Το αν θα μάθει κανείς πράγματα για τον εαυτό του, εξαρτάται όπως και με κάθε άλλη εμπειρία, από τον ίδιο.

Ο Πλάτωνας αναφέρει στους Νόμους ότι «πρέπει να ζει κανείς τη ζωή σαν παιχνίδι». Συμφωνείτε με την τοποθέτηση;
Πώς μπορώ να διαφωνήσω;

Ο Χουϊζίνγκα έχει επίσης πει ότι «το παιχνίδι είναι μια θεμελιώδης ανθρώπινη λειτουργία και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι όλων των πολιτισμών από τη γέννησή τους». Δεν θα υπήρχε πολιτισμός χωρίς παιχνίδι;
Ο Χουϊζίνγκα διατυπώνει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία σχετικά με τη σχέση παιχνιδιού και πολιτισμού, η οποία με βρίσκει ως ένα βαθμό σύμφωνη. Είναι όμως μεγάλη κουβέντα να πούμε ότι δε θα υπήρχε πολιτισμός διαφορετικά.

Το playforPLACE βασίζεται και στον αυτοσχεδιασμό; Πρόκληση, εκτιμώ, ο αυτοσχεδιασμός. Απαιτεί μια, κάποια, οργάνωση.
Πιστεύω ότι υπάρχει μια τεράστια συγγένεια μεταξύ αυτοσχεδιασμού και παιχνιδιού καθώς και μεταξύ παίκτη και ερμηνευτή/αυτοσχεδιαστή. Αυτή τη συγγένεια μελετώ και προσπαθώ να εξελίξω. Αυτός είναι και ο παράπλευρος στόχος του προγράμματος.

Ποιο είναι το πιο δυνατό συναίσθημα που έχετε βιώσει σε κάποιο από τα PlayforPlace;
Είναι όλα τόσο διαφορετικά και ιδιαίτερα που μου είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιο. Το πιο δυνατό στοιχείο σε όλα είναι η επαφή με τους ανθρώπους και το πόσο απρόβλεπτη είναι η κάθε συνάντηση.

ΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ playforPLACE 2016:

playforPORTO/ Πόρτο (Πορτογαλία)
19-23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016
Πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη χορεύτρια και χορογράφο Cristina Planas Leitão στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος του κέντρου παραστατικών τεχνών Armazem 22.

playforSEVILLA / Σεβίλλη (Ισπανία)
26-30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016
Σε συνεργασία με τον ερμηνευτή, χορογράφο Antonio Guilles στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του κέντρου τεχνών Danza Mobile, το οποίο ειδικεύεται σε άτομα με νοητική αναπηρία.

playforCAPETOWN / Κέιπ Τάουν (Νότια Αφρική)
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016 (ακριβείς ημερομηνίες θα ανακοινωθούν)
Σε συνεργασία με τη νομικό Lusanda Gwayi, ιδρυρικό μέλος του Dream Factory Foundation, το οποίο δραστηριοποιείται στην εκπαίδευση και επαγγελματικό προσανατολισμό παιδιών και εφήβων μειονοτικών ομάδων.

entertainment.in.gr