Με το «πακέτο Τσίπρα» ανάπτυξη δεν έρχεται

Το τέλος των μνημονίων φέρνει την ελληνική οικονομία αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση. Από τη μια, είναι ανάγκη, σταδιακά, να αντιμετωπιστεί το τεράστιο κοινωνικό κόστος που άφησαν πίσω τους τα μνημόνια, που οριακά οδήγησαν τμήματα της κοινωνίας στην αποπτώχευση. Από την άλλη, να αναζητηθούν δρόμοι μιας βιώσιμης ανάπτυξης.

Ας μην ξεχνάμε ότι τα ίδια τα μνημόνια μπορεί να διόρθωσαν δημοσιονομικά προβλήματα, και να προώθησαν τις ιδιωτικοποιήσεις όπως και ορισμένες μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης, όμως, δεν είχαν κάποιο ιδιαίτερο αναπτυξιακό προσανατολισμό πέραν της προσπάθειας αύξησης της ανταγωνιστικότητας μέσω μείωσης του κόστους εργασίας.

Τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός δεν προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτή την πρόκληση.

Κυρίως προσπάθησαν να διορθώσουν μερικές από τις αδικίες που επέφεραν τα μνημόνια. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται μέτρα όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού, η μερική επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, η μείωση του ΕΝΦΙΑ, η ελάφρυνση των ασφαλιστικών εισφορών, τα αναδρομικά σε συγκεκριμένες κατηγορίες και η ενίσχυση κάποιων κοινωνικών προγραμμάτων.

Συσχετιζόμενες άμεσα με την ανάπτυξη ήταν μόνο οι προτάσεις για μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων, ώστε να έχουν μεγαλύτερο περιθώριο επενδύσεων και η επιδότηση της ασφάλισης των νέων εργαζομένων, ώστε να υπάρχει κίνητρο για την απασχόλησή τους.

Η κυβέρνηση προσπάθησε να παρουσιάσει και τα κοινωνικά μέτρα ως αναπτυξιακά, είτε με επίκληση της αυξημένης ενεργού ζήτησης είτε μέσα από τη συσχέτιση κατοχυρωμένων δικαιωμάτων των εργαζομένων και παραγωγικότητας. Παρότι αυτές οι πλευρές ισχύουν, σε κανένα βαθμό δεν μπορούν να απαντήσουν στα διαρθρωτικά ερωτήματα σε σχέση με την ανάπτυξη.

Ούτε βέβαια αρκεί η αναμονή μεγάλων επενδύσεων, όταν η κυβέρνηση επιμένει σε έναν τυπικό ορισμό της άμεσης επένδυσης που περιλαμβάνει και την απλή εξαγορά μιας επιχείρησης στο πλαίσιο μιας ιδιωτικοποίησης.

Επενδύσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη είναι αυτές που σχηματίζουν νέο πάγιο κεφάλαιο, αναβαθμίζουν εξοπλισμό, επεκτείνουν δραστηριότητες και δημιουργούν θέσεις εργασίας.

Αυτές οι επενδύσεις δεν αναζητούν απλώς «επενδυτικές ευκαιρίες», δηλαδή περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου που πωλούνται φθηνά, αλλά κυρίως ένα κατάλληλο οικονομικό, κοινωνικό και μορφωτικό περιβάλλον.

Τα στοιχεία άλλωστε για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και τις επενδύσεις που έχουν «τρέξει» τα τελευταία χρόνια είναι συντριπτικά.

Χάνονται επενδύσεις

Σύμφωνα με μελέτη της Price Waterhouse «από το 2009 ως το 2016 οι επενδύσεις ως προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα απομακρύνθηκαν από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δημιουργώντας ένα διευρυνόμενο επενδυτικό κενό, συνολικά της τάξης των 99 δισ. ευρώ.

Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων πρέπει να αυξηθούν κατά 15 δισ. ευρώ ετησίως μόνο και μόνο για την ανανέωση του υπάρχοντος κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. Για να πετύχουμε ρυθμούς ανάπτυξης 3-4% ετησίως, πρέπει οι ετήσιες επενδύσεις να αυξηθούν κατά 10-12% του ΑΕΠ, δηλαδή περί τα 18-20 δισ. και να φτάσουν τα 40 δισ. ευρώ».

Όμως, αυτό δεν μπορεί να γίνει απλώς και μόνο με τους πόρους του ΕΣΠΑ, όσο σημαντικοί και εάν είναι ως χρηματοδοτικά εργαλεία.

Αυτό που χρειάζεται είναι όντως μια «ολιστική στρατηγική», για να χρησιμοποιήσουμε μια προσφιλή στην κυβέρνηση έκφραση.

Χρειάζεται πραγματική εκτίμηση των παραγωγικών δυνατοτήτων κεντρικά και τοπικά, με τρόπο πολύ πιο συγκεκριμένο και ποσοτικοποιημένο από τις εκθέσεις ιδεών που ακούστηκαν στα «αναπτυξιακά συνέδρια».

Σημαίνει στροφή σε συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες μέσα από συγκεκριμένες παραγωγικές διαδικασίες και τεχνολογίες που πρέπει να υποστηριχτούν όχι μόνο σε επίπεδο χρηματοδότησης, αλλά και σε επίπεδο εξειδικευμένου προσωπικού και συνεργειών ανάμεσα σε οικονομία, έρευνα και παιδεία.

Σημαίνει ότι ξαναφτιάχνουμε θεσμούς και πρακτικές, με συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, θεσμούς και δικτυώσεις που ανά περιοχή και ανά κλάδο να είναι οι φορείς της αναγκαίας συλλογικής σκέψης και της παραγωγής συγκεκριμένων προτάσεων, σχεδίων και προγραμμάτων, με έμφαση σε τομείς ένταση κεφαλαίου, υψηλής τεχνολογίας και υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Σημαίνει ότι ξανασκεφτόμαστε την ίδια την έννοια των υποδομών και των τεχνικών δυνατοτήτων που μπορούμε να προσφέρουμε, έτσι ώστε και επενδύσεις να προσελκύσουμε αλλά και μορφές νεοφυούς επιχειρηματικότητας να μπορούμε να βοηθήσουμε.

Σημαίνει στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία που να μπορούν όντως να στηρίξουν μια επένδυση στα πρώτα της βήματα μέχρι να μπορέσει να γίνει βιώσιμη και όχι μικροχρηματοδοτήσεις που απλώς αποτρέπουν για ένα διάστημα το να προστεθούν και άλλοι νέοι στην ανεργία, αλλά δεν συγκροτούν επενδυτική δυναμική.

Σημαίνει πραγματική αναβάθμιση της παιδείας σε όλες τις βαθμίδες και σε όλες τις παραλλαγές της, ώστε να μπορούμε να έχουμε όρους αύξησης της παραγωγικότητας, και όχι άσκοπους πειραματισμούς τύπου Γαβρόγλου.

Για να δούμε τα πανεπιστήμια να γίνονται πραγματικά θερμοκήπια καινοτομιών και δυνάμει ατμομηχανές ανάπτυξης, αντί απλώς πεδία προετοιμασίας για την επιστημονική μετανάστευση.

Όλα αυτά δεν απαιτούν διακηρύξεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν απαιτούν καν επιπλέον πόρους. Απαιτούν, όμως, γνώση, δουλειά, προγραμματισμό, σχεδιασμό και αντιμετώπιση της πολιτικής ως ευθύνης έναντι της χώρας και όχι ως πλευρά μιας διαρκούς προεκλογικής επικοινωνιακής προσπάθειας.

Και αυτό ακριβώς, αυτού του είδους οι προτάσεις απουσίαζαν εκκωφαντικά από τις διακηρύξεις του Αλέξη Τσίπρα στη ΔΕΘ.