Αποποιούμαι και αρνούμαι

Στην αρχαία ελληνική γλώσσα το αποθετικό ρήμα αποποιούμαι (αποποιέομαι) σήμαινε απομακρύνω από τον εαυτό μου, απορρίπτω, αρνούμαι, δεν αναγνωρίζω.

Το εν λόγω ρήμα κληροδοτήθηκε στη νέα ελληνική γλώσσα, έχοντας και πάλι σε γενικές γραμμές την έννοια τού αρνούμαι.

Αυτό που πολλοί χρήστες της νέας ελληνικής γλώσσας αγνοούν είναι ότι τα δύο αυτά ρήματα, το αποποιούμαι και το αρνούμαι (συνώνυμά του, τα απορρίπτω, δεν αποδέχομαι, αποκρούω), δεν έχουν το ίδιο σημασιολογικό εύρος και, ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται αδιακρίτως.

Ειδικότερα, το αποποιούμαι σημαίνει αρνούμαι να αποδεχθώ ή απορρίπτω κάτι καλό, τιμητικό ή συμφέρον που μου προσφέρεται, κάτι που δικαιωματικά μου ανήκει. Ιδού τα σχετικά παραδείγματα:

«Παρά τις προσπάθειές μου, αποποιήθηκε όλες τις προτάσεις που του έγιναν για το διορισμό του σε μια καίριας σημασίας θέση της εταιρείας», «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί εξακολουθείς να αποποιείσαι τα δικαιώματά σου», «Μια και έχουν έτσι τα πράγματα, νομίζω ότι δεν πρέπει να αποποιηθούμε τη βοήθειά του», «Τα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών τον οδήγησαν στην απόφαση να αποποιηθεί την πατρική κληρονομιά», «Πρόσεξε μην κάνεις καμιά τρέλα και αποποιηθείς μια τόσο συμφέρουσα πρόταση!»

Όμως, όταν αυτό για το οποίο γίνεται λόγος δεν είναι κάτι καλό, τιμητικό ή συμφέρον, κάτι που δικαιωματικά μας ανήκει, αλλά έχει αρνητικό σημασιολογικό περιεχόμενο (π.χ., ευθύνες, υποχρεώσεις, κατηγορίες, συκοφαντίες, ενοχή, ανάμειξη σε σκάνδαλα, εμπλοκή σε υποθέσεις με ναρκωτικά, συμμετοχή σε έγκλημα), τότε δεν επιτρέπεται να κάνουμε χρήση του ρήματος αποποιούμαι.

Σε αυτές τις περιπτώσεις θα προσφύγουμε στη χρήση τού αρνούμαι (ή των συνωνύμων του), που έχει σαφώς πλατύτερη έννοια από το αποποιούμαι και μπορεί να το αντικαταστήσει παντού:

«Ο υπουργός αρνείται κάθε ευθύνη για τα αιματηρά επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομικών», «Όπως ήταν αναμενόμενο, οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την ενοχή τους», «Με ατράνταχτα επιχειρήματα κατάφερε να αποκρούσει τις εις βάρος του συκοφαντίες», «Αρνήθηκε τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του, χαρακτηρίζοντάς τις αστήρικτες και ανυπόστατες», «Οφείλω να ομολογήσω ότι είχα κακές παρέες, αλλά αρνούμαι την ανάμειξή μου σε υποθέσεις με ναρκωτικά».