«Η Καταγγελία»: Το πρώτο βιβλίο βορειοκορεάτη συγγραφέα χωρίς την έγκριση του καθεστώτος

Η συγκλονιστική συλλογή διηγημάτων με τίτλο Η καταγγελία, του Βορειοκορεάτη συγγραφέα Bandi (Μπαντί – ψευδώνυμο που σημαίνει «πυγολαμπίδα»), σε μετάφραση από τα γαλλικά του Βασίλη Κιμούλη, κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Ο Bandi είναι μέλος της Ομοσπονδίας Συγγραφέων της Βόρειας Κορέας και ζει ακόμα εκεί. Αφότου βίωσε το φοβερό λιμό που έπληξε τη χώρα του στη δεκαετία του 1990, έγινε δριμύς επικριτής του καθεστώτος. Οι ιστορίες αυτές φυγαδεύτηκαν στη Νότια Κορέα με περιπετειώδη τρόπο και προκάλεσαν ένα ξέσπασμα παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Αν ποτέ αποκαλυφθεί η ταυτότητά του, είναι βέβαιο ότι ο Bandi θα αντιμετωπίσει τη θανατική ποινή. Αυτό που τον ωθεί να ρισκάρει τη ζωή του δεν είναι άλλο παρά το συναίσθημα μιας αβάσταχτης αγανάκτησης για την πείνα, τις κακουχίες, την απομόνωση και την αποκοπή από την πρόοδο, που έχει επιφέρει στο λαό της Βόρειας Κορέας το απολυταρχικό καθεστώς της.

Η καταγγελία είναι η λογοτεχνική μαρτυρία ενός συγγραφέα που, ζώντας σε συνθήκες πραγματικής κόλασης, κατόρθωσε να διαφυλάξει τη δημιουργική του ευαισθησία και την ακεραιότητά του. Όπως αναφέρει ο ξένος τύπος «Το βιβλίο, γεμάτο ολοζώντανες εικόνες, προσθέτει χαρακτήρες πραγματικών ανθρώπων στην απρόσωπη ιδέα μας για την οδύνη των Βορειοκορεατών» ενώ «Η κλασική δομή των αφηγημάτων θυμίζει Γκόγκολ και Τσέχοφ, ενώ η ροπή τους προς τη σάτιρα του παραλόγου, Ιονέσκο και Μπουλγκάκοφ».

Τι θα ήθελε να ξέρουμε αν μπορούσε να μιλήσει ελεύθερα…
Εν έτει 2016 ένας συγγραφέας αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο προκειμένου να γράψει και να μην κινδυνέψει η ζωή του άμεσα, το δε έργο του πρέπει να φυγαδευτεί παράνομα από μέλη ΜΚΟ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για να μπορέσει να εκδοθεί αρχικά σε μια γειτονική χώρα κι έπειτα σε όλο τον κόσμο, αλλά ποτέ στην ίδια την πατρίδα του.

Νομίζαμε ότι οι πιο σκληρές πρακτικές της σταλινικής ΕΣΣΔ αναβιώνουν πλέον μόνο μέσα σε σελίδες μυθιστορημάτων, και ότι ο λόγος ύπαρξης των πύρινων κειμένων ενάντια στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του Ανατολικού Μπλοκ θάφτηκε κάτω από τα συντρίμμια του Τείχους του Βερολίνου.

Κι όμως σήμερα, σε μια γωνιά του πλανήτη, ένας συγγραφέας υποδύεται τον αφοσιωμένο υποστηρικτή του καθεστώτος για να έχει το προνόμιο να ανήκει στην Ένωση συγγραφέων της χώρας του, απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να του επιτραπεί να γράφει – μόνο κείμενα που υμνούν το καθεστώς, φυσικά. Ενώ στην πραγματικότητα, ο ίδιος συγγραφέας έχει αφυπνιστεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν αποφάσισε ότι η πένα του θα γίνει το όπλο μιας άτυπης και τελείως κρυφής προσωπικής επανάστασης εναντίον μιας ολοκληρωτικής τυραννίας.

Αυτή η γωνιά του πλανήτη βρίσκεται στην άκρη της ανατολικής Ασίας, ονομάζεται Βόρεια Κορέα, κυβερνάται εδώ και δεκαετίες από τη οικογενειακή δυναστεία των Κιμ και ο συγγραφέας υιοθετεί το ψευδώνυμο Bandi (στα κορεάτικα σημαίνει “πυγολαμπίδα”) φανερώνοντας έτσι την επιθυμία του να ρίξει έστω κι ένα αμυδρό φως στο σκοτάδι που κυριαρχεί στην πατρίδα του.

Αν ποτέ αποκαλυφθεί η ταυτότητα του Bandi είναι βέβαιο ότι θα του επιβληθεί η εσχάτη των ποινών: θάνατος. Άνθρωποι έχουν εκτελεστεί για απείρως ελαφρότερα παραπτώματα από το δικό του. Έτσι για τον Βορειοκορεάτη συγγραφέα ο ένας και μοναδικός δίαυλος επικοινωνίας με τον ελεύθερο κόσμο είναι η συλλογή των επτά ιστοριών που φέρει τον εύστοχο τίτλο Η Καταγγελία. Η πένα του είναι καταπέλτης αλλά η φωνή του είναι καταδικασμένη να μην ακουστεί ποτέ στην πατρίδα του. Ο ίδιος, όταν εμπιστεύτηκε τα χειρόγραφα του στον άνθρωπο που τα φυγάδευσε στη Νότια Κορέα, πιθανώς να μην μπορούσε να φανταστεί ότι θα ξεπερνούσαν τα σύνορα της κορεατικής χερσονήσου και ότι λόγω της αναγκαστικής απόκρυψης της ταυτότητας του, οι εκδότες του έργου του, μόνοι αυτοί, θα επωμίζονταν την ευθύνη να γίνουν η φωνή του.

Να τι θα ήθελε λοιπόν ο Bandi να μάθουμε για τη χώρα του και για το βιβλίο του:
Τι τον ώθησε να γράψει τα διηγήματα – καταγγελία απέναντι στο καθεστώς που επικρατεί στη Βόρεια Κορέα;

Για να αντιληφθεί κανείς πλήρως τη σημασία της παράτολμης πράξης του Bandi οφείλει αρχικά να γνωρίζει πως πρόκειται για έναν συγγραφέα που είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Ομοσπονδίας Συγγραφέων της Γιο-σε ον, παρακλάδι της Γενικής Ομοσπονδίας Λογοτεχνίας και Τεχνών, του ανώτατου οργάνου δηλαδή που ελέγχει όλους τους τομείς της τέχνης και λειτουργεί υπό την καθοδήγηση και τη άγρυπνη εποπτεία του τμήματος Προπαγάνδας και Κινητοποίησης του Εργατικού Κόμματος. Ο Bandi δεν οφείλει τη θέση του στην Ομοσπονδία των Συγγραφέων μόνο στο ταλέντο του αλλά και στην οικογενειακή καταγωγή του, καθώς στη Βόρεια Κορέα λειτουργεί ένα ιδιότυπο σύστημα με κάστες: στις ανώτερες ανήκουν οι οικογένειες που έχουν αποδείξει την αφοσίωση τους στο Εργατικό Κόμμα. Ακόμα κι αν τα γραπτά του Bandi φανέρωναν την πιο βαθιά προσήλωση στα ιδεώδη του κόμματος, το ατόπημα ενός προγόνου του θα ήταν αρκετό για να του στερήσει τη δυνατότητα να δημοσιεύονται τα κείμενα του.

Τι ώθησε λοιπόν ένα άνθρωπο που τα κείμενα του προωθούν την προπαγάνδα της δυναστείας των Κιμ, να γράψει κρυφά επτά ιστορίες που μέσα από την συγκινητική αμεσότητα τους λειτουργούν ως γροθιά ενάντια στο απολυταρχικό καθεστώς;
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σφοδρές πλημμύρες πλήττουν τη Βόρεια Κορέα·σε συνδυασμό με τη διάλυση της ΕΣΣΔ και το εμπορικό εμπάργκο στη χώρα οδηγούν σε έναν καταστροφικό λιμό. Ο Bandi γίνεται μάρτυρας του τραγικού θανάτου από πείνα πολλών ανθρώπων που γνωρίζει, γεγονός που θα τον κάνει να αναρωτηθεί για τη λειτουργία της βορειοκορεατικής κοινωνίας. Από το Δεκέμβριο του 1989 – όταν έγραψε το πρώτο του διήγημα – ως και το Δεκέμβριο του 1995, τα κείμενα του Bandi καταγγέλλουν τον παραλογισμό της ιδεολογίας Τζούτσε που εμπνεύστηκε ο Μεγάλος Ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Κιμ Ίλ-Σουνγκ, τον σκοταδισμό του κληρονομικού ταξικού συστήματος της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Κορέας και το τι κρύβεται κάτω από τα προσωπεία των πολιτών μιας χώρας που το μέλλον, τόσο το δικό τους όσο και των οικογενειών τους, καθορίζεται από το πόσες φορές θα αποτίσουν φόρο τιμής στο μνημείο του Μεγάλου Ηγέτη και πόσο σπαρακτικά θα κλάψουν για το θάνατό του.

Γιατί ο Bandi επέλεξε τη λογοτεχνία αντί για την ιστορική μαρτυρία προκειμένου να καταγγείλει την πολιτικοκοινωνική κατάσταση στη Βόρεια Κορέα;

Πιθανότατα για τον ίδιο λόγο που ο Boris Pasternak, ο συγγραφέας του Δόκτωρ Ζιβάγκο, δημιούργησε έναν μυθοπλαστικό ήρωα που η ζωή του πάντα ανατρέπεται με δραματικές συνέπειες από παράγοντες που δεν μπορεί να ελέγξει. Ο Δρ.Ζιβάγκο αγωνιζόταν για την ευτυχία των ατόμων αλλά δεν επιδείκνυε τον ίδιο ζήλο για την ευημερία της κοινωνίας. Αυτή η αντι-μαρξιστική συμπεριφορά του Δρ.Ζιβάγκο ήταν και ο λόγος που το μυθιστόρημα δημοσιεύθηκε το 1958 στην Ιταλία, αλλά όχι στη Ρωσία, ο λόγος που το 1959 ο Pasternak δεν κατόρθωσε να παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, διότι του το απαγόρευσε η Μόσχα.

Όπως εύστοχα σημειώνει ο Pierre Rigoulot, Γάλλος συγγραφέας, ιστορικός και ακτιβιστής, στην κριτική του για τη γαλλική έκδοση του βιβλίου του Bandi »Η Καταγγελία μας προσφέρει μια διεισδυτική ματιά στις ζωές των Βορειοκορεατών υπό το ζυγό ενός καταδυναστευτικού καθεστώτος με τρόπο πολύ πιο αποτελεσματικό από οποιαδήποτε έρευνα που έχει δημοσιευθεί για τη συγκεκριμένη χώρα. Ειδικά τα διηγήματα Πανδαιμόνιο και Σκηνή αποτελούν εξαίσιες λογοτεχνικές μεταφορές για τη βιτρίνα που η δυναστεία των Κιμ φροντίζει να διατηρεί» και συμπληρώνει: »Οποιαδήποτε προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού περί των κινδύνων του κομμουνισμού πρέπει να γίνεται μέσω της λογοτεχνίας. Με αυτόν τον τρόπο μπορείς να αγγίξεις τις καρδιές των ανθρώπων και η “Καταγγελία” έχει τη δύναμη να το κάνει”.

Δεν είναι τυχαίο το ότι στη κινηματογραφική μεταφορά του Δόκτωρ Ζιβάγκο ο Omar Sharif που ενσάρκωνε τον ήρωα έλαβε τη σκηνοθετική οδηγία να έχει ανέκφραστο πρόσωπο και να διατηρεί μια στάση σώματος απόλυτα ελεγχόμενη (κι όντως ο ηθοποιός σπάνια γελάει ή κλαίει στην ταινία). Ο σκηνοθέτης της ταινίας, David Lean, θέλησε η εικόνα του κεντρικού ήρωα να εκφράζει από μόνη της ένα καθεστώς που επιδίωκε την κατάργηση της ατομικής βούλησης και της ελπίδας. Με παρόμοιο τρόπο καλεί και ο Bandi τους αναγνώστες του να προσεγγίσουν τα κείμενα του: να αναζητήσουν, μέσα από τα σύμβολα και τις μεταφορές, το κρυμμένο μήνυμα του συγγραφέα.
Στο διήγημα του με τίτλο Κόκκινο Μανιτάρι, π.χ., το “σπίτι με τα κόκκινα τούβλα” που στεγάζει τα γραφεία της Κομματικής Επιτροπής σε μια πόλη της Βόρειας Κορέας θυμίζει σε πολλούς κόκκινο μανιτάρι, ένα από τα δηλητηριώδη του είδους, και κατά τραγική ειρωνεία, ένας θάνατος από κόκκινα μανιτάρια χρησιμοποιείται εναντίον ενός ανθρώπου που κατά την άποψη κάποιων υψηλών στελεχών αποτελεί εχθρό του Εργατικού Κόμματος, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ακόμη εξιλαστήριο θύμα.

Η ειρωνεία και η σάτιρα είναι εμφανής στις περισσότερες νουβέλες της συλλογής, όπως ειρωνικός ήταν και ο τρόπος που φυγαδεύτηκαν στη Νότια Κορέα τα χειρόγραφα του Bandi: μέσα σε προπαγανδιστικά βιβλία, όπως η Ανθολογία Κειμένων του Κιμ Ιλ-Σουνγκ ή Ο Μόχθος του Κιμ Τζονγκ-Ιλ.

Στη δύναμη της ειρωνείας καταφεύγει και πάλι ο Bandi όταν επιχειρεί την αποκαθήλωση του Μεγάλου Ηγέτη, του Πατέρα όλων των Βορειοκορεατών, Κιμ Ιλ-Σουνγκ (τα κείμενα του εξάλλου γράφτηκαν λίγο πριν και αμέσως μετά τον θάνατο του δικτάτορα). Στο διήγημα Πανδαιμόνιο, στο οποίο εμφανίζεται και ο ίδιος ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ, προσπαθεί από τη μία πλευρά να εξηγήσει την τυφλή αφοσίωση στον Μεγάλο Ηγέτη και παράλληλα να δει πίσω από τα χαμόγελα των Βορειοκορεατών – χαμόγελα που εμφανίζονται πλατιά στα πρόσωπα ανθρώπων που στην πραγματικότητα πονούν φριχτά, είτε σωματικά, είτε ψυχικά… και αυτή είναι η χειρότερη μορφή βασανιστηρίου.

Μπορεί ο Bandi μπορεί να ρίξει άπλετο φως στις συνθήκες που επικρατούν σε μια χώρα η οποία γεννά τόσες απορίες στους πολίτες του ελεύθερου κόσμου;

Άπλετο φως, ίσως όχι, αλλά ένα μικρό φως (μικρό όσο η μύτη ενός μολυβιού και όσο αυτό που διαχέεται από μια πυγολαμπίδα) μάλλον είναι αρκετό για να αφυπνίσει την παγκόσμια κοινότητα και ειδικά μια ομάδα ανθρώπων που σκοπεύουν να προτείνουν την Καταγγελία του Bandi για το επόμενο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Ο ίδιος ο Bandi ούτε που θα μπορούσε να φανταστεί μια τέτοια εξέλιξη, αλλά έτσι συμβαίνει όταν αποφασίζεις να πας ενάντια σε ένα καθεστώς που μπορεί να αρπάζει όνειρα και ελπίδες αλλά αποτυγχάνει –παρά τις επίμονες προσπάθειες του– να ελέγξει τα ανθρώπινα συναισθήματα.

entertainment.in.gr