Κόρωνος, ένα παραδοσιακό κεφαλοχώρι της ορεινής Νάξου

Παραδοσιακό κεφαλοχώρι της ορεινής Νάξου, η Κόρωνος είναι χτισμένη κλιμακωτά στις πλαγιές μιας κατάφυτης ρεματιάς, σε υψόμετρο 540.

Σπίτια ενδιαφέρουσας αρχιτεκτονικής, μια γραφική πλατεία με κληματαριές και λουλούδια, πλακόστρωτα σοκάκια και πολυάριθμα σκαλιά, περίτεχνες καμάρες δημιουργούν μια ρομαντική ατμόσφαιρα, που συγκινεί και γοητεύει τον επισκέπτη.

Το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών συγκεντρώνουν η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας (με μαρμάρινο τέμπλο και πλακόστρωτο δάπεδο), που ιδρύθηκε πιθανώς τον 9ο-10ο αιώνα και ανακαινίστηκε το 1747, και το μνημείο πεσόντων (ηρώο) της Κορώνου, έργο του γλύπτη Αρμακόλα.

Η Κόρωνος είναι γνωστή ως το χωριό της σμύριδας, καθώς οι κάτοικοί της έχουν μακρά παράδοση στην εξόρυξη του ιδιαίτερα σκληρού ορυκτού από τα βουνά της ευρύτερης περιοχής. Σώζονται τμήματα του εναέριου συστήματος μεταφοράς της σμύριδας από τα ορυχεία Κορώνου στο λιμάνι φόρτωσης, τη Μουτσούνα.

Ενδιαφέρουσες περιπατητικές διαδρομές μέσα από συντηρημένα μονοπάτια επιτρέπουν την καλύτερη γνωριμία με την περιοχή, ιδιαίτερο γνώρισμα της οποίας είναι οι αναβαθμίδες (ξερολιθιές) με καλλιέργειες.

Δυτικά του χωριού, κοντά στην κορυφή του ομώνυμου όρους, σε υψόμετρο 930, βρίσκεται το Κακό Σπήλιο (Σπήλαιο), τόπος λατρείας του Διονύσου κατά την αρχαιότητα.

Σε απόσταση 3,5 χλμ Α από την Κόρωνο βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Αργοκοιλιώτισσας (αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή), με όμορφη θέα.

Λίγο μακρύτερα από τη μονή της Αργοκοιλιώτισσας οι ταξιδιώτες συναντούν την Ατσιπάπη, αγροτικό οικισμό, περιτριγυρισμένο από αναβαθμίδες με καλλιέργειες. Ο οικισμός της Ατσιπάπης, με κτίσματα από λιθοδομή και καλντερίμια, χρονολογείται από τους Μεσαιωνικούς Χρόνους (τουλάχιστον από το 15ο αιώνα).

Κοντά στην Ατσιπάπη, σε απόσταση 1,5 χλμ ΝΑ, σώζεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία των Βυζαντινών Χρόνων στη Νάξο, η εκκλησία της Παναγίας Κεράς (9ος αιώνας).