Ιχνηλατώντας τους Γερμανούς στη Θεσσαλονίκη

Πρώτη στάση, Πλατεία Δικαιοσύνης. Οι ξεναγοί της ομάδας “dot2dot”που βοήθησε το Ινστιτούτο Γκαίτε δίνουν τα πρώτα στοιχεία για την άφιξη των πρώτων Γερμανών περιηγητών στην πόλη τον 18ο αιώνα. Οι συμμετέχοντες συμβουλεύονται την εφαρμογή «Γερμανικά Ίχνη» στο κινητό τους, έναν ψηφιακό ξεναγό σε σημεία της πόλης που συνδέονται με τη Γερμανία. Σήμερα, καθημερινά στην περιοχή, δικηγόροι τρέχουν με φακέλους στα χέρια να υπερασπιστούν πολίτες που αναζητούν το δίκιο τους. Ήταν όμως πάντα έτσι; Στην περιοχή στεγάστηκε η πρώτη Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης στα τέλη του 19ου αιώνα. Ένα μικτό, πολυφυλετικό, σχολείο, όπου διδάσκονταν η ελληνική γλώσσα λόγω του θαυμασμού των Γερμανών για τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και της κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου της περιοχής από την γερμανική Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων. «Ενώ περνάω από εκεί καθημερινά, δε το ήξερα ότι εκεί ήταν το σχολείο», λέει η Κωνσταντίνα Χρυσοχοΐδου από τους συμμετέχοντες στον περίπατο και συνεχίζει: «Είχα την εσφαλμένη εντύπωση ότι οι ανατολικοί σιδηρόδρομοι έγιναν από γαλλική εταιρεία και όχι από γερμανική».

Η εποχή της ειρήνης και των εμπορικών συναλλαγών

Επόμενη στάση το παλιό ξενοδοχείο Κολόμπο. Τίποτα δε δείχνει ότι εδώ υπήρχε κάποτε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, σημείο αναφοράς της πολυπολιτισμικής γειτονιάς του τότε Φραγκομαχαλά. Την πόρτα ανοίγει ο ιδιοκτήτης διπλανού καταστήματος καθώς παραμένει κλειστό, εγκαταλελειμμένο. Στους σκοτεινούς διαδρόμους του οι συμμετέχοντες ακούνε με προσοχή. Ήταν η εποχή της σιδηροδρομικής σύνδεσης της Θεσσαλονίκης με την Κεντρική Ευρώπη που έφερε πολλούς Γερμανούς στην πόλη και το ξενοδοχείο γνώρισε ένδοξες στιγμές. Κοντά ήταν επίσης το Γερμανικό Προξενείο, η Γερμανική Λέσχη (Kegelclub) και η Ευαγγελική Εκκλησία. Έμποροι, μηχανικοί και υπάλληλοι γερμανικών εταιρειών δίνουν ώθηση στην πόλη.

Όμως, η μεγάλη πυρκαγιά το 1917 και ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος την ανακόπτουν. Πολλά γερμανικά κτίρια κάηκαν, άλλα επιτάχτηκαν στον πόλεμο κάτι που έπληξε τους Γερμανούς της Θεσσαλονίκης. Όχι όλους. «Η μη καταβολή ασφαλίστρων λόγω διακοπής αντιπροσώπευσης της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο δίνει την ευκαιρία στη γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Victoria Zu Berlin να κυριαρχήσει στο χώρο κατά τον Μεσοπόλεμο», εξηγεί ο Βασίλης Νάνης, ξεναγός του περιπάτου κρατώντας το κλειδί του Μεγάρου Βικτώρια όπου στεγαζόταν τα γραφεία της εταιρείας.

Τα μαύρα ίχνη της Κατοχής

«H περίκλειστη άλλοτε από τείχη οθωμανική Θεσσαλονίκη γίνεται η πύλη των Βαλκανίων με σημαντική συμβολή της γερμανικής παροικίας και των άλλων εθνοτήτων που κατοικούσαν στην πόλη. Γερμανοί και Εβραίοι ζούσαν ειρηνικά στην ίδια γειτονιά..», επισημαίνει ο Έλληνας ξεναγός. Γερμανοί αρχιτέκτονες όπως ο Ερνστ Τσίλερ μεταφέρουν τα νέα τότε αρχιτεκτονικά ρεύματα και παραδίδουν όμορφα κτίρια στην πόλη. Όμως, μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα όμορφα μέγαρα στο κέντρο της πόλης επιτάσσονται από τις γερμανικές αρχές και χρησιμοποιούνται για τη στέγαση των υπηρεσιών στρατιωτικής διοίκησης και ασφάλειας. Εκεί φυλακίζονται, βασανίζονται και εκτελούνται Έλληνες και Εβραίοι πολίτες από τις ναζιστικές υπηρεσίες πνίγοντας στο σκοτάδι τη ζωή της πόλης.

Όμως υπάρχουν και φωτεινές ιστορίες όπως αυτή που βρήκε η έτερη ξεναγός Βασιλική Καρτσιακλή, ιδρύτρια της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης“dot2dot, που οργανώνει πολιτιστικές διαδρομές. «Σ’ένα ταξίδι Ελλήνων από τη Θεσσαλονίκη στην Εύβοια εν μέσω Κατοχής, ο καπετάνιος του πλοίου βρίσκει μεσοπέλαγα Γερμανούς ναυαγούς που το πλοίο τους μόλις είχε χτυπηθεί από αγγλικό καράβι και τους περισυλλέγει. Στις αντιδράσεις των επιβατών απαντά: Δεν είναι Γερμανοί, είναι άνθρωποι στη θάλασσα. Υπάρχουν πάντα δύο όψεις του νομίσματος. Το σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος».

Ένα μάθημα ιστορίας

«Η εφαρμογή είναι δωρεάν για όλους. Μπορεί ο καθένας να την κατεβάσει στο κινητό ή το tablet του. Υπήρξε ανέλπιστο ενδιαφέρον για τη δράση μας και έχουμε μεγάλη λίστα αναμονής για την επόμενη περιπατητική διαδρομή τον Οκτώβριο στο ανατολικό κομμάτι της πόλης», δήλωσε μιλώντας στη Deutsche Welle, η Μαριάννα Πυλωρίδου εκ μέρους του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης. Ένα μάθημα σύγχρονης ιστορίας για όλους; Ίσως… γιατί όπως επισημαίνει η συμμετέχουσα στον περίπατο κυρία Χρυσοχοΐδου: «Όλοι ακούμε τα ίδια πράγματα, ο καθένας τα μεταβολίζει όμως αλλιώς».

Διογένης Δημητρακόπουλος, Θεσσαλονίκη